Gaat de Europese Unie over tot sancties tegen Israël?

‘Er heerst grote frustratie in Europa en zero tolerance voor nederzettingenuitbreiding’

De Europese Unie heeft vorige week een vertrouwelijk document rondgestuurd naar haar 28 lidstaten, met voorstellen over het opleggen van sancties aan Israël. Dat schrijft de Israëlische krant Haaretz.

‘Het vredesproces is volledig bevroren, wat niet gezegd kan worden van de situatie op de grond. Er heerst grote frustratie in Europa en zero tolerance voor nederzettingenuitbreiding. Dit document is deel van de interne brainstorming in Brussel over wat gedaan kan worden om de tweestatenoplossing levendig te houden’, stelde een anonieme Europese diplomaat aan Haaretz.

Het document lekte uit op een moment dat de toestand in Jeruzalem nog verder dreigt te escaleren. Bij een terreuraanslag op een joodse synagoge in Jeruzalem op 18 november werden vier Israëli’s gedood, terwijl een dag eerder het opgehangen lichaam van een Palestijnse buschauffeur teruggevonden werd. Volgens de Israëlische politie is er sprake van een zelfmoord, maar Palestijnen stellen dat hij gelyncht werd door kolonisten.

Sancties bij overtreden ‘rode lijnen’

Het centrale principe in het document is dat sancties zouden opgelegd worden aan Israël als deze laatste bepaalde ‘rode lijnen’ overtreedt die een tweestatenoplossing onmogelijk maken. Die rode lijnen zouden onder meer betrekking hebben op de uitbreiding van nederzettingen als E1, Har Homa en Givat Hamatos, wat de territoriale verbinding tussen Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever onmogelijk maakt.

In het document, dat zich nog in de ontwerpfase bevindt, is sprake van een aantal concrete voorstellen tot sancties.

Deze zouden onder meer betrekking hebben op het herbekijken van de toewijzing van Europese fondsen voor gezamenlijke projecten met Israël. Daarbij wordt het principe gevolgd van “meer voor meer, minder voor minder”: meer investeringen in ruil voor vooruitgang in het vredesproces, en omgekeerd.

Er is ook sprake van maatregelen tegen Europese bedrijven die samenwerken met Israëlische nederzettingen; het maken van een duidelijk onderscheid tussen producten en entiteiten uit de nederzettingen en uit Israël zelf; het terugroepen van Europese ambassadeurs uit Tel Aviv; het mogelijk terugschroeven van toekomstige bilaterale relaties met Israël; en maatregelen tegen gewelddadige kolonisten of personen die ‘openlijk de tweestatenoplossing afwijzen.’

Wat de Palestijnen betreft, spreekt het document over een nieuwe evaluatie van ‘Europese financiering die indirect helpt de status-quo van de bezetting te vereeuwigen’, en het ‘afraden van Palestijnen om vooruit te gaan in de context van internationale organisaties.’

Europees buitenlandvertegenwoordiger Federica Mogherini verklaarde wel dat het om een ‘intern en hypothetisch document’ gaat. 

‘Duidelijk signaal aan Israël nodig’

Brigitte Herremans, beleidsmedewerker Midden-Oosten van Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen, ziet in de ontwerppaper alleszins een retorisch signaal dat de EU het gedrag van Israël niet langer pikt.

‘Twintig jaar na Oslo is het duidelijk dat Israël vredesgesprekken enkel heeft aangegrepen om de nederzettingen uit te breiden’

‘Zo’n duidelijk signaal is belangrijk. Twintig jaar na de Oslo-vredesgesprekken is het duidelijk dat Israël Oslo enkel heeft aangegrepen om de nederzettingen uit te breiden en de bezetting te versterken. Na jaren van besluiteloosheid gaat de EU nu eindelijk over tot daden. Voor de eerste keer is er sprake van conditionaliteit in de relaties met Israël’, zegt Herremans. 

Tegelijk moet het belang van de paper volgens Herremans ook niet overschat worden. ‘De soep zal nooit zo heet gegeten worden als ze wordt opgediend. Uiteindelijk is dit ook maar een ontwerppaper die voorligt in Brussel, en zijn het nog altijd de lidstaten die bepalen hoe ver de EU kan gaan in haar buitenlandbeleid.’

Dat de hele zaak desondanks erg gevoelig ligt, blijkt uit het feit dat Europese diplomaten in Jeruzalem ondanks herhaaldelijk aandringen door MO* weigerden commentaar te geven. 

Lieberman: ‘Geen restricties op bouwen in Jeruzalem’

De Israëlische buitenlandminister Avigdor Lieberman maakte de EU afgelopen week alvast duidelijk dat hij geen bemoeienis zal dulden rond de bouw van nieuwe nederzettingen in Jeruzalem.

‘Iedereen die ervan droomt dat de Israëlische regering zal toegeven [aan de druk] en de bouw [van nieuwe nederzettingen] in Jeruzalem zal beperkten, vergist zich. We zullen het bouwen in joodse buurten in Jeruzalem nooit als nederzettingenexpansie beschouwen’, aldus Lieberman.

Middenveld: ‘Schort Associatieakkoord met Israël op’

Een brede coalitie van meer dan 300 Europese middenveldorganisaties roept de EU ondertussen op het Associatieakkoord met Israël op te schorten zolang Israël de mensenrechten en het internationale humanitaire recht blijft schenden in Palestina.

De ‘No Association with Occupation’ coalitie verwijst naar de zogenaamde ‘mensenrechtenclausule’ in het Associatieakkoord. En die stelt dat ‘relaties tussen de partijen gebaseerd zullen zijn op respect voor mensenrechten … en een essentieel element uitmaken van deze overeenkomst’.

‘Israël moet eindelijk rekenschap afleggen voor haar schendingen van het internationale recht’

De campagne klaagt aan hoe Israël echter van een preferentiële handelsstatus geniet en dat Israëlische defensiebedrijven deelnemen aan tal van Europese projecten en programma’s. Europese bedrijven voeren bovendien actief handel met Israëlische nederzettingen die illegaal zijn onder internationaal recht.

De middenveldcoalitie stelt dat de EU op die manier niet alleen zorgt voor een klimaat van straffeloosheid voor schendingen van het internationale recht, maar ook actief bijdraagt aan de voortzetting van de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden.

Dat gaat volgens de deelnemende organisaties niet enkel in tegen het eigenbelang van de Unie, maar zou ook in tegenspraak zijn met de juridische verplichting van derde staten om het internationale recht te doen gelden.

‘Dubbele standaard’

Ook Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen sluiten zich aan bij de campagne. ‘Voor ons is de maat vol: Israël moet eindelijk rekenschap afleggen voor haar schendingen van het internationale recht. Het land heeft jarenlang maximale voordelen kunnen plukken van samenwerking met de EU zonder een prijs te moeten betalen voor de voortzetting en uitbreiding van de bezetting die nu al bijna vijftig jaar duurt’, stelt Herremans.

Herremans is van mening dat de EU twee maten en twee gewichten hanteert: ‘We laten Israël ongemoeid, terwijl we slechts enkele maanden nodig hadden om sancties tegen Rusland in stelling te brengen voor haar schendingen van het internationale recht. Dat is een dubbele standaard.’