App je rijk: Kansen en risico's van de interneteconomie

De interneteconomie: vrijhaven voor zwart geld naar het voorbeeld van offshoreparadijs Panama? Of eerder miskende utopie met ongekende mogelijkheden? MO* vroeg het een aantal nieuwe ondernemers. ‘De Pakistaanse vluchteling zal blij zijn dat er zoiets laagdrempeligs en inclusiefs als Uber is.’

  • Public domain (CC0) De interneteconomie boomt in al haar verschijningsvormen, en de overheid denkt daardoor heel wat belastinginkomsten mis te lopen. ‘Het is moeilijk te becijferen hoeveel er online verdiend wordt.’ Public domain (CC0)
  • Public domain (CC0) Opeens staan conventionele zakenmodellen en gevestigde monopolies op de helling. Public domain (CC0)
  • Public domain (CC0) ‘Mensen op deelplatforms zijn bij lange niet enkel uit zijn op winst, integendeel. Mensen zoeken contact met andere culturen, een manier om hun competenties uit te leven, enzovoorts. Public domain (CC0)

‘Mijn ambitie? Ik hoop multimiljonair te worden, uiteraard.’ Internetondernemer Sven Magnus (36) draait er niet omheen. Zijn snel groeiende sector was vorig jaar dan ook zo’n 30 miljard euro waard, dus die wens lijkt niet eens zo onbereikbaar. De man is ontwikkelaar van mobiele games: die flashy spelletjes op de smartphone of tablet waarmee u op de trein wel eens de tijd doodt.

Magnus werkt van thuis uit en dat al jaren, samen met een partner die in het Amerikaanse Los Angeles woont. Recent ontmoetten ze elkaar voor het eerst in het echt tijdens een tripje naar Las Vegas. Hun spelletjes zijn gratis te downloaden, ze zitten bijna aan de tien miljoen downloads. Hun geld verdienen ze aan advertenties: vijf keer game over, en de speler ziet er eentje langskomen.

‘Eén echte hit hebben we nodig, dan zijn we binnen.’

‘Onze inkomsten schommelen enorm. Als we net een game gelanceerd hebben, verdienen we soms enkele duizenden euro’s per dag, maar dat zakt al snel en dan moeten we alweer een nieuwe game maken. Elke keer is het spannend, want je weet niet hoe ver het spel kan gaan. Eén echte hit hebben we nodig, dan zijn we binnen.’

Met inkomsten uit verre oorden zou je verwachten dat hij weleens een vergoeding buiten de boeken houdt, toch? ‘Nee hoor. Ik geef alles netjes aan. Kan ook moeilijk anders: al die transacties laten een papieren spoor na. Niet aangeven zou veel te riskant zijn.’

Forse groei

De interneteconomie, in al haar verschijningsvormen, groeit meer dan ooit. Start-ups schieten als paddenstoelen uit de grond. Die nieuwe, blitse deel-, app- of platformeconomie botst nog regelmatig – en heftig – met de traditionelere manier van zakendoen. Opeens staan conventionele zakenmodellen en gevestigde monopolies op de helling. En de overheid denkt ondertussen heel wat belastinginkomsten mis te lopen: men werkt met andere woorden duchtig zwart online. Dat is de perceptie althans. Maar om welke bedragen gaat het dan?

Public domain (CC0)

Opeens staan conventionele zakenmodellen en gevestigde monopolies op de helling.

‘Als we wisten hoeveel inkomsten er niet aangegeven worden, dan zouden we meteen ook weten waar aan te kloppen.’

‘Het is moeilijk te becijferen hoeveel er online verdiend wordt’, zegt woordvoerder van de FOD Economie Francis Adyns. ‘Wij maken eigenlijk geen onderscheid tussen off- en online inkomsten, dus die cijfers hebben we niet. Als we wisten hoeveel inkomsten er niet aangegeven worden, dan zouden we meteen ook weten waar aan te kloppen.’ De omzet van de interneteconomie is een blinde vlek, zeg maar.

Vast staat dat de fiscus een inhaalbeweging inzet: vanaf dit jaar worden de verdiensten van gebruikers direct uit de boeken van Airbnb en Uber en aanverwante opgevraagd, klinkt het. En het zwarte geld dat alsnog door de mazen van het net glipt, wordt opgespoord door software die automatisch het web afspeurt. Misschien zijn de dagen van ongebreidelde goudkoorts voorgoed voorbij?

Ook de deelplatforms (al gaat het meestal niet om delen zonder winstoogmerk) gaan hun belangen proactiever beschermen. De inzet is dan ook groot. Airbnb heeft voor België een directeur aan het roer gezet. Uber haalde zopas voormalig Eurocommissaris Neelie Kroes binnen als hoofd van zijn adviesraad. Kroes kent het klappen van de zweep: als commissaris voor ICT en Telecom reguleerde ze de sector. Bovendien had ze haar sympathie voor Uber nooit onder stoelen of banken gestoken. Toen een Brusselse rechter in september 2015 Uberpop verbood, tweette ze: ‘Dit is toch niet de 19de eeuw?!’

‘Airbnb’en voor studies kinderen’

‘De deelplatformen zijn wel een beetje laat met hun initiatief: als ze vroeger in actie waren geschoten, dan hadden ze misschien betere voorwaarden kunnen krijgen. Nu staan ze in een hoekje en kregen ze regels opgelegd.’

Karel(*) (55) begon tweeëneenhalf jaar geleden met het verhuren op Airbnb van een appartement in Brussel. ‘En dat was zo’n spectaculair succes dat mijn vrouw en ik meteen een tweede appartement hebben gekocht’, zegt hij. ‘Het idee was om comfortabel de studies van onze drie dochters door te komen, terwijl ik me zes jaar geleden afvroeg hoe we die zouden kunnen betalen. Maar rijk word je er niet van, hoor: de huurinkomsten, opgeteld zo’n 3.000 euro per maand, dekken de hypotheek, en wat overblijft, daar betalen we onze rekeningen mee. Wanneer de laatste dochter volgend jaar afstudeert, laten we tenminste één appartement gaan, het leuke is er een beetje van af. En wat belastingen betreft: omdat ik geen extra diensten aanbiedt, gaat het louter om niet-belastbare huurinkomsten. Niets zwart geld dus.’

Recent besliste de regering-Michel om Uber en Airbnb te verplichten een deel in te houden van het bedrag dat de aanbieder van de taxidienst of kamer normaal zou krijgen. Twintig miljoen euro zou de maatregel moeten opleveren. Zouden Airbnb-verhuurders dan beginnen af te haken? ‘Dan bereken ik dat gewoon door aan de eindgebruiker en verhoog ik de huurprijs’, countert Karel. ‘Dus uiteindelijk zet die belasting weinig zoden aan de dijk, het zijn de huurders die er de gevolgen van gaan dragen. Hoe dan ook: uit haar colleges aan de universiteit besluit mijn dochter dat interneteconomie de toekomst is. De overheid moet dat toejuichen en zich ernaar schikken.’

Uberisering en appjobs

In de wereld van de deeleconomie worden steeds meer werknemers freelancers. Ze rijgen de losse appjobs aan elkaar en verliezen op die manier hun sociale bescherming. Dat is de vrees. Alleen: slechts weinigen van het handvol appwerkers dat we ernaar vroegen voor dit artikel liggen daar zelf echt wakker van.

‘Wat we nu zien is een overgang naar een natuurlijker systeem’, zegt Rogier De Langhe, economiefilosoof aan de UGent. ‘Het idee van mensen in één hokje te stoppen en hetzelfde te laten doen tot hun pensioen is heel kunstmatig. Vanuit dat oude systeem gezien lijkt het vandaag alsof de deeleconomie al onze verworven rechten afbreekt. Maar je kan het ook omdraaien: eindelijk wordt de mens weer in zijn volle zijn gewaardeerd.’

‘De participatie van outsiders in onze economie is nog steeds bijna onbestaand.’

‘Onze lonen zullen misschien dalen, maar tegelijk krijg je een veel inclusievere arbeidsmarkt. Een blanke man die op een of ander ministerie pakweg 2.500 euro per maand binnenhaalt, die zal nu op de barricades staan voor zijn verworven rechten. Maar de Pakistaanse vluchteling zal maar al te blij zijn dat er zoiets als Uber bestaat, want hij heeft het al moeilijker om zo’n ministeriebaan te vinden. De participatie van outsiders in onze economie is nog steeds bijna onbestaand.’

Volgens De Langhe, en andere deeleconomie-experts, moeten we af van de klassieke tegenstelling tussen liberale vrijheidsreflex en de linkse vraag om sociale zekerheid. Want precies daarom hebben we het zo moeilijk met de ontluikende deeleconomie: omdat de grens tussen privé en publiek en formele en informele economie aan het vervagen is.

‘De wetten van de economie staan echt op hun kop in de digitale wereld’, vervolgt De Langhe. ‘Als er een klein beetje geld mee gemoeid is, schiet de fiscus meteen in een kramp. Terwijl mensen op deelplatforms bij lange niet enkel uit zijn op winst, integendeel. Mensen zoeken contact met andere culturen, een manier om hun competenties uit te leven, enzovoorts. Het is toch fantastisch dat je vandaag met enkel een druk op de knop je eigen bed and breakfast kan uitbaten, net zoals je vroeger winkeltje speelde? Dat verrijkt je als mens. In plaats van de hele dag achter een computer te zitten en één enkele taak uit te voeren, doe je buiten je uren opeens iets onverwachts en verrijkends.’

Public domain (CC0)

‘Mensen op deelplatforms zijn bij lange niet enkel uit zijn op winst, integendeel. Mensen zoeken contact met andere culturen, een manier om hun competenties uit te leven, enzovoorts.’

Oud tegen nieuw

Wanneer we hem spreken is Alexander Van Laer (24) net terug van een prospectiereis naar New York en San Francisco, het mekka der internetstart-ups en de wieg van de deeleconomie. Van Laer is mede-oprichter van FLAVR, een platform waarop (hobby)koks gourmetmaaltijden tegen betaling kunnen aanbieden aan mensen uit hun omgeving. Samen met zijn twee zakenpartners staat hij op het punt de start-up uit te breiden buiten uitvalsbasis Antwerpen.

Van Laer is recent druk aan het lobbyen geweest bij minister voor Digitale Agenda Alexander De Croo (Open VLD), samen met vertegenwoordigers van onder meer Airbnb en Uber. Waarom?

‘Als ik voor één ding pleit is het dit: laten we ondernemen en kansen creëren, en de problemen oplossen wanneer ze zich stellen.’

‘Omdat de nieuwe economie in België nog altijd hard bevochten wordt. In de VS was iedereen hyperenthousiast over ons concept. De reflex is meteen: wat zijn de kansen, welke mogelijkheden biedt het? Hier is dat omgekeerd: men vraagt meteen naar de risico’s en zoekt duchtig naar manieren waarop het niet zou kunnen werken. Als ik voor één ding pleit is het dit: laten we ondernemen en kansen creëren, en de problemen oplossen wanneer ze zich stellen.’

FLAVR-chef Valerie Roosen (28) lijkt zich in elk geval weinig te bekommeren om het debat over de appjobs. In juni studeert ze af van haar avondopleiding als kok, haar baan bij een logistiek bedrijf in de Antwerpse haven heeft ze alvast opgezegd. Momenteel kookt ze één keer per week een afhaalmaaltijd voor FLAVR, dat moeten er binnenkort veel meer worden. Ze ruilt een vaste baan in voor een onzekere toekomst met minder sociale bescherming. Of ze zich dan nooit zorgen maakt?

‘Eigenlijk niet. Het is een berekend risico dat nodig was om mijn werkzin uit het slop te halen. Veel mensen verklaren me voor gek, maar ik kies zelden de makkelijke weg. Dat houdt een mens alert.’

(*)Karel is een schuilnaam, hier gebruikt op verzoek van de geïnterviewde om eventuele problemen met Airbnb te vermijden en inkomen te beschermen. Ook andere identificerende details zijn licht gewijzigd.

Dit interview verscheen in het zomernummer van MO*magazine. Een abonnement op het magazine kost slechts 20 euro en kan je hier bestellen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.