'Die Turken, dat zijn echte mannen!'

D e bediening was ondermaats de ochtend erna in een winkeltje in het oude centrum van Tanger in Marokko. Ik moest mijn bestelling telkens weer herhalen om gehoord en begrepen te worden. De kleine televisie stond als verstopt tussen de opgestapelde goederen, afkomstig uit de Spaanse enclave Ceuta. Met de ogen en de oren naar het kleine scherm gericht, kon de bediening natuurlijk niet optimaal verlopen.

‘Men wilde het land twintig jaar in de tijd terug katapulteren, maar dat is hen niet gelukt’

‘Excuseer me mevrouw’, verontschuldigt de winkelier zich. ‘Maar ik ben zo blij dat de staatsgreep mislukt is. Daarom blijf ik de situatie op de voet volgen’. ‘Die Turken, dat zijn echte mannen’, zegt hij nog terwijl hij mijn aangekochte producten voor de zoveelste keer optelt. ‘Men wilde het land twintig jaar in de tijd terug katapulteren, maar dat is hen niet gelukt’, zegt hij enthousiast. Wie hij met ‘men’ bedoelt, maakt hij niet duidelijk.

Een gelijkaardig tafereel speelde zich af dezelfde dag nog in brasserie Panorama, the place to be voor de Marokkanen uit de diaspora in Tanger. Ook daar staat het televisiescherm op Aljazeera afgestemd. ‘Ze hebben een kolonel aangehouden’, hoor ik een ober aan zijn collega fluisteren terwijl hij zich klaar maak om een tafel af te ruimen.

Erdogan en Syrië

Nezha, leerkracht in het hoger onderwijs, vindt het goed dat de coup mislukt is. Zijzelf is geen fan van Erdogan, integendeel. Voor haar draagt de Turkse president een verpletterende verantwoordelijkheid voor de situatie in Syrië. ‘Ooit was hij populair, toen hij openlijk de Palestijnen steunde’, zegt ze. ‘Maar sinds zijn bemoeienissen in de Arabische landen, en vooral sinds hij wapens en strijders naar Syrië liet gaan, heeft hij wat mij betreft afgedaan’, zegt ze.

De opluchting bij de publieke opinie heeft niet zozeer te maken met de persoon van Erdogan zelf en zelfs niet met de wil om de democratische regels te respecteren. Deze elementen spelen zeker mee maar zijn niet de doorslaggevende factor in die grote betrokkenheid ten opzichte van Turkije. Wat wel speelde is de grote angst om weer een moslimland dat op verschillende vlakken op een goed spoor zit, te zien destabiliseren.

Turkije als model

Turkije is populair in de Arabische wereld. De economische vooruitgang die de voorbije decennia in Turkije geboekt is, kreeg weerklank in de verschillende landen. Het is een model waarnaar men opkijkt. De Arabische landen zijn een afzetmarkt voor Turkse producten.

Toeristen uit de Maghreb hoeven zich niet te laten vernederen voor de deur van Europese consulaten. Voor Turkije is er geen visumplicht.

Er is ook een culturele toenadering die onder de huidige machthebbers in Ankara in gang is gezet. De Turkse series zijn niet meer weg te denken van de Arabische zenders. In veel landen worden ze gedubd in het lokaal gesproken Arabisch en zijn ze zo populair geworden dat ze de Egyptische televisiesoaps naar de achtergrond hebben geduwd.

Turkije is ook in trek als vakantiebestemming. Dat was al lang zo voor de mensen van het Midden-Oosten, maar de laatste jaren is Turkije meer en meer een bestemming geworden ook voor toeristen uit de Maghreb-landen. Veel mensen die zich een vakantie in het buitenland kunnen veroorloven, verkiezen Turkije boven Europa.

Je hoeft je als toerist je niet te laten vernederen voor de deur van Europese consulaten om een duur visum aan te schaffen. Voor Turkije is er geen visumplicht.

De reacties tijdens die fameuze nacht waren dan ook een vertaling van de politieke situatie in eigen land

Turkije is populair bij de bevolking. Maar Erdogan zorgt, op zijn zachtst uitgedrukt, voor controverse bij de politieke klasse. De reacties tijdens die fameuze nacht waren dan ook een vertaling van de politieke situatie in eigen land. Dat was duidelijk vooral in landen waar de politieke spanningen en de polarisatie het grootst zijn.

Terwijl officiële instanties de lippen stevig op elkaar hielden, hebben veel mensen via de sociale media zich vanaf de eerste uren uitgedrukt over de gebeurtenissen in Turkije. De tegenstanders van de moslimbroeders waren het luidruchtigst. In Egypte bijvoorbeeld en zelfs in Libië, hebben aanhangers van Abdelfattah AL-Sisi en enkele aanhangers van generaal Haftar, de sterke man in Benghazi in het oosten van Libië, hun steun voor de coup niet onder stoelen of banken gestoken. Sommigen hebben hun wensen voor waarheid genomen en spraken van het einde van Erdogan.

Verwijderde tweets

Egyptische kranten zoals Al-Watan en Al-Ahram hebben zelfs hun zaterdageditie aangepast en het einde van Recep Tayyib Erdogan en de machtsovername door de militairen in hun kop aangekondigd. Wat later voor het nodige sarcasme zorgde in de sociale media.

‘Ja’ voor de democratie en ‘Nee’ tegen de destabilisatie van landen of de terugkeer van de militairen aan de macht

Maar Erdogan bleek steviger in het zadel te zitten dan men had gedacht. Sommigen hebben achteraf hun tweets verwijderd. Anderen probeerden meer nuances in hun uitspraken aan te brengen. De commentaren gingen dan over de gevolgen van de mislukte coup, de versterking van de positie van Erdogan en de zware schendingen van de mensenrechten.

Het lijkt alsof de publieke opinie en de activisten die de Arabische lente in het begin heel sterk gesteund hebben of die daar actief aan meegedaan hebben hun les hebben getrokken uit wat in Egypte en in Syrië gebeurd is. ‘Ja’ voor de democratie en ‘Nee’ tegen de destabilisatie van landen of de terugkeer van de militairen aan de macht. Dit is de redenering die nu de bovenhand krijgt.