“‘Waar is Julia Chuñil?’

Op 8 november 2024 verdween Julia Chuñil, een Chileense milieuactiviste van Mapuche afkomst uit Máfil in de regio van Los Lagos, waar 61,68% van het gebied is bebost met inheemse soorten. Ze zette zich in voor het land van haar gemeenschap en beschermde dit tegen de toenemende ontbossing. Ze was al jaren verwikkeld in een strijd om land met bosbouwondernemer Juan Carlos Morstadt Anwandter. In deze strijd heeft hij haar naar verluidt bedreigd en geprobeerd haar aan te rijden op weg naar het landgoed. Zelf beweerde hij haar niet gezien te hebben.

Mapuche betekent ‘mensen van het land/de aarde’, ze leven in en met de natuur en zijn ontstaan uit de aarde door een fusie van energie en materie. Voor de Mapuche is de natuur het centrum en de essentie van het bestaan. Ze leven in harmonie met de natuur, waarin er een balans is in het geven, delen en ontvangen. Hun territorium is hun manier van leven, zowel praktische als spiritueel gezien en van hieruit is het behoud hiervan en het respecteren van de aarde voor hen essentieel.

Aan het einde van de 19^e eeuw zijn veel Mapuche verdreven van de gronden van hun voorouders. Land dat nu vaak in handen is van boeren en houtkapbedrijven. Chili is in Latijns-Amerika het enige land dat de inheemse volkeren niet grondwettelijk erkent, terwijl 13% van de Chilenen zich identificeert als inheems. Hun collectieve rechten en cultuur worden niet officieel beschermd of erkend. Daardoor hebben de Mapuche zowel sociaal als economisch een ingewikkelde positie in Chili. Ze laten zich hierdoor niet tegenhouden in de strijd voor het behoud en het terugvorderen van hun land.

Latijns-Amerika is de gevaarlijkste regio ter wereld voor milieubescherming en bescherming van het land, en Chili vormt daarop geen uitzondering. Tussen 2023 en 2024 werden meer dan 80 aanvallen op milieubeschermers geregistreerd.

Na de verdwijning van Julia Chuñil zijn er bloedsporen gevonden in haar huis en bandensporen op het terrein. Haar familie zoekt al bijna een jaar lang dagelijks het gebied af naar een teken, een spoor, of haar lichaam. Zonder succes. Ze hebben aangifte gedaan en proberen een zaak aan te spannen waarin Morstadt de hoofdverdachte is, maar krijgen weinig bijstand van de regering, eerder tegenwerking van het Openbaar Ministerie.

Op 30 september gaf Karina Riquelme, een advocate die betrokken is bij de zaak, een persconferentie waarin ze naar buiten bracht dat er een opname is van een telefoongesprek waarin Morstadt verklaart dat Julia Chuñil verbrand is. De audio heeft de zaak weer doen oplaaien, het heeft Chili opnieuw wakker geschud.

De graffiti teksten en posters met ‘Waar is Julia Chuñil?’ waren langzaam aan het vervagen, er werden dingen overheen geplakt. Nu is haar gezicht opeens weer een sterk onderdeel van het straatbeeld. Er zijn nieuwe posters en teksten. Op social media worden er constant berichten over haar gedeeld. President Boric heeft de pers te woord gestaan en Chili ervan verzekerd de waarheid en gerechtigheid omtrent haar verdwijning een grote prioriteit zijn.

Mensen activeren, spreken zich uit, gaan de straat op. Zo liep ik op 2 oktober achter de dansgroep aan, naar de Cerro Santa Anna in het centrum van Santiago. De heuvel was gevuld met inheemse groepen, vrouwenorganisaties, mensenrechten organisaties, op zichzelf staande individuen, journalisten. Er werden toespraken gehouden en kaarsjes aangestoken. De lucht werd gevuld met stemmen, dans en schreeuwen om gerechtigheid. Mensen liepen met pamfletten, de Mapuche vlag, rode doeken, spandoeken en foto’s.

Na een uur trok de dansgroep zich in formatie terug. Dit was het teken voor een groot gedeelte van de menigte om de straat op te gaan. Auto’s werden tegengehouden, spandoeken opgehouden, leuzen gescandeerd. Een eensgezinde stem die geen nee als antwoord accepteert.

Langzaam ontstonden er vuurtjes, toeterden er auto’s. De komst van grote witte tanks die met water iedereen voor zich uitdrijven, was onvermijdelijk. De menigte stroomt mijn straat binnen. Terrasjes vol mensen die zitten te eten of een biertje drinken, worden opgenomen in de leuzen. Geen auto komt er meer door. Ook hier ontstaan vuurtjes midden op de weg. Politiebusjes en motoren verschijnen. Iedereen stuift uit elkaar, verstopt spandoeken snel in rugzakken. Agenten vallen binnen in huizen. Ik kan rustig langs de weg blijven staan kijken, ik ben te Europees om hier deel van uit te kunnen maken.

De volgende ochtend zijn de straten schoon, de as is verdwenen en de stad wordt rustig wakker. De enige indicatie van onrust, zijn de verdwenen prullenbakken die in vlammen zijn opgegaan. Die worden gewoon vervangen, komen weer terug. Julia Chuñil niet.