“‘“We sluiten de deur, geven aandacht en luisteren” ’
Henrike Zellmann is een Duitse psychologe. Sinds augustus 2013 werkt zij voor Artsen Zonder Grenzen in het vluchtelingenkamp Domeez, in een team met een Irakese en twee Syrische psychologen. Ze beschrijft hoe de behoeften aan geestelijke gezondheidszorg voortdurend toenemen en de diensten van Artsen Zonder Grenzen dus almaar belangrijker worden.
“In Domeez zien we dat de psychotherapeutische behoeften alleen maar groter worden. De mensen zijn erg ontgoocheld. Toen ze net aankwamen, hoopten ze nog dat de crisis maar enkele maanden zou duren. Maar nu realiseert iedereen zich dat de situatie er niet beter op wordt. Ze weten niet of en wanneer er een einde komt aan de crisis.
Hun psychisch evenwicht is erg wankel. Allerlei zaken kunnen hun toestand erger maken: de levensomstandigheden in het kamp, herinneringen aan het voortdurende conflict in Syrië, onzekerheid over de uitkomst of over de vraag of ze ooit weer een normaal leven zullen leiden. Onzekerheid heeft een enorme invloed op iemands geestelijk welzijn. En de vluchtelingen hier leven voortdurend in onzekerheid.”
Gevoel van nutteloosheid
“Wij zien hier steeds meer mensen met zware stoornissen zoals psychoses. Met het toenemend gevoel van nutteloosheid onder de vluchtelingen worden de klachten steeds complexer. Oorlogstrauma’s en de slechte levensomstandigheden in het kamp zijn niet de enige oorzaak van psychotische aanvallen, maar ze kunnen die zeker wel uitlokken.
Een paar weken geleden kwam er een vrouw binnen die waanbeelden. Ze zei dat ze zwanger was van elf kinderen. We maakten ons behoorlijk zorgen want ze had drie kinderen en we wisten niet wat hun situatie thuis was. Na een bezoek aan haar woonplaats zagen we dat de
haar buren haar ondersteunden. We zullen haar op de voet volgen en haar aanmoedigen naar de consulten te blijven komen. Vooroordelen over psychische problemen zijn vaak een barrière, dus het was een opluchting dat de gemeenschap solidair met haar was.
Het is moeilijk te bevatten wat ze moeten doorstaan. Ze lijden erg. Ik heb het gevoel dat ze hun tijd verliezen, dat deze verspilling zijn. Ze hebben hier haast niets te doen. De meeste kunnen nog niet naar school omdat er daar geen infrastructuur voor is. Ze brengen hun dagen door in het stof. Sommige moeten zelfs een baantje zoeken om hun familie te onderhouden. Jongeren van 13 of 14 jaar werken hier al, in plaats van een opleiding te volgen.
Onzichtbare wonden
Wanneer wij voor die kinderen consulten organiseren, is het vooral belangrijk dat we hen duidelijk maken dat hun reacties normaal zijn. Dat hun situatie allesbehalve normaal is en dat hun reacties dezelfde zijn als die van andere kinderen in dezelfde situatie.
Een van de meest voorkomende symptomen bij kinderen is bedplassen. Dat is ook zwaar voor de ouders, die niet weten wat ze met het probleem aan moeten. Het schept ook spanningen tussen ouders en kinderen, omdat de kinderen zich vaak enorm schamen en zich slecht op hun gemak voelen.
Een tienjarige jongen klopte hiervoor bij ons aan. Hij was net een paar maanden eerder uit Irak aangekomen om zich met zijn familie in Domeez te verenigen. Wij hebben hem uitgelegd dat wat er met hem gebeurde normaal was in zulke omstandigheden. We gaven hem enkele tips om van het probleem af te komen en drukten hem op het hart dat het allemaal niet zo erg was. Het was buitengewoon bevredigend om te zien wat een opluchting het voor hem was dat hij er open over kon praten en dat een groot deel van zijn schaamte wegviel.
Psychologische wonden zijn vaak onzichtbaar, maar onze teams zien maar al te goed hoe diep ze zijn. Een van de belangrijkste dingen die wij voor de mensen kunnen doen is hen de mogelijkheid bieden te praten.
Veilige omgeving
Zo werken patiënten en therapeuten samen, door samen manieren te zoeken om de situatie het hoofd te bieden, de symptomen te verzachten en uiteindelijk beter met hun reacties om te gaan. De meeste mensen willen vooral de last niet nog verder verzwaren voor hun familie: praten met iemand van buiten de familie, in alle vertrouwen, dat is voor hen al een hele hulp.
Soms zijn de mensen ontzettend in de war en getraumatiseerd als ze in de kliniek aankomen. Ze huilen of zijn compleet over hun toeren. Wij bieden ze een veilige omgeving waar ze zichzelf kunnen uiten en met hun reacties kunnen leren omgaan. We helpen hen te beseffen dat ze niet abnormaal zijn, dat ze niet gek worden.
We sluiten de deur, geven hen aandacht en luisteren naar hen. Als zij dat willen, helpen we hen genezen. We kunnen hun leed niet laten verdwijnen, maar als we hen kunnen helpen er beter mee om te gaan en er vat op te krijgen, is dat tenminste al iets.”
_In het kader van haar medische interventies in de Syrische crisis leidt Artsen Zonder Grenzen een programma voor geestelijke gezondheidszorg in het kamp Domeez, in Noord-Irak, voor honderden patiënten die psychotherapeutische hulp nodig hebben.
_
Onze teams vangen mensen op die tijdens de oorlog in Syrië een trauma hebben opgelopen of het leven in de kampen moeilijk aankunnen. Sommige hadden vóór het conflict al een psychische aandoening en moesten het sinds het begin van de gevechten lange tijd zonder verzorging of geneesmiddelen stellen.
De psychotherapeutische consulten in het kamp Domeez zijn zes dagen per week beschikbaar. Het team van vier consulenten verzorgt tussen 70 en 100 consulten per week voor individuele personen, families of echtparen. Zij werken samen met d_okters, verpleegkundigen en gezondheidswerkers die er actief op letten of mensen psychologische hulp nodig hebben en of ze die hulp ook daadwerkelijk krijgen._
Om meer te weten over het werk van Artsen Zonder Grenzen in Syrië, klik hier