Het leven zoals het is: Noord-Kivu

Kiezen tussen de weg van de wapens en het burgerleven? Het is een retorische vraag in tijden waarin gewapende groepen welig tieren en het gebrek aan economische kansen toekomstperspectieven ondermijnt. Ondanks de talloze moeilijkheden van het dagelijks leven, tonen de burgers in de afgelegen dorpen in Noord-Kivu enorme veerkracht tegenover de ellende en de logica van de wapens.

Alexis Bouvy (vertaling: Timo Van Gucht) . 16 april 2014

Portretten en getuigenissen van inwoners van Oost-Congo tonen hoe je kan overleven in een situatie van militarisering. Tekst en foto’s door Alexis Bouvy.

Jonge vrouwen en rebellen

Ze zijn tussen de zestien en twintig jaar oud en spenderen elke dag van hun leven tussen bewapende en oorlogvoerende mannelijke leeftijdsgenoten. In Lukweti, waar de groepering APCLS (Alliance du Peuple pour un Congo Libre et Souverain) al jaren de scepter zwaait, doen enkele jonge ongehuwde meisjes hun verhaal over de gewapende mannen en hun zorgen.

‘Ik wil niet met een soldaat trouwen, want de kans bestaat dat hij naar de oorlog moet en daar sterft. Ik wil een verstandige man, iemand die voor goede levensomstandigheden kan zorgen.’ - Een jonge vrouw uit Lukweti.

‘Er zijn veel vrouwen die van militairen houden omdat ze de reputatie hebben om hun vrouw goed te verzorgen. We hebben echter gezien dat enkele van onze grote zussen snel weduwe zijn geworden. Om te kunnen overleven zijn sommigen zich zelfs moeten beginnen prostitueren.’ – Een jonge vrouw van Lukweti. — ‘Veel vrouwen houden van militairen omdat ze die reputatie hebben hun vrouw goed te verzorgen. Maar enkele van onze grote zussen zijn snel weduwe geworden. Om te kunnen overleven, moesten sommigen zich zelfs prostitueren.’ – Een jonge vrouw uit Lukweti.

Leven en overleven

Het leven in de dorpen van Kivu, dat grotendeels gericht is op kleine zelfvoorzienende landbouw, is vooral economisch bijzonder moeilijk. Aan werkgelegenheid ontbreekt het; land bewerken is voor de huishoudens vaak de enige optie. Die plaatselijke eigen teelt brengt echter weinig op. Als de grond al vruchtbaar is, verhindert de angst voor de gewapende groepen de boeren vaak de toegang tot hun velden, omdat de milities of de soldaten van het nationale leger vaak hun voorraden plunderen.

Ook het gebrek aan wegen vormt een grote belemmering voor de ontwikkeling van de plaatselijke economie. Het vervoer van de landbouwproducten naar markten en verdeelpunten wordt vertraagd of zelfs volledig afgesneden. Onder die omstandigheden kunnen boeren vaak niet meer produceren dan het uiterste minimum voor zichzelf en hun familie. Investeringen worden door de onzekerheid van de oorlog regelmatig met de grond gelijk gemaakt.

Een man duwt zijn met bidons vol bananenbier geladen fiets over de weg tussen Lukweti en Nyabiondo, een route die overgaat van uitgestrekt gebied naar onberijdbare modder.

Een vrouw keert terug van de velden met een bidon bananenbier op de rug en haar kind tegen de borst. In Oost-Congo zijn de vrouwen de motor van de lokale economie.

Kinderen werken in bananenplantages terwijl ze op hun kleine broer passen.

Fabrice (20) brouwt bananen om het sap eruit te halen. Hij verdient drie euro per dag. — Fabrice brouwt bananen om het sap eruit te halen. Hij verdient 3 € per dag.

Een vrouw in Lukweti plant maniokstekken op haar veld.

Jager met zelfgemaakte kaliber 12. Gerookte aap en stekelvarken zijn erg populair in Oost-Congo. In Lukweti jagen mannen veel in de bossen. Als ze FDLR-rebellen tegenkomen, moeten ze vaak een deel van hun buit afgeven.

Marktkramer in Lukweti. Elke donderdag is het markt; inwoners uit naburige dorpen zakken dan massaal af naar Lukweti, vooral gewapende mannen van de FDLR. Chinese horloges kosten 1,8 euro.

Burgers en milities

Het wapenbezit in de regio zorgt voor een fundamentele ongelijkheid tussen milities en burgers. Desondanks zijn ze allesbehalve vreemden voor elkaar: ouders, vrienden, neven of nichten, het gebeurt zelden dat een familie geen enkele band heeft met een gewapende groep. Omdat ook burgers soms wapens op zak hebben, durft dat onderscheid al eens te vervagen.

Leden van de “jeugd” van Lukweti, met centraal hun voorzitter in kaki T-shirt. In vele dorpen organiseren jongeren zich in zelfverdedigingsgroepen die “jeugd” of “lokale verdediging” worden genoemd. De groep in Lukweti bezit een aantal wapens en patrouilleert ’s nachts bij dreiging, zeker wanneer de militieleden van de APCLS naar het front trekken en het dorp ongewapend achterlaten. Hun voorzitter vertelt dat ze een tachtigtal leden hebben en ‘slechts enkele wapens’. — In veel dorpen organiseren jongeren zich in zelfverdedigingsgroepen die ze “jeugd” of “lokale verdediging” noemen. De groep in Lukweti bezit een aantal wapens en patrouilleert ’s nachts bij dreiging, zeker wanneer de militieleden van de APCLS naar het front trekken en het dorp ongewapend achterlaten.

Sentiment, hoofd bewaking van kolonel James (APCLS), viert zijn terugkeer van het Pingafront met Muhindo, een lid van de “jeugd” van Lukweti.

Voetbalwedstrijd in Lukweti. De bal brengt burgers en militieleden samen.

Shaolin, inwoner van Lukweti, en kolonel Christian van de APCLS zijn goeie vrienden.

Innocent maakt zich zorgen: zijn jongere broer en vier vrienden zijn door generaal Janvier op het matje geroepen voor een zaak rond mineralen. Het vijftal werd kwam er uiteindelijk met een vingerwijzing en een werkstraf op de berg vanaf. — Innocents jongere broer en vier vrienden zijn door generaal Janvier op het matje geroepen voor een zaak rond mineralen. Het vijftal werd kwam er uiteindelijk met een vingerwijzing en een werkstraf op de berg vanaf.

Blijven geloven

In een tijd van tegenslag en ellende biedt het christelijk geloof en de belofte van een betere toekomst ongetwijfeld een houvast voor de gelovigen in Kivu. Op zondag zitten de kerken vol. In Lukweti predikt de dominee op een zondag in augustus in de protestantse kerk CEBECA luid en met passie.

De kerken hebben niet enkel een religieuze functie, ze zijn ook ontmoetingsplaatsen voor de gemeenschap. Families, vrienden en buren zingen en dansen er urenlang en soms komen zelfs militieleden bidden. Volgens een pastoor zijn die echter moeilijk te vinden in een kerk.