Stuurt Trump aan op klassieke regimewissel in Venezuela?

Met dezelfde eenzijdige autoriteit die de Amerikaanse president Trump in eigen land hanteert, betreedt hij nu ook het internationale toneel. Het Amerikaanse leger nam sinds september al minstens 21 bootjes onder vuur in de Caraïbische Zee en de Stille Oceaan. De opvarenden – minstens 83 – werden gedood, slechts enkelen overleefden de aanvallen. De regering-Trump betitelde hen als ‘narcoterroristen’. Ze zouden zijn aangevallen op ‘bekende aanvoerroutes van drugs’.

De internationale gemeenschap reageert grotendeels verbolgen op de aanvallen. Volgens het internationaal recht is dodelijk geweld tegen een burgervaartuig een oorlogsmisdaad als er geen onmiddellijke dreiging van uitgaat.

De video’s die het Amerikaanse leger vrijgaf tonen duidelijk aan dit niet het geval was. In dat geval zijn slechts niet-dodelijke acties toegestaan, zoals waarschuwingsschoten. Volker Türk, mensenrechtengezant van de VN, spreekt in dit kader van ‘sterke aanwijzingen op buitenrechtelijke executies’.

Enkele weken later lijkt het erop dat deze acties slechts als opmaat dienden voor een groter militair offensief. Amerikaans minister van Defensie Pete Hegseth – zelf noemt hij zich minister van Oorlog – kondigde halverwege november ‘Operatie Zuidelijke Speer’ aan. Met die operatie versterken de Amerikanen hun militaire aanwezigheid in het gebied, officieel om ‘het vaderland te verdedigen en narcoterroristen te verwijderen’.

Hoewel Hegseth in de aankondiging op sociale media weinig meer details gaf, bevestigde hij wel dat de Operatie gaat samenwerken met het Zuidelijk Commando, de tak van het leger dat historisch verantwoordelijk is voor acties in Latijns-Amerika en de Caraïben.

Voorafgaand aan de aankondiging werd ook het vliegdekschip USS Gerald Ford – het grootste oorlogsschip ter wereld – gesommeerd naar de regio. Daarnaast werden er extra soldaten gestationeerd op het Amerikaanse protectoraat Puerto Rico.

Operatie Zuidelijke Speer wordt zo de grootste militaire operatie in het gebied sinds de Koude Oorlog.

Druk op Venezuela

Met het offensief verhoogt Washington de druk op de Venezolaanse leider Nicolas Maduro, die het beschouwt als leider van een transnationale criminele organisatie – het Cartel de los Soles. Dat beweert onder meer ook de Venezolaanse Nobelprijswinnares en oppositeleidster María Corina Machado.

In de Amerikaanse logica transporteerden de bootjes de drug fentanyl richting Verenigde Staten. Maduro, als vermeend leider van het Cartel de Los Soles, zou die transporten persoonlijk aansturen.

Op 24 november werd het vermeende drugskartel toegevoegd aan de lijst met Buitenlandse Terroristische Organisaties (FTO). Observatoren vrezen dat de terroristische classificatie van het Cartel de los Soles de juridische deur opent naar een mogelijke militaire interventie op Venezolaans grondgebied.

De maatregelen kaderen in een proces van toenemende vijandigheid van de regering van Trump jegens het Venezolaanse regime. Dat proces begon met de verhoging van de beloning naar 50 miljoen dollar voor iedereen die de arrestatie van Maduro faciliteert.

Méér dan drugsbestrijding?

Die vaststellingen doen uitschijnen dat er voor de Amerikanen méér op het spel staat dan louter drugsbestrijding. Dat lijkt te stroken met recentere beschuldigingen aan het adres van Venezuela – buiten het kader van drugsbestrijding om.

Op 23 november hintte Trump op Venezolaanse betrokkenheid bij het manipuleren van het elektronische stemsysteem bij de verkiezingen van 2020, die hij verloor van Joe Biden.

Daarmee lijkt Trump te beseffen dat de militaire machtsontplooiing onder het mom van drugsbestrijding niet resoneert bij zijn achterban. Hun slogan is nog steeds America First, waarmee ze aangeven niet gebaat te zijn bij buitenlandse avonturen.

‘Narcoterrorisme als justificatie voor een oorlog is een heel zwak argument’, stelt David Rowe, politiek analist verbonden aan Kenyon College in The Guardian. ‘Als Trump kan aantonen aan de MAGA-achterban dat de Venezolanen met het Amerikaanse kiessysteem geknoeid hebben… Dan is dat een veel sterker argument om oorlog te gaan voeren.’

Los daarvan heeft de regering van Nicolás Maduro hoe dan ook veel vijanden in de Verenigde Staten. De afgelopen jaren moesten miljoenen Venezolanen hun land verlaten. Velen van hen kwamen terecht in de Verenigde Staten, en dan vooral in Florida. Datzelfde Florida is de electorale machtsbasis van Marco Rubio, Trumps buitenlandminister. Rubio is zelf van Cubaanse komaf en kampt met een persoonlijke afkeer van alles wat zich ‘links’ noemt in Latijns-Amerika.

Geen uitweg

Intussen lijkt Washington zich vast te rijden in een nieuw militair moeras. ‘De Verenigde Staten willen de druk op Maduro opvoeren, om zo diens exit te bewerkstelligen. Tegelijk bieden ze hem geen reële mogelijkheid tot transitie aan, voor Maduro zelf, noch voor z’n naaste cirkel', haalt de Colombiaanse krant El Espectador Adam Isaacson aan, directeur van de in veiligheidskwesties gespecialiseerde denktank WOLA.

'Zonder een mogelijkheid tot onderhandeling blijft slechts de escalatie over. En dat is iets wat niemand lijkt te willen’, alsnog Isaacson

Maduro op zijn beurt blijft de Amerikaanse regering oproepen tot ‘vrede’, inclusief tenenkrullende interpretaties van John Lennons Imagine. De Venezolaanse leider stelt dat de Amerikanen alweer een ‘oneindige oorlog’ riskeren, refererend aan de militaire debacles in Irak, Afghanistan en Vietnam.

Verder stelt de Venezolaanse regering dat de Verenigde Staten ‘valse en ‘ridicule’ claims over zogenaamd Venezolaans ‘narcoterrorisme’ verspreiden met als doel een illegale regimewissel te rechtvaardigen.

Maduro’s claim wordt alvast moreel bijgetreden door een groep Europese linkse politici, onder wie Jeremy Corbyn en Yanis Varoufakis. Zij waarschuwden in een open brief voor het ‘imminente gevaar’ van Amerikaanse militaire actie. Ze wezen net als Maduro op eerdere Amerikaanse interventies in Latijns-Amerika die vooral geweld en destabilisatie teweegbrachten.

Persagentschap Reuters meldt intussen dat Amerikaanse functionarissen een nieuwe fase van operaties voorbereiden, waarbij opties om Maduro af te zetten besproken zouden worden.

Intussen zou het Amerikaanse leger het volledige Venezolaanse grondgebied kunnen treffen. Een grondinvasie zou hoe dan ook een hoge menselijke tol eisen, aangezien de Venezolaanse bevolking grotendeels tegen de noordelijke kustlijn woont – inclusief hoofdstad Caracas. Die stad ligt slechts op enkele tientallen kilometers landinwaarts. Er wonen meer dan drie miljoen mensen.

Formeel heeft president Trump nog geen beslissing genomen. ‘Maar Maduro en zijn entourage beschouwen de militaire dreiging als blufpoker’, stelt een bron met contacten binnen de Venezolaanse regering deze week in The Wall Street Journal.

Intussen klinkt de vraag steeds luider: kunnen de Amerikanen, met zo’n militaire opbouw, het zich nog permitteren om niets te doen?

Een scenario waarin de Amerikanen alsnog afzien van een aanval zou Maduro kunnen framen als een nieuwe overwinning op het gehate ‘imperium’. Zo’n scenario zou Maduro meer dan waarschijnlijk in de macht beitelen voor nog vele komende jaren. Maduro zelf refereert zelf graag aan die historische referentie van vrijheidsstrijd. Afgelopen dinsdag toonde hij zich met een zwaard dat volgens de overlevering toebehoorde aan ’s lands vrijheidsstrijder Simón Bolívar.

De oplopende spanningen tonen zich alvast in het internationale luchtverkeer. Na een waarschuwing van de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA over verhoogde militaire activiteit in en rond Venezuela, staakten verschillende grote luchtvaartmaatschappijen hun vluchten van en naar Caracas. Onder meer TAP, Iberia, Avianca, Gol, Latam en Turkish Airlines schortten hun routes op, terwijl enkele regionale maatschappijen, zoals Copa Airlines, hun vluchten bleven voortzetten.

Nobelprijswinnaar voor Vrede stuurt aan op oorlog?

María Corina Machado, recent nog winnares van de Nobelprijs voor de Vrede en leidende figuur van de Venezolaanse oppositie, wordt intussen bekritiseerd omdat zij volgens critici overdreven of onjuiste beweringen verspreidt over president Nicolás Maduro.

Ze stelt onder meer dat Maduro het Cartel de los Soles leidt en dat hij de Amerikaanse verkiezingen heeft gemanipuleerd — claims die niet worden ondersteund door Amerikaanse inlichtingendiensten, experts in drugshandel of zelfs andere oppositieleiders.

Henrique Capriles, ’s lands oppositieleider uit het vorige decennium, stelt dat het idee dat Maduro directe controle heeft over grote criminele organisaties ‘sciencefiction’ is.

Machado blijft echter haar claims herhalen, wat bij critici de indruk wekt dat zij dit narratief gebruikt om een Amerikaanse interventie tegen Maduro te faciliteren.