“‘Moeders in het ‘bergkoninkrijk’’
Beeld je in dat je negen maanden zwanger bent en klaar om te bevallen. Je voelt de weeën opkomen. Je bent opgewonden en bang tegelijkertijd, maar je hebt vooral pijn en hoopt dat alles goed komt. Beeld je nu in dat je 2, 3, 4 uur of zelfs nog langer moet stappen door bergachtig terrein voor je het dichtstbijzijnde medisch centrum bereikt waar ze je kunnen helpen bij de bevalling.
Het klinkt als een nachtmerrie, maar voor veel vrouwen in Lesotho is het de werkelijkheid
Mantebaleng Ntelekoa, een jonge moeder die in landelijk gebied in de bergen van Lesotho woont, herinnert het zich nog goed: “Ik ben drie keer bevallen en elke keer moest ik eerst twee uur stappen naar de hoofdweg en dan een minibus nemen naar het ziekenhuis. Ik begon meestal aan mijn tocht toen de weeën begonnen en ik was lang onderweg omdat ik moest gaan zitten telkens ik een wee had. Een van mijn kinderen is al na zeven maanden geboren, dus ik ben blij dat ik in het ziekenhuis ben geraakt.”
Moedersterfte
Maar niet iedereen heeft evenveel geluk als Mantebaleng. Omdat veel mensen aan hiv lijden en weinig toegang tot kraamklinieken hebben, heeft Lesotho met 620 sterfgevallen per 100.000 levendgeborenen te kampen met een van de hoogste moedersterftecijfers ter wereld. Dat is ongeveer dubbel zoveel als het wereldgemiddelde. Meer dan 50 % van die sterfgevallen is te wijten aan complicaties door hiv. Tegen 2015 wil de regering van Lesotho de moedersterfte terugdringen tot 300 sterfgevallen per 100.000 levendgeborenen. Daarom werkt ze nu aan een versneld actieplan om de Millenniumdoelstellingen voor Moedergezondheid toch nog te halen. Toch blijft de gezondheidstoestand van veel toekomstige moeders in het kleine Zuid-Afrikaanse bergkoninkrijk onzeker.
De sterftecijfers in heel landelijke en afgelegen gebieden liggen extreem hoog. Door de lange afstanden naar dichtbijgelegen gezondheidscentra, het gebrek aan transport, vaak onbegaanbaar terrein in de winter en de grote ziekenhuizen die hoge tarieven aanrekenen, hebben veel vrouwen geen toegang tot prenatale zorg, levensreddende hiv-behandelingen en diensten voor de preventie van de overdracht van hiv van moeder op kind.
Slapen in de wachtkamer
Het team van AZG in Lesotho biedt steun aan landelijke gezondheidsvoorzieningen om ervoor te zorgen dat meer vrouwen uit afgelegen gebieden toegang krijgen tot prenatale zorg en in gunstige omstandigheden kunnen bevallen. Een dokter, een vroedvrouw en een aantal verpleegkundigen bieden hulp in gezondheidsvoorzieningen op 10 verschillende plaatsen in de districten Roma en Semonkong. In het St. Leonard ziekenhuis in Semonkong is er een kleine kraamafdeling en een wachtruimte voor moeders, waar zwangere vrouwen vlak voor hun bevalling terecht kunnen, zodat ze met de hulp van een ervaren vroedvrouw kunnen bevallen. Kersverse moeders mogen dan na de bevalling blijven tot ze klaar zijn om met hun nieuwe spruit naar huis terug te keren.
“Als ik in Semonkong ben, slaap ik bij de moeders in de wachtkamer en de sfeer is gewoon fantastisch,” aldus Marleen Dermaut, vroedvrouw bij AZG. “Er wordt veel gekletst en gegiecheld, de vrouwen voelen zich veilig en genieten van het gezelschap. Ze zitten immers allemaal in hetzelfde schuitje en staan op het punt om het mirakel van nieuw leven mee te maken. Ze zijn een paar dagen weg van hun plichten en kunnen zich gewoon op zichzelf en hun nieuwe baby concentreren.”
Gemiddeld zijn er altijd zes vrouwen in de afdeling. Sinds vorig jaar is het aantal begeleide bevallingen in St. Leonard verdrievoudigd, van 7 naar 20 bevallingen per maand. Dat is waarschijnlijk te danken aan een combinatie van meer gezondheidspromotie door personeel van gezondheidscentra in het gebied en het feit dat AZG een ziekenwagen heeft geschonken. “De ziekenwagen vervoert vrouwen tijdens of na de bevalling naar het ziekenhuis in geval van nood. Het ziekenhuis ligt wel nog op twee uur rijden van St. Leonard, wat lang kan duren in een noodgeval. Er is trouwens al eens een baby geboren in de ziekenwagen,” zegt Dermaut.
Hiv testen
Naast de specifieke steun aan de kraamklinieken in Lesotho gaat een AZG-team van gezondheidspromotoren regelmatig naar de gemeenschappen om mensen te testen op hiv en tbc en om de gezondheidsvoorlichting in afgelegen gebieden te verbeteren. Op plaatsen waar hiv en tbc wijdverspreid zijn, is die eerste stap cruciaal zodat mensen begrijpen hoe ze de ziektes kunnen opmerken, ervoor kunnen testen en indien nodig onmiddellijk met een behandeling kunnen starten. Om zo veel mogelijk mensen te bereiken en de mensen uit die gebieden onmiddellijk bij alles te kunnen betrekken, leidt AZG leken of ‘gemeenschapswerkers’ op over hoe ze kunnen testen voor hiv en wanneer ze mensen naar een gezondheidsvoorziening moeten doorverwijzen.
“Dankzij de motivatie van veel mensen met wie we werken, zoals verpleegkundigen of counselors, en hun wil om verandering te brengen, haal ik hier nog meer voldoening uit mijn werk,” besluit Dermaut.