Bosnië: 'Onderzoeksjournalistiek legt corruptie bloot'

In 2010 deed de Volksbank van Graz bij het Oostenrijkse bondsparket aangifte van verdachte transacties: tussen 2008 en 2010 was in verschillende schijven een totaalbedrag van 350.000 euro overgeschreven naar twee rekeningen. Het geld was afkomstig van een brievenbusfirma op Gibraltar, 3 Media LTD, op naam van een Mexicaanse student/dichter. De transactie verliep bovendien via de Sloveense hoofdstad Ljubljana. Vreemde constructie, oordeelde het Oostenrijkse bondsparket, en het informeerde de Sloveense en Bosnische justitie.

De gevolmachtigde van de brievenbusfirma met bankrekening in Ljubljana was de prominente marketingondernemer Neven K., die in Bosnië-Herzegovina als specialist inzake televisiereclame te boek staat. De bankrekeningen in Graz stonden dan weer op naam van topmanager Zoran B. en directeur Stipe P. van het telecomconcern HT Eronet, dat voor 50,1 procent in handen is van de Bosnische staat.

Reclametijd op televisie

Wat voorafging: in 2007 schreef de Bosnische telecomconcern HT Eronet een openbare aanbesteding uit voor de reclametijd op televisie. Hoewel het agentschap van marketingondernemer Neven K. niet als beste uit de bus kwam, ging het toch met de opdracht lopen. Korte tijd later, zo blijkt uit documenten van het Sloveense gerecht, begon de ondernemer sommen geld over te schrijven naar de twee bankrekeningen bij de Volksbank Graz.

‘Dit is een klassiek verhaal van georganiseerde misdaad en witwassen via marketingfondsen van publieke bedrijven’, aldus een van de betrokken procureurs in de zaak tegen Eronet.

De Oostenrijkse en Sloveense justitie onderzochten de zaak verder – zij zagen de zaak als een mogelijke witwasoperatie. ‘Door politieke interventie werd het Bosnische officiële onderzoek echter geblokkeerd’, zegt de Sloveense onderzoeksjournalist Blaz Zgaga.

De vierde macht

Samen met Esad Hećimović van de Bosnische OBN TV en de Oostenrijkse journalist Herwig G. Höller van Die Presse stortte Blaz Zgaga zich op de zaak. ‘Onze toegevoegde waarde als journalisten, was dat we voor het eerst gegevens uit de drie betrokken landen samenbrachten en het hele plaatje schetsten.’ Voor het cross border onderzoek kregen ze een beurs van het Zuid-Oost-Europese Media Observatorium (in een reactie op die website stelt P. dat hij niets illegaals of ontoelaatbaar deed inzake de openbare aanbesteding en ontkent hij elke betrokkenheid bij vermeende witwaspraktijken; B. en K. wensten op de site niet te reageren). 

Op de Data Harvest-conferentie begin mei in Brussel deden Hećimović, Zgaga en Höller hun verhaal.

De drie journalisten klopten aan bij hun bronnen binnen de nationale politie en antiwitwascel, bestudeerden talrijke documenten en deden ook een beroep op de Wet op de Openbaarheid van Bestuur. Zgaga: ‘Nu en dan stootten we op opmerkelijke details. Zo bleek de “Mexicaanse student/dichter” eigenaar te zijn van zes bedrijven. Maar toen ik in zijn omgeving ging checken wie hij was, klonk het “toffe gast, maar hij leeft wel in armoede”. Oplichters kunnen heel overtuigend zijn.’

Begin 2014 publiceerden het Bosnische weekblad Slobodna Bosna, de Sloveense krant Dnevnik en het Oostenrijkse dagblad Die Presse de bevindingen. Resultaat? Intussen is het Bosnische onderzoek alsnog van start gegaan. Procureurs en rechters in hoofdstad Sarajevo en de stad Zgaga, waar HT Eronet gevestigd is, raakten het eindelijk eens over de jurisdictie.

Momenteel loopt in Bosnië een onderzoek naar Neven K., Stipe P. en Zoran B op verdenking van witwassen. Blaz Zgaga: ‘Interessant is dat personen die vroeger onaanraakbaar waren, nu toch voor de rechter moeten verschijnen. En dat dankzij publieke druk, dankzij onze publicaties.’

(geüpdated op 25.6.14)