Binnenkort bestaat het Aralmeer alleen nog op afbeeldingen

Matevosyan, inmiddels 82, bezocht het Aralmeer - gelegen tussen Kazachstan en Oezbekistan - in 1962 voor de eerste keer. Sindsdien verwerkte hij het in meer dan honderd schilderijen. In zijn eerste werken verbeeldde hij de diepe wateren van het Aralmeer met zijn viskwekerijen. Later werk toont verlaten schepen die op land liggen dat ooit de bodem van het meer is geweest.

In 1962 was het Aralmeer de vierde grootste inlandse watermassa ter wereld, na de Kaspische Zee tussen Europa en Azië, Lake Superior in Noord-Amerika en het Victoriameer in Afrika. In de jaren zestig begon het Aralmeer door toedoen van de mens op te drogen. Er werden bijvoorbeeld enorme hoeveelheden water afgetapt voor de irrigatiekanalen langs de katoenvelden die dienden voor de massale industriële productie van de Sovjet-Unie waarvan Oezbekistan deel uitmaakte.

Vandaag is het watervolume van het meer met 90 procent afgenomen, tot 115 miljard kubieke meter. De oppervlakte is met 73 procent gekrompen tot 17.600 vierkante kilometer. Waar eens het meer was, ligt nu een woestijnvlakte. De wind blaast jaarlijks 75 miljoen ton stof, zand en zout de atmosfeer in, wat allemaal landt binnen een straal van 1.000 km van het Aralmeer.

De schilderijen van Matevosyan zijn een heuse kroniek van de Aral-tragedie, prijst de Oezbeekse dichter en journalist Raim Farhadi zijn werk. Matevosyan deed dat vooral uit sociale betrokkenheid.

Dat het Aralmeer aan het krimpen was, merkte de schilder twee jaar na zijn eerste bezoek. Een van zijn eerste schilderijen toont een visfabriek in Moynaq, eens een centrum van visindustrie in West-Oezbekistan. De visfabriek stond met palen boven het water. Twee jaar later stonden de palen in droge grond. De visfabriek was verlaten.

“Planten en dieren zijn aan het verdwijnen”, zegt Matevosyan. “Vis wordt nu ingevoerd vanuit de Baltische Zee, duizenden kilometers ver weg. De mensen hier hebben een gebrek aan vers water, en lijden daardoor aan ziektes. De bevolking rond het Aralmeer heeft inderdaad vaak kanker en longziekten.

Matevosyan hoopt dat zijn schilderwerken bijdragen om geld in te zamelen voor de bevolking van de Aral. Zijn werken zijn al tentoongesteld in landen van de voormalige Sovjet-Unie, in de VS, Duitsland en het voormalige Joegoslavië. Hij publiceerde ook al een boek met de titel ‘Mens en de zee’.

Hij is niet optimistisch over de toekomst van de Aral. De rivieren die de Aral moeten voeden, Amu Darya en Syr Darya, stromen door 6 Centraal-Aziatische landen: Afghanistan, Kazakstan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Turkmenistan en Oezbekistan. Elk van die 6 landen probeert zoveel mogelijk water af te tappen als het maar kan. Als iedereen een emmer water uit een vat haalt, is het vat op de duur leeg.

De wetenschappelijk verantwoorde toegestane waterconsumptie uit het meer bedraagt 80 kubieke kilometer per jaar. Momenteel staat de teller op 102 kubieke kilometer per jaar. (JVP/ADR)

Foto van Rafael Matevosyan
http://www.asiawaterwire.net/node/194