Een geschiedenis van Zuid-Afrika in 2000 woorden

Het ontstaansproces van Zuid-Afrika is een stuk interessanter dan het opera-opstand verhaal van de Belgische onafhankelijkheid. Dit gezegd zijnde, pretendeer ik in mijn verhaal nergens volledige volledigheid en soms sla ik ten voordele van de bondigheid een aantal belangrijke zaken over.

Ik ben immers geen e-book aan het schrijven. (als een toevallig geïnteresseerde online uitgever dit leest: mijn contactgegevens staan hier op de blog).

Goed nu we dat weten, kunnen we van start gaan.

>> PLAY: 30.000 BC

De wieg van de mensheid ligt in Zuid-Afrika. Botten van 50.000 jaar oud en 30.000 jaar oude rotsschilderingen zijn daar het rotsvaste bewijs van. De tekeningen werden gemaakt door de San. (Ook bekend als de Bosjesmannen of de Khoi).

Echt veel weten we niet over dit volk dat in de loop van ons verhaal genadeloos wordt uitgeroeid. Daarom dat informatieborden het meestal houden op: jagers, verzamelaars en veehoeders. Het wordt volgens alle reisgidsen pas interessant als de Europeanen deze vredige omgeving komen verstoren.

>> Fast Forward: een goeie 31.000 jaar 

In Europa bouwen de Egyptenaren hun piramides, veroveren Romeinen de Middellandse Zee en voor we het weten, kruipen ridders op hun paard om de 100-jarige oorlog uit te vechten. Spanje en Portugal besluiten om de wereld te verkennen. Al die tijd in Zuid-Afrika: niets.  (volgens de reisgidsen)

Enter Portugal

De Portugezen landen in 1488 als eerste Europeanen op de Kaap. Een mooie plek als tussenstop, maar verder zijn ze niet geïnteresseerd en laten het land voor wat het is.

>> Fast Forward 170 jaar

Enter Nederland

In 1652 vestigen Nederlanders in naam van de Oost-Indische compagnie het eerste Europese dorp in Zuid-Afrika, een dorp dat later zal uitgroeien tot Kaapstad. Voor alle duidelijkheid: Zuid-Afrika als land bestaat dan nog lang niet. Jan van Riebeeck, de commandant van de missie, omschrijft de inheemse Khoi als ‘Wilden die leven zonder bewustzijn.’ Een vrolijke samenleving ligt duidelijk in het verschiet.

De Khoi leveren in eerste instantie - via ruilhandel - voedsel aan de hongerige kolonisatoren, maar het is niet voldoende voor alle mensen die plots op de Kaap zijn geland. Jan Van Riebeeck ontheft daarom een aantal Nederlandse mannen van hun contract als ze beloven om te boer worden. De boeren moeten gewassen verbouwen en een deel van hun oogst verkopen aan de Compagnie. Ik weet niet of Mr. Jan het zag aankomen, maar de San waren niet blij met de Boeren die hun landen gebruikten om gewassen te verbouwen. Vanaf het begin voeren beide groepen oorlog met elkaar. De boeren winnen dankzij het oneerlijke voordeel van wapens en buskruit.

Tegen 1713, ongeveer zestig jaar na de landing, zijn de San volledig van het Kaapse schiereiland verdreven. Kapot gemaakt door de oorlog, het verlies van hun land en vee en de introductie van de pokken. De Westerse beschaving groeit en langzaamaan pakken ook arme Nederlanders zonder al te veel opties hun boeltje in een kar bij elkaar en trekken verder het binnenland in. Ze noemen zichzelf de Trekboers en gaan de landen achter het Kaapse Schiereiland verkennen.

>> Fast Forward 82 jaar

Enter Groot-Brittannië

In 1795 gaat de Oost-Indische Compagnie failliet en besluiten de Britten dat Zuid-Afrika nu interessant genoeg is om in te palmen. Ze landen op het Kaapse schiereiland en voeren een aantal sympathieke wetten in zoals gelijke rechten voor blank en zwart en afschaffing van de slavernij. Stuk voor stuk belachelijke wetten in de ogen van de Nederlanders. Nog eens 15.000 Trekboers pakken hun boeltje bij elkaar en trekken het binnenland in, weg van de Britten.

Daar komen de Boer tot hun verrassing grote stukken onbeheerd land tegen, achtergelaten door de inheemse bevolking na een bloedige Zulu-oorlog. De Boeren besluiten om zich te settelen en richten twee Boerstaten op: de Zuid-Afrikaanse Republiek en de Orange Free State. De Trekboers jagen de lokale San op als ongedierte en roeien het volk bijna volledig uit. De Britten vinden het perfect dat de Nederlanders hen niet meer in de weg zitten en erkennen de twee net opgerichte staten in 1850. Ze betreuren hun beslissing snel als in de twee Boerenstaten goud en diamant wordt ontdekt, waaronder de grootste diamantvoorraad ter wereld (in Kimberly). Het land achter Kaapstad verandert van de ene op de andere dag in een verstedelijkte industrie-omgeving.

Concentratiekampen voor blanken

Groot-Brittannië ziet zijn fout in en wil nu maar wat graag het hele Zuid-Afrikaanse subcontinent in zijn bezit. Ze doen dat door eerst de Zulu’s te verslaan en daarna hun blik te richten op de twee Boerstaten. 

In 1899 breekt de Anglo-Boerwar los. De oorlog verandert onbedoeld in de duurste campagne sinds de oorlog tegen Napoleon. Na twee jaar van schermutselingen halen de Britten hun grote leger uit hun broekzak en walsen ze de Boer plat. De Britten richten concentratiekampen(!) op voor de weduwen en kinderen van de Boer. Meer dan 26.000 vrouwen en kinderen sterven daar en de Boer geven zich over na drie jaar gewapende strijd. De Britten confisceren de twee Boerstaten en richten in 1910 de Union of South Africa op. Ze doen dat verrassend genoeg in overleg met de Boer die ze net hebben verslagen.

Twee jaar na het ontstaan van de Union of South Africa, in 1912, richt de zwarte bevolking het ANC (African National Congress) op. Hoewel ze de Britten hebben geholpen in hun overwinning tegen de Afrikaners (een alternatieve naam voor de Boer), worden hun rechten na de oorlog stap voor stap afgebouwd en daar willen ze zich tegen verweren.

Drie jaar na het ontstaan van de Union of South Africa wordt de Natives Land Act goedgekeurd: de zwarte bevolking (goed voor 80% van de inwoners) krijgt maar 10% van het land in Zuid-Afrika. Er ontstaan langzaam zwarte getto’s in het land. En kijk eens aan: het is ook het jaar dat Nelson Mandela wordt geboren.

Zwart en wit leven in de komende jaren erg stroef samen (een understatement) en in 1944 richt een jonge Nelson Mandela, die ontevreden is met de gang van zaken bij het ANC, de ANC Youth League op.

In 1946 gaan 100.000 mijnwerkers uit onvrede met de situatie in staking. De witte politie dwingt de mijnwerkers met het geweer tegen het hoofd terug de mijnen in. (in augustus 2012 gebeurde iets gelijkaardig in Marikina, maar deze keer was het de zwarte politie die de mijnwerkers terug aan het werk dwong.)

Apartheid, en nu voor echt

Tegen de achtergrond van deze strijd houdt Zuid-Afrika een verkiezing. De National Party overtuigt met slogans als ‘Swart Gevaar’ de bange blanke man en op 28 mei 1948 wordt Zuid-Afrika wakker met een ruime winst voor de National Party. De overwinningsspeech van de partijleider klonk daarbij niet als ‘Het stad is van iedereen, maar vandaag toch vooral van ons.’ 

Nee, het klonk als: ‘Voor de eerste keer is Zuid-Afrika van ons. Mag God het toestaan dat het altijd van ons zal blijven. Het is naar ons dat miljoenen barbaarse zwarten kijken voor leiding, recht en een katholieke manier van leven.’ 

De National Party zet die katholieke manier van leven kracht bij met onder andere de volgende wetten:

1. Groups Area Act: mensen moeten rasafhankelijk in bepaalde regio’s wonen
2. Population Registration Act: iedereen wordt gecategoriseerd als wit, zwart of gekleurd en krijgt afhankelijk daarvan bepaalde rechten.
3. Suppression of Communism Act: oppositie tegen het apartheidsregime (communistisch of niet) wordt een crimineel feit.

Duizenden zwarten worden gevangen gezet, huizen van ANC-leiders worden geraid. En honderden leden van het ANC worden geband uit het publieke leven.

Sneller, erger, einde

Als reactie daarop organiseert het ANC samen met een viertal andere organisaties The Congress of the People. Dit congres, waar blanken, zwarten, kleurlingen en Indiërs aanwezig zijn, keurt het Freedom Charter goed. Een soort blauwdruk voor een vreedzame multiraciale samenleving. Dit is zeer tegen de zin van de leidende National Party. Oppositieleiders worden opgepakt en staan terecht voor landsverraad. Bij protesten door het hele land worden mensen neergeschoten. De overheid arresteert nog eens 22.000 mensen en verbiedt het ANC volledig. 

• In 1962 wordt Mandela met negen andere ANC leiders voor het leven gevangen gezet. Het ANC is nu vleugellam, maar er verrijzen nieuw verzetsbewegingen die door de regering de een na de ander hard de kop worden ingedrukt.
• In 1978 wordt Pieter Willem Botha eerste minister. Hij reageert op de problemen met een Total Strategy. Elk facet van de witte maatschappij wordt ingezet in het gevecht tegen de tegenstanders van de apartheid. Of wat dacht je van militaire training in de (witte) scholen? 
• In 1980 weet de National Party blijkbaar niet goed meer van welk hout pijlen maken. Ze lanceren het leger in alle zwarte townships en tussen 1981 en 1983 voeren ze militaire operaties tegen alle door zwarten geregeerde buurlanden: Angola, Mozambique, Botswana, Zimbawe, Swasiland en Lesotho. 

Tegen het einde van de jaren ‘80 kijkt de hele wereld naar beelden van de politie die ongewapende Zuid-Afrikanen in elkaar slaat en neerschiet.

De eerste minister voelt zich ongemakkelijk en biedt aan om Mandela vrij te laten op voorwaarde dat die geweld afzweert. Mandela antwoordt dat het nooit zijn bedoeling was om geweld te gebruiken, maar dat de regering hem geen andere keus liet. Mandela wint de moral highground op Botha. De neo-nazi Afrikaner Weerstandbeweging spreekt over een burgeroorlog. Botha komt meer en meer in lastige papieren te zitten en de National Party is opgelucht wanneer hij een hartaanval krijgt en kan worden vervangen door Frederik Willem De Klerk.

• In 1990 kondigt De Klerk onder internationale druk aan dat hij het ANC en een aantal andere partijen terug toestaat. Op 11 februari 1990 wordt Mandela vrijgelaten na bijna 30 jaar gevangenschap.
• 1990-1994. Moeilijke onderhandelingen. In 1993 wordt de zwarte communistische leider Chris Hani vermoord door een een rechtsgevleugelde blanke. Zuid-Afrika bevindt zich op een kantelpunt en een burgeroorlog loert om de hoek. Mandela roept op tot kalmte. De Klerk houdt zich stil. Er komt op het nippertje geen burgeroorlog en er wordt een datum voor vrije verkiezingen vastgelegd.
• Op 27 april 1994 wint het ANC de verkiezingen met 63%. De National Party blijft hangen op 20%. Nelson Mandela wordt op 74 jaar de eerste Zwarte president van Zuid-Afrika.

Het ANC erft een land van 38 miljoen inwoners met 6 miljoen werklozen. 10 miljoen mensen hebben geen toegang tot drinkwater, 20 miljoen geen elektriciteit en 60% van de volwassen zwarten is analfabeet. 

Presidenten

Sinds 1994 had Zuid-Afrika drie verschillende presidenten. Ze kwamen allemaal uit het ANC.

1. (1994 - 1999) Mandela: zei altijd dat hij maar één presidentstermijn wou doen. Focust tijdens zijn termijn op verzoening. De held van het land.
2. (1999 - 2007) Mbeki: de mensen hopen dat hij de resultaten zal boeken die Mandela niet haalde. Hij zorgt voor economische groei, maar vaart een erg vreemde HIV/AIDS koers. Hij ontkent de link tussen HIV en AIDS en blokkeert de toegang tot anti-retrovirale medicijnen. Het aantal AIDS-infecties stijgt onrustwekkend snel. Mbeki wordt in 2007 door het ANC uit zijn functie geheven en Jacob Zuma neemt zijn plaats in.
3. (2007 - …) Zuma: als je de kranten mag geloven, is lang niet iedereen tevreden met deze president. Toch bleef hij tijdens het laatste partijcongres (in december 2012) stevig in het zadel zitten. Hij leidt het land niet slecht, maar er hangen erg veel corruptie- en fraudezaken aan zijn naam.

En daar laten we de geschiedenis even voor wat het is. Want zoals ik al zei: exact 2000 woorden. Iedereen heeft het druk.