Wonen bij de Chaupes: familie betaalt verzet tegen mijnproject Conga met vrijheid

De Chaupes wonen in ongelooflijk mooi en strek veranderend landschap. Wanneer je er wandelt, krijg je de omgeving telkens vanuit een andere hoek te zien, een vreemd soort 3D effect van heuvels, bergen en dalen. Ontelbare bronnetjes ontspringen her en der, vormen riviertjes en watervallen en dalen af tot een kolkvormige heuvel – de tragadero grande genaamd – waar het water met een oorverdovende kracht ondergronds verdwijnt.

Het is een ongelooflijke luxe dat je, om het even wanneer je dorst hebt, je kan laven aan het dichtstbijzijnde opborrelende bronnetje of stroompje. Gewoon een kommetje maken met je handen en drinken. Heerlijk fris en puur bergwater.

De idee dat dit prachtig landschap compleet, met tragedero grande en al, zou verdwijnen, voor een mijnproject van x-aantal jaar, een vernietigd en uitgeput landschap nalatend, dat voor geen enkele economische activiteit meer bruikbaar zal zijn? Ik geloof eerlijk gezegd niet dat de ingenieurs van Yanacocha al eens uit hun geblindeerde pick-up zijn gestapt en hier een paar uur hebben rondgewandeld.

Vechten om te (over)leven

Op het moment van aankomst, begon ook het regenseizoen, waar men al zo lang op zat te wachten. Opeenvolgende dagen van regen, koude en mist waarbij je letterlijk geen vijf meter voor je uit kan kijken. De wetlands vullen zich met water, nieuwe stroompje en meertjes ontstaan. Dit is het moment waarop de boeren zaaien en hun vee hoeden. De Chaupes mogen echter niet zaaien. In de rechtbank heeft Yanacocha een soort van ‘stilstand van fysieke arbeid’ verkregen, voor beide partijen. ‘Als Yanacocha niet mag ontginnen, dan mogen de Chaupes niet boeren’ en de rechter stemde met deze redenering in. Dit is natuurlijk een absurde situatie, een boerenfamilie die niet mag zaaien op hun eigendom. Niet zaaien of planten betekent geen eten, dat is een logische correlatie. Van wat leven ze dan momenteel? Van weinig, en vooral van dag tot dag.

Dit is een levensstijl die mij raakte. Wanneer er onverwachts wat bezoek langs komt; de buren samen met een aantal familieleden die hun vee in de buurt laten grazen, dan wordt alles uit de (figuurlijke) kast gehaald. Er wordt lekker gekookt, en veel, want de hoogland campesinos kunnen wel een paar borden naar binnen spelen op de middag. Dat we het de dagen erop met veel minder zullen moeten stellen, dat doet er op die moment niet toe. Delen wat er te delen valt, dat is de idee.

Chaupes betalen verzet met hun vrijheid

Yanacocha heeft een kampement op honderd meter van het huis, permanent in het zicht van de familie. De pesterijen van Yanacocha’s ingehuurden verdragen de familie intussen al jaren. De bespieding gebeurt continue, de terreur is nooit ver weg. Wanneer we op een zonnige dag een buur gaan bezoeken op zo’n twee en half uur wandelen van het huis, treffen we bij terugkomst de buitenkeuken vernietigd aan. Terwijl we die net de dag ervoor met leem verstevigd hadden.

Tijdens mijn verblijf werd door Yanacocha een afsluiting gebouwd rond het terrein van de familie Chaupe. Een ijzeren hekken van twee meter hoog en zo’n kilometer lang. Yanacocha heeft de gronden rond die van de familie reeds opgekocht en dit is een nieuwe manier om hen weg te pesten. Gedurende die hele periode was alle privacy verdwenen, een vijftiental werkmannen waren van ‘s ochtends vroeg tot avondval aan het werk rond het huis. De supervisoren kwamen niet ter plekke kijken maar hielden de werken in het oog vanuit hun pick-up op de baan, of met de verrekijker vanachter het hekken van hun kampement. De familie wordt op die manier helemaal afgesloten, gevangen in een wijds landschap. De wereld heeft er weer een nieuwe ‘muur’ bij.

Yanacocha duldt geen ‘pottenkijkers’

Op vrijdag is het marktdag in Santa Rosa, de enige plek in de buurt waar de familie levensmiddelen kan kopen, op een uur rijden. Bij het terugkeren van de markt naar het huis moeten we bovenop een camion, want in het laadruim zit een puzzelwerk aan vee gestouwd. Aan de wegversperring, die Yanacocha heeft opgeworpen op de openbare weg van Santa Rosa naar Cajamarca, worden we tegengehouden en begint de bewaker van dienst druk te bellen. Het probleem blijkt duidelijk ‘gringos’, dus moeten we afstappen. Te voet naar het huis, geschaduwd door een pick-up vóór en één achter. De camion moet blijven wachten aan de barricade, afstraffing voor het vervoeren van pottenkijkers.

De week erop wandelen we te voet tot voorbij de wegversperring en klimmen daar een camion in die langskomt, met wat tegenpruttelen neemt de chauffeur ons mee. Wat bleek? De bewaker, die ons vanop een bergtop in zijn fluovest in de gaten hield, had ieder chauffeur aan de barricade verwittigd dat ze geen ‘gringos’ of ‘chaupes’ mochten meenemen op de terugweg van Santa Rosa, anders zouden ze daar een nachtje mogen blijven. Diezelfde chauffeur wou ons dus niet mee terugnemen, uit schrik te worden vastgehouden. Gelukkig kwam Daniel een bevriende chauffeur tegen op de markt in Santa Rosa, verstopt tussen het vee in het gesloten laadruim van zijn camion, konden we terugkeren.

Bescheiden dromen van een sobere familie

De Chaupes kennen een bescheiden levensstijl. Een harde levensstijl ook, op 4500 meter hoogte kent het klimaat geen genade. Desondanks gebeuren alle activiteiten buiten, als het regent zitten we onder een afdakje aan de voorkant van het huis. Het binnenruimte is behoorlijk beperkt en doet dienst als opslagruimte voor het hout, het huizen van twee konijnen een een aantal cavia’s en twee bedden. “Dit is óns huis niet” zegt Daniel, “dit huis is van iedereen die strijdt voor het water, iedereen is hier welkom”. Als we praten over hoe hij de toekomst leefbaar ziet, dan antwoordt hij in eenvoudige termen; dat ze terug kunnen zaaien en hun vee hoeden, dat ze opnieuw hun dagindeling hebben en hun arbeid kunnen hervatten. De levensstijl van de Chaupes is sober en wat dat betreft zoeken zij geen verandering; het boeren en het buitenleven, het dicht bij de natuur zijn, met respect voor het water, de bergen en alles wat er leeft.

“Hier kan je oud worden zonder dat je het door hebt”, zegt Daniel en ik begrijp heel goed wat hij bedoelt; de dagen kabbelen rustig voorbij en gaan van de ene over in de andere. Mocht er geen radio zijn, dan heb je geen idee van de tijd of welke dag in de week of welke datum het is.

Wanneer ik terug ben in Cajamarca is het toch even wennen; een maand heb ik geen computer gezien, geen warm water en amper elektriciteit gebruikt. Ik mis de stilte, het lekker frisse water, de open sterrenhemel, de miljoenen vuurvliegjes die verschijnen wanneer de nacht valt. Een paar dagen later laat Daniel weten dat geen chauffeur hem wou meenemen naar de markt op vrijdag. Dat impliceert een week geen eten dus voor Daniel en Maribel, de verdedigers van de lagunas.

Momenteel wordt er in Cajamarca voedsel ingezameld voor de familie. Om hun onafhankelijkheid op langere termijn te kunnen verzekeren, loopt er een Cowfunding-campagne