“‘Kinderen verzamelen geen knikkers meer, maar kogelhulzen’

Hoe ziet de humanitaire situatie eruit na twee jaar crisis?

Algemeen gezien richten de enkele humanitaire spelers die in het noorden van Syrië actief zijn, zich vooral op chirurgie, maar de behoeften zijn enorm en veel breder dan dat. We moeten begrijpen dat mensen daar een normaal leven leidden, met een relatief hoge levenskwaliteit. De regio waar we werken grenst aan Turkije, en er staan heel veel villa’s die als weekendverblijf dienen voor mensen die in de grote steden wonen. Kinderen gingen naar school, en wie water wilde, moest maar gewoon de kraan opendraaien.

Nu is er al maanden geen elektriciteit of stromend water meer. Bovendien is er ook geen verwarming en de winter is hard. De houtkachel is helemaal terug: in elk huis is een gat in de muur gemaakt voor een schoorsteen. In de dichtstbijzijnde grote stad willen mensen vluchten, en veel inwoners vertrekken met bijna niets, alsof ze gewoon op familiebezoek gaan. In het begin gingen ze in verlaten huizen wonen, maar vandaag zijn er meer en meer tentenkampen. We zijn dus dekens beginnen uitdelen.

Op 20 kilometer van ons ziekenhuis is er een stad met 150.000 inwoners en meerdere ziekenhuizen, waaronder een openbaar ziekenhuis met alle nodige technische voorzieningen, zoals in ons land. Het front is nu verschoven en die ziekenhuizen zijn niet langer bereikbaar. Bovendien is benzine, die voordien door de staat gesubsidieerd werd, nu haast onbetaalbaar geworden, wat verplaatsingen nog moeilijker maakt.

Met andere woorden, de burgerbevolking wordt gegijzeld. Ze hebben geen ervaring met conflicten en weten niet goed hoe ze die moeilijke omstandigheden moeten overleven. Ze waren niet voorbereid.

Hoe passen de teams van Artsen Zonder Grenzen zich aan deze situatie aan, nu er behoefte is aan meer dan alleen chirurgie?

De chirurgische behoeften blijven natuurlijk belangrijk. De burgerbevolking wordt elke dag gebombardeerd. Ik herinner me een man die mentaal gebroken was. Zijn vrouw was verminkt door een obus - ze was op het verkeerde moment op de verkeerde plaats de was aan het ophangen. Gemiddeld krijgen we per dag één gewonde binnen, maar als er een bom op een meer dichtbevolkte plaats valt, zijn dat er dertig. Bij zware gevechten, tachtig.

Nu er steeds meer vluchtelingen aankomen, hebben we ook externe consultaties georganiseerd om te kijken welke andere behoeften er zijn, zoals de behandeling van chronische ziektes.
Over het algemeen hebben we beslist om onze activiteiten uit te breiden, vooral voor wat betreft de gezondheid van moeders en geestelijke gezondheid.

Met welke problemen krijgen zwangere vrouwen te maken?

Vroeger kon een zwangere vrouw de auto nemen en op 20 of 30 minuten naar een algemeen ziekenhuis rijden, ze kreeg drie echografieën tijdens de zwangerschap en kon bevallen met de hulp van de beste specialisten. Toen we in de regio aankwamen, hadden vrouwen die moesten bevallen niet veel keuze: ze moesten thuis bevallen of de grens oversteken, te voet of met de tractor.

We hebben dus beslist om prenatale consultaties op te zetten in onze mobiele hulpposten, en in ons ziekenhuis een kraamafdeling te openen. Op anderhalve maand tijd is het aantal bevallingen van twee per week gestegen tot twee per dag. Het is erg vreemd om vrouwen te zien bevallen op 12 meter van de zone waar gewonden verzorgd worden, en waar ook kinderlijkjes binnenkomen. Het is een soort van troost: er is ook leven. Het is de kracht achter ons project.

Welke behoefte is er op vlak van geestelijke gezondheid?

Door al het geweld leven mensen onder enorme stress, en iedereen is erg achterdochtig. Velen hebben hun huis verloren, of naasten … Veel mensen krijgen angstaanvallen. Kinderen gaan niet meer naar school en zien voortdurend gewapende mannen en gewonden. Het is hun nieuwe realiteit. Tijdens onze externe consultaties hebben we veel totaal ontredderde moeders gesproken, die vertelden over de psychosomatische problemen van hun kinderen.

Toen we het idee lanceerden om activiteiten rond geestelijke gezondheid op te starten voor patiënten, bleken de gemeenschapsleiders, religieus verantwoordelijken en zelfs gewapende groeperingen vragende partij. Mensen begrijpen niet dat er conflicten zijn binnen families, doordat vader vertrokken is om te gaan vechten, of dat kinderen opnieuw beginnen te bedplassen. Kinderen verzamelen geen knikkers meer, maar kogelhulzen van Kalasjnikovs …

Wat zijn de grote zorgen voor de komende maanden?

Momenteel is de mobiliteit erg beperkt door het winterweer: het lijkt erop dat mensen zich pas verplaatsen als ze zeker zijn dat ze kunnen schuilen in een huis of tent. Als het weer wat beter wordt, zullen we opnieuw mensen zien die een lange afstand hebben afgelegd. Er kunnen nog meer tentenkampen komen. In een dorpje waar vroeger 50 families woonden, zijn ze nu met 500. Er zullen heel waarschijnlijk nieuwe vluchtelingen aankomen, en dan moeten er 1000 extra tenten worden neergepoot, in totaal worden dat dan 1500 families. Met de droogte in de zomer zullen er waarschijnlijk problemen zijn met watervoorziening en drainering. Als er dan nog steeds zo weinig rekening wordt gehouden met de burgerbevolking, zullen we waarschijnlijk een constante stroom aan slachtoffers van bombardementen zien.

Wat voor solidariteit is er onder de bevolking zelf?

De solidariteit tussen Syriërs is werkelijk enorm: de lokale bevolking stelt bijvoorbeeld haar huizen open en deelt voedsel met de vluchtelingen, zonder daar iets voor terug te verwachten. In het dorp waar we wonen, is geen elektriciteit en water meer. De gemeenschappelijke generator werkt niet meer en het is onmogelijk om wisselstukken te vinden. Dus hebben de buren hun generator en hun pomp ter beschikking gesteld van het hele dorp, in ruil voor de nodige benzine om de motor te doen draaien. Er zijn ook veel vrijwilligers die de gewonden willen helpen verzorgen. Een tandarts wordt chirurg en iemand die op 15-jarige leeftijd EHBO-lessen heeft gevolgd, wordt verpleger. De vrijgevigheid van die mensen is fantastisch.