Hoe de opmars van de elektrische auto misstanden voedt in nikkelmijnen in Zuidoost-Azië

De productie en verkoop van elektrische voertuigen (EV) raakt in verschillende delen van de wereld in een stroomversnelling. Maar de daarbij behorende mijnbouw van nikkel bedreigt de rechten en de natuur van mensen in Indonesië en de Filipijnen, zo waarschuwt een nieuw rapport.

De meeste elektrische wagens rijden momenteel rond in de Verenigde Staten, Europa en China. Andere overheden streven er echter ook steeds meer naar om hun klimaatbeloften na te komen. Vooral in het onontgonnen Zuidoost-Azië worden de financiële prikkels opgevoerd om fabrikanten en bestuurders te helpen de overstap te maken naar elektrisch rijden.

Nikkelboom

Landen in de hele regio staan te trappelen om productiecentra van elektrische wagens te worden. Maleisië, de Filipijnen en Indonesië willen graag hun grote reserves aan zeldzame aardmetalen en nikkel te gelde maken.

‘Het is nu tijd om serieuze vragen te stellen over de mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketens van elektrische voertuigen.’

Belangenorganisatie Business and Human Rights Resource Centre (BHRRC) onderzoekt of de groene transitie wereldwijd rechtvaardig verloopt voor alle betrokkenen. In haar nieuwste rapport neemt ze de “nikkelboom” in de Filipijnen en Indonesië onder de loep.

Zowel mensenrechten als milieu hebben te lijden onder deze plotse verschuiving binnen de nikkelsector van beide landen, volgens de onderzoekers.

‘Hoewel deze verschuiving naar groenere energiebronnen moet worden aangemoedigd, is het nu tijd om serieuze vragen te gaan stellen over de mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketens van elektrische voertuigen’, aldus Pochoy Labog, de auteur van het rapport.

Dit is wat er bekend is over de nikkelwinning en de toeleveringsketen in de Filipijnen en Indonesië:

Waarom is nikkel zo belangrijk voor elektrische voertuigen en waar wordt het gedolven?

De vraag naar nikkel - een essentieel materiaal voor de lithium-ionbatterijen van elektrische wagens - zal de komende jaren waarschijnlijk sterk stijgen naarmate meer overheden elektrisch rijden aanmoedigen.

Indonesië en de Filipijnen zijn de twee grootste nikkelproducenten ter wereld, volgens BHRRC leveren ze meer dan de helft van de globale voorraad.

De Indonesische president Joko Widodo plaatste in 2020 een verbod op de export van nikkelerts, maar stond de export van hoogwaardige nikkelproducten toe. Daardoor werden bedrijven gedwongen om nikkel in het land te verwerken en te produceren.

Jakarta heeft in slechts drie jaar tijd voor meer dan 15 miljard dollar overeenkomsten gesloten voor de productie van batterijen en EV’s met fabrikanten als Hyundai Motor, LG Group en Foxconn. President Widodo heeft ook persoonlijk geprobeerd om Tesla-ceo Elon Musk over te halen om te investeren.

Ook de Filipijnen overwegen nu de uitvoer van nikkelerts te belasten om mijnbouwers aan te moedigen te investeren in lokale verwerking, in plaats van alleen ruwe erts te verkopen.

Hoe beïnvloedt de nikkelindustrie de samenleving in Zuidoost-Azië?

De winning en verwerking van nikkel in Indonesië en de Filipijnen brengt grote risico’s met zich mee voor het milieu en de rechten, waarschuwt het rapport.

Zo is er vaak een gebrek aan voorafgaande toestemming van inheemse volkeren voor de ontginning van hun land, de vernietiging van regenwouden, schade aan gewassen, watervervuiling, gezondheidsproblemen zoals ademhalingsproblemen, en een afname van de lokale visbestanden.

‘De mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketens  moeten dringend worden onderzocht en aan banden gelegd om een rechtvaardige overgang naar hernieuwbare energie te bewerkstelligen.’

‘De mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketens van elektrische voertuigen moeten dringend worden onderzocht en aan banden gelegd om een rechtvaardige overgang naar hernieuwbare energie te bewerkstelligen. Transparantie van de toeleveringsketen en verantwoordingsplicht moeten daarbij centraal staan’, aldus BHRRC-onderzoeker Labog.

Sommige Indonesische nikkelmijnen werken ook zonder vergunningen en veroorzaken ontbossing in beschermde gebieden, bodemverontreiniging en oceaanvervuiling. Daarover trok Danny Marks, assistent-professor milieupolitiek en -beleid aan de Dublin City University, onlangs aan de alarmbel.

Bovendien zorgt de productie van nikkel voor batterijen voor een hoge uitstoot van broeikasgassen, volgens waarnemers.

Hoe kan de nikkelindustrie in Zuidoost-Azië worden gezuiverd?

Volgens Labog kunnen de problemen van de nikkelindustrie in Indonesië en de Filipijnen worden opgelost indien elektronicabedrijven en andere kopers hun toeleveringsketens opkuisen.

Volgens de BHRRC is van cruciaal belang dat EV-makers in hun hele toeleveringsketen het principe van de zorgplicht toepassen, waarbij bedrijven de schade die hun activiteiten toebrengen aan milieu en mensenrechten monitoren en trachten te voorkomen.

Volgens het rapport moeten financiële instellingen zich ook engageren voor investeringen die mens- en milieurechten respecteren. Er bestaan daaromtrent VN-richtlijnen voor alle investeringen in de winning van overgangsmineralen en hernieuwbare energie.

Overheden van consumenten en producenten moeten wetgeving inzake mensenrechten aannemen om ervoor te zorgen dat nikkelmijnen en -verwerkende bedrijven ethisch verantwoord te werk gaan, aldus Labog.

Beloftes

Om deze problemen aan te pakken, beloofde de Indonesische president Widodo eerder dit jaar het toezicht op de milieunormen voor nikkelwinning te verscherpen. Hij zei dat bedrijven verplicht zullen worden kwekerijen te beheren om uitgeputte mijnen te herbebossen en hernieuwbare energie te gebruiken voor hun activiteiten.

Op de Filipijnen heeft de overheid in 2017 de sluiting bevolen van 26 artisanale mijnen, vooral van nikkel. In 2020 werden deze mijnen echter weer in bedrijf genomen, omdat de betrokken bedrijven hun fouten hadden hersteld.

Labog denkt - ondanks het vernietigende rapport - dat er voor de nikkelindustrie in Zuidoost-Azië nog steeds mogelijkheden zijn om misstanden te verhelpen en groen te worden, als alle spelers bij het proces worden betrokken.

‘We kunnen beginnen met de kopers serieus te nemen’, zegt hij. ‘Dit zijn producenten van elektrische voertuigen - zij hebben al de wil getoond om na te denken over klimaatverandering.’

‘We hebben hier een kans om wantoestanden uit het verleden niet te herhalen’, voegt hij eraan toe.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.