Bioboeren tonen de weg
Biolandbouw zit in de lift. Opgeschrikt door een aaneenschakeling van hallucinante voedselcrisissen, kiest de consument steeds meer voor biologische voeding. In Vlaanderen is vijftien procent van de consumenten vast afnemer van biologische producten, voor de vleesconsumptie loopt dat zelfs op tot vijftig procent.
Het Vlaams centrum voor landbouwpromotie verwacht voor de nabije toekomst een groei voor de biovoeding van meer dan vijfentwintig procent per jaar. Grote distributieketens als Delhaize, Colruyt en Carrefour zijn er als de kippen bij om een eigen bioproducten in hun rekken te zetten en zo hun graantje mee te pikken in deze tijden van hoogconjunctuur. In Groot-Brittannië steeg de vraag naar bioproducten het afgelopen jaar met maar liefst veertig procent. De Britse supermarktketen Sainsbury’s, met een jaaromzet van 8 miljard euro, nam meteen de hele landbouw van het Caribische eiland Grenada over om die biologisch te maken en zo de Angelsaksische markt te voorzien van biologische mango’s, kokosnoten, bananen en passievruchten. In Nicaragua worden boeren van hun grond verdreven om op diervriendelijke wijze koeien te kweken die biologische hamburgers leveren voor de bewuste consument in het Westen. ‘Dat is natuurlijk de waanzin ten top’, reageert Eric Goewie, professor biologische landbouw in Wageningen.
Het is een goede zaak dat we ons vragen stellen bij het ondoorzichtige, dier- en milieuonvriendelijke proces van voedselproductie, waarin zowel de boer als de natuur irrelevant zijn geworden. Biologische landbouw staat echter voor meer dan telen zonder chemische stoffen. ‘Het is een kwestie van respect’, vindt Eric Goewie. Respect voor de aarde, voor de boer, voor de consument.
Biolandbouw die niet geïntegreerd is in de lokale gemeenschappen of voorbij gaat aan de rurale realiteit in het Zuiden, kan tot elitaire projecten leiden van verlichte geesten. Het zogenaamd primitieve landbouwsysteem van de Lobi in Noordwest-Ghana staat misschien dichter bij het oorspronkelijke concept van ecologische en sociaal duurzame landbouw dan de elitaire bioketen Sekem in de vruchtbare Nijlvallei.
De uitgangspunten van de biologische landbouw staan onder druk. Commerciële bedrijven doen hun intrede en dreigen het duurzame en sociale karakter ernstig in de verdrukking te brengen en de kloof tussen Noord en Zuid, tussen de boeren en de agrobusiness, opnieuw te vergroten. In april van dit jaar zagen de boeren in Costa Rica de prijs van hun biobananen ineenstorten omdat Chiquita en Gerber eigen biologische bananenplantages klaarhadden en dus aan massaproductie gingen doen.
Het holistische gedachtengoed en de ontzettende inspanningen van de pioniers van het eerste uur dreigen vandaag meegesleurd en opgegeten te worden door het marktmechanisme. Bio is heerlijk, als het eerlijk is.