Amerikaanse haas verandert niet snel genoeg van kleur
Nana Van de Poel
18 april 2013
De Amerikaanse haas heeft het alsmaar moeilijker de juiste kleur voor zijn omgeving aan te nemen. Om roofdieren te misleiden heeft het dier een witte vacht in de winter en een bruine vacht in de zomer. Onder invloed van de klimaatverandering dreigen de sneeuwseizoenen echter steeds korter te worden. Een nieuw Amerikaans onderzoek toont aan dat de haas zijn kleur niet snel genoeg kan aanpassen om nog op te gaan in zijn omgeving.
Camouflage
De Amerikaanse haas, die vooral in de noordelijk gelegen bossen van Noord-Amerika leeft, heeft tal van natuurlijke vijanden, waaronder de vos en de coyote. In de winter heeft hij dan ook een witte vacht die hem helpt om niet op te vallen in zijn besneeuwde leefomgeving. In de lente trekt hij zijn bruinkleurige kostuum terug aan. Toch worden de laatste jaren buitengewoon veel hazen opgemerkt die in een ontdooide, bruine omgeving nog steeds rondlopen met een wit jasje. Biologen aan de universiteit van Montana zochten uit hoe dat kan en publiceerden hun bevindingen in het Amerikaanse wetenschappelijk tijdschrift PNAS.
Het onderzoek bestudeerde 148 Amerikaanse hazen gedurende drie opeenvolgende winterperiodes (in 2010, 2011 en 2012). Wetenschappers bevestigden radiozendertjes aan telkens een vijftigtal hazen. Elke week spoorden ze de dieren op om na te gaan in hoeverre hun vachtkleur overeenkwam met hun omgeving. Ook noteerden ze steeds hoeveel sneeuw er in het leefgebied lag.
Vaste transformatie
De resultaten voorspellen niet veel goeds voor de Amerikaanse haas. De diersoort blijkt niet in staat zijn timing aan te passen aan de grillige seizoenen die de klimaatverandering teweeg brengt. Ondanks het feit dat de drie bestudeerde winterperiodes een heel ander sneeuwprofiel hadden (2010 had het kortste sneeuwseizoen sinds 1970 en 2011 het langste), begonnen de hazen elk jaar rond hetzelfde tijdstip van kleur te veranderen. Voor de wintervacht begon die transformatie rond 10 oktober, en voor de zomervacht rond 10 april. ‘Dat gebeurde ongeacht er nu een ton sneeuw op de grond lag of niet’, zei L. Scott Mills, coauteur van het onderzoek.
Witte vacht, bruine omgeving
In de herfst kostte de transformatie van bruine naar witte pels altijd rond de 40 dagen. De overgang van wit naar bruin in de lente gebeurde iets flexibeler. Die kostte tussen de 30 en 50 dagen en duurde langer in de koudere jaren. De hazen hebben dus enige controle over hun kleurverandering, maar lang niet genoeg om de milieuveranderingen bij te houden. Uitzonderlijk korte winterseizoenen brengen de dieren ernstig in de problemen. Wanneer de sneeuw al gesmolten is, blijven zij over met een opvallende, witte pels. Dat maakt hen zeer kwetsbaar voor roofdieren.
Volgens het onderzoek zal dat in de toekomst almaar meer voorkomen. Via verschillende klimaatmodellen bepaalden de wetenschappers dat de sneeuwseizoenen in de komende decennia nog korter zullen worden. In de helft van deze eeuw zou het sneeuwseizoen ongeveer een maand korter zijn, waardoor de Amerikaanse haas 36 dagen lang ongecamoufleerd rond zou lopen.
Natuurlijke selectie
Toch schrijft men de Amerikaanse haas niet onmiddellijk af. De kans is groot dat natuurlijke selectie in het werk zal treden. Hazen die sneller van kleur veranderen dan de rest van de soort zullen overblijven en dat vermogen doorgeven aan hun nageslacht. Een andere mogelijkheid is dat hazen die hun wintervacht nog niet kwijt zijn op zoek zullen gaan naar gebieden waar nog wel sneeuw ligt.