Is de VN-top over duurzame ontwikkeling het begin van een andere wereld?

Op de top van de duurzame ontwikkeling waren de grote woorden niet van de lucht: vele sprekers hadden het over een historische stap, een tweesprong voor de mensheid. Zal het echt zo’n vaart lopen? 

  • UN Photo (CC BY-NC-ND 2.0) Amina Mohammed, VN-speciaal adviseur voor post-2015 ontwikkelingsdoelen UN Photo (CC BY-NC-ND 2.0)
  • UN Photo (CC BY-NC-ND 2.0)  VN Goodwill ambassadeur Shakira op de VN Top over Duurzame Ontwikkelingsdoelen UN Photo (CC BY-NC-ND 2.0)

Zal de goedkeuring deze week van de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen door alle landen van de wereld, later gezien worden als een belangrijke gebeurtenis? Waarbij de mensheid voor het eerst besliste dat zijn economische ontwikkeling veel meer rekening moest houden met de draagkracht van de aarde? Dat zal de toekomst moeten uitwijzen. Alles zal afhangen van hoe ernstig de doelen worden genomen.

De inhoud is er

Inhoudelijk klopt het wel: dit is de eerste keer dat alle landen in een tekst unaniem pleiten voor zowel economische groei en industrialisatie, als voor het volledig bannen van extreme armoede, minder ongelijkheid en universele gezondheidszorg als voor het beschermen van de oceanen, strijd tegen klimaatverandering en duurzame consumptiepatronen. Bovendien staan er hier en daar ook nog concrete cijfers in, en dat zal met de invoering van de indicatoren in maart nog toenemen. 

De leiders waren er ook

De presidenten van onder andere de VS, China, Rusland, India, Brazilië, Duitsland en Japan waren present

Deze SDG’s zijn evenwel niet wettelijk bindend. Ze hebben vooral een moreel gezag. Dat  honderd en vijf staatshoofden en vijftig regeringsleiders het kennelijk belangrijk genoeg vonden om naar New York af te zakken om daar de SDG’s goed te keuren, onderstreept dat. Daarbij de meeste echte wereldleiders: de presidenten van de VS, China, Rusland, India, Brazilië, Duitsland, Japan…

Niets verplichtte hen daar toe: ze hadden ook enkele dagen later komen naar de jaarlijkse Algemene Vergadering kunnen komen, maar blijkbaar wilden ze erbij zijn als het mondiale plan voor duurzame ontwikkeling werd besproken.

En dus ook de media, ten dele

Door naar de top te komen, onderstrepen de leiders het belang, en zorgen ze er ook voor dat de zeventien doelen en 169 targets of subdoelen ook enige mediatieke aandacht krijgen. Want zoals bij elke top brengt elke politieke leider zijn ‘eigen’ nationale pers mee, die dan ook vooral en soms zelfs uitsluitend aandacht heeft voor wat eigen leiders doen of laten. Dat de “groene” paus Franciscus I de top inleidde, doorbrak enigszins die “nationalisering” en versterkte het PR-effect sterk.

Mediatiek gezien stelde hij alle andere sprekers in de schaduw, ook al waren er met de Indiase en Chinese presidenten Modi en Xi twee leiders die meer “onderdanen” hebben dan de katholieke kerk. Inhoudelijk sloot hij sterk aan bij de SDG’s door te benadrukken dat we de aarde niet mogen vernietigen, en dat wie het milieu schaadt, ook de mensheid schaadt.

België stuurde vier ministers: premier Charles Michel, vice-premier en minister van ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo, vice-premier en minister van buitenlandse zaken Didier Reynders en minister van duurzame ontwikkeling en energie Marie-Christine Marghem. Die overmacht aan ministers zorgde niet echt voor een mediatieke storm: geen enkele Vlaamse krant vergezelde de ministeriële delegatie.

UN Photo (CC BY-NC-ND 2.0)

VN Goodwill ambassadeur Shakira op de VN Top over Duurzame Ontwikkelingsdoelen

Waarom is aandacht zo belangrijk?

Omdat de SDG’s niet wettelijk bindend zijn. Hoe meer mensen afweten van de doelen, hoe makkelijker het is voor de civiele samenleving om regeringen te wijzen op de zeventien doelen. Als de doelen gekend zijn, is het ook makkelijker allerlei actoren te betrekken bij de uitvoering ervan. Het is immers duidelijk dat de doelen zo breed zijn dat brede en diverse steun nodig is.

De SDG’s steunen immers niet op een grote pot internationaal geld, maar om het beleid dat elk land voert, en de middelen die het daarvoor vrij maakt. De strijd om dat beleid zal dus ook in de eerste plaats nationaal zijn: is de regering overtuigd, zijn de andere krachten in de samenleving overtuigd, en zijn er in de samenleving krachten die de regering onder druk kunnen zetten?

‘Je kan niet voor de SDG’s zijn als je de consumptie van de rijken niet wil verminderen en geen technologie wil overdragen.’

Dat is ook wat de secretaris-generaal Ban Ki-Moon onderstreepte: ‘Er zal veel engagement nodig zijn op alle niveau’s: naast de regeringen, individuen, steden, platteland, bedrijven, wetenschap, civiele samenleving.’ Ban maakte zich sterk dat  VN die net nu zeventig jaar bestaan, met de SDG’s de doelen van deze tijd heeft geformuleerd. Dat vond ook de secretaris-generaal van Amnesty International Salil Shetty.

De doelen moeten en kunnen gerealiseerd worden, vond hij, maar dan moeten de staten wat minder hypocriet zijn.  ‘Je kan niet voor de SDG’s zijn als je de consumptie van de rijken niet wil verminderen en geen technologie wil overdragen. Je kan geen lessen geven over vrede en tegelijkertijd de grootste wapenhandelaar zijn. Je kan niet pleiten voor de SDG’s als je vluchtelingen niet menselijk aanpakt of vreedzame manifestanten brutaal oppakt.’

En nog: ‘Het volstaat niet verkozen te zijn, rekenschap geven doe je als politicus op permanente basis.’ Het was de VN nieuwe stijl dat een ngo’er op zo’n belangrijk moment sommige van de machtigste staten in de zaal kon bekritiseren.

Maar zodra je de zaken zo scherpt stelt, zie je ook dat de weg naar de realisatie van de doelen niet evident is. Er moet veel veranderen. Vrede, zo onderstreepten de Oekraïnse president Pedro Poroshenko en zijn Palestijnse collega Mahmoed Abbas, is een voorwaarde voor duurzame ontwikkeling waarbij ze verwezen naar Rusland en Israel agressoren. Waarop  Israel reageerde dat het probleem in de eerste plaats ligt bij de Palestijnen en hun zwakke bestuur.

Armenië en Azerbaidjan vochten op zaterdagavond om 22u, voor een quasi-lege algemene vergadering, nog de discussie uit wie nu fout is in de kwestie Nagorno-Karabach. Net daarvoor, rond 21u, kwam de voormalige Belgische premier Yves Leterme als directeur van IDEA onderstrepen hoe belangrijk democratie, rekenschap en rechtstaat zijn voor de uitvoering van de nieuwe agenda.

Socialistische landen zoals Bolivië en Cuba benadrukten dan weer dat het systeem onrechtvaardig is, en dat zonder een bijstelling van het systeem een rechtvaardige en duurzame wereld moeilijk haalbaar is.

‘Het gaat hier niet in de eerste plaats om hulp maar om verandering bij ons. We moeten dus uit onze comfortzone stappen.’

En toch, met alle voorbehoud die je moet maken bij de schone woorden en beloften die presidenten en premiers kunnen produceren, viel in de stroom van speeches op hoe breed deze agenda gedragen wordt: ook bij veel landen in het Zuiden leeft het besef dat zorg voor het milieu noodzakelijk is en heel wat rijke landen beseffen dat ze zelf de weg moeten tonen in de duurzame ontwikkeling.  

Vooral de vice-president van de Europese Commissie Frans Timmermans liet er geen twijfel over bestaan:  ‘Het gaat hier niet in de eerste plaats om hulp maar om verandering bij ons. We moeten dus uit onze comfortzone stappen.’ De speech van de Belgische premier Charles Michel die veel nadruk legde op het belang van de rechtstaat, fundamentele vrijheden, de gelijkheid van man en vrouw liet daarover iets meer twijfel bestaan.   

Hoe dan ook, het leek erop dat veel landen zich herkennen in deze agenda, en dat heeft ongetwijfeld te maken met de breedte ervan: iedereen vindt er wel iets van zijn gading. Maar wellicht ook met het groeiende besef dat we voor een tweesprong staan, dat de mensheid zich anders moet gaan gedragen.

UN Photo (CC BY-NC-ND 2.0)

Afrikaanse leiders nemen deel aan de VN Top over Duurzame Ontwikkelingsdoelen

Eerste test: Parijs

Of er echt verandering komt, zal al blijken over een paar maanden op de klimaattop van Parijs. Opvallend op de top is het groeiende aantal landen dat nu al klaagt over de gevolgen van klimaatverandering die voor hen een steeds bedreigender realiteit is, geen verre toekomstmuziek. De eilanden van de Stille Oceaan en de Cariben wezen op het stijgende zeewater, de stormen, de droogtes,…

De president van Honduras vertelde hoe zijn land acht procent van zijn pijnbossen zag uitdrogen en de helft van de landbouwopbrengst verloor door de grote droogte. Voor deze landen zullen de SDG’s grotendeels dode letter blijven als er geen stevig klimaatakkoord komt in Parijs.

Strijd op nationaal niveau

De grote onzekerheid is nog hoeveel stuwing er vanuit de publieke opinie zal komen. De ngo’s waren niet overdadig aanwezig. OP Europees niveau waren vijftig organisaties vertegenwoordigd. Erg veel is dat niet als je het vergelijkt met een klimaatconferentie. Leida Rijnhout van het Europees Milieubureau: ‘Er zijn duizenden ngo’ers aanwezig. Ook tijdens de totstandkoming van de SDG’s zijn we erg nauw betrokken.’

Voor België viel vooral 11.11.11 op. Bart Tierens van 11.11.11  legt uit: ‘Het klopt dat het hele proces sterker is opgevolgd door de Noord-Zuidorganisaties. Dat komt omdat ze gezien worden als de opvolgers van de millenniumdoelen terwijl ze dat eigenlijk ver overstijgen. Dat belet niet dat de milieubeweging en de armoedeorganisaties ook meedenken over hoe de SDG’s in ons land kunnen worden toegepast. De vakbonden van hun kant zijn vooral geïnteresseerd in het luik van waardig werk.’

Internationale monitoring: de jury is still out

Hoe sterk de internationale opvolging van deze enorme agenda wordt, is nog niet duidelijk. Er is sprake van een High Level Political Forum maar erg concreet is dat nog niet. Het is een van de onzekerheden die voorlopig nog over de agenda gaat.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.