Het coronaleven in een Rwandees dorp: 'Het leek wel 1994'
Getekend door een Rwandees leven onder lockdown
Joshua Biseroka (tekst & beeld)
05 juli 2020
De Belgische middenklasse bracht deze lockdownlente door in parken en bossen, of in het zwembad in de tuin. Maar hoe zag en ziet een leven in lockdown eruit in Rwanda? De Rwandese visueel artiest Joshua Biseruka moest zich noodgedwongen beperken tot schetsen in zijn buurt en geeft zo een inkijk in het Rwandese coronaleven. ‘Het leek alsof het dorp teruggekatapulteerd was naar 1994.’
© Joshua Biseroka
Januari 2020: geen zorgen…
Net als in de film, zo begint het. Met berichten over Chinezen die gevaar liepen door een coronavirus. ‘Geen zorgen maken’, denk ik. Dit is Rwanda, niet China.
En dan laat ik stomweg mijn smartphone vallen. De volgende ochtend ga ik naar Kigali om mijn toestel te laten herstellen, maar dat kan niet, vertellen de technici me. Er zijn geen onderdelen meer in voorraad, aangezien de deuren van China al eind 2019 dichtgingen.
© Joshua Biseroka
Februari: het nieuws uit Europa
Het leven gaat verder. Iedereen stelt het goed in de familie en alles loopt zoals gepland.
Alleen de nieuwsberichten klinken niet goed. De pandemie treft nu volop Europa en Amerika.
13 maart: bang van besmetting
De eerste patiënt met COVID-19 in het land van de Duizend Heuvels. Ik bevind me ver van huis en school, op een workshop. De volgende dag mag je niemand meer aanraken en zelfs in de oefenruimte met artiesten is iedereen bang van besmetting. Plots is er overal zeep en worden er voortdurend handen gewassen.
© Joshua Biseroka
15 maart: alles gaat dicht
Alle openbare activiteiten worden verboden, dus ook onze workshop. De boodschap komt op de autoloze dag, waarop iedereen verondersteld wordt aan sport te doen. De wegen zijn gesloten, alle openbaar vervoer ligt plat. Ik neem mijn spullen en begin aan de tien uur durende tocht naar huis.
© Joshua Biseroka
19 maart: twee weken isolatie
De regering verbiedt alle transport naar de provincies. Mijn vader is in de noordwestelijke provincie en mijn jongere broer Theoneste in de zuidwestelijke. Ik isoleer mezelf voor twee weken, omdat ik niet zeker ben of ik al dan niet besmet zou zijn. Dankzij wat hulp van de buren lukt het, maar verder is het knap lastig om te overleven zonder geld of vrijheid. Ik probeer te werken in mijn studio, maar mijn romantische COVID-19-scènes raken niet af, bij gebrek aan materiaal.
30 maart: het lijkt wel opnieuw 1994 in Rwanda
Ik besluit opnieuw buiten te komen en ga naar de bank. Het lijkt alsof het dorp teruggekatapulteerd is naar 1994. De straten zijn leeg, maar om de driehonderd meter zijn er militairen om te controleren of je toelating hebt om rond te lopen. Het grote verschil met 1994 is dat niemand nu vermoord wordt.
© Joshua Biseroka
Langs een sluipweg kom ik toch bij een bankautomaat, waarna ik een manier kan regelen om mijn vader thuis te krijgen. Ik kan ook een paar vrienden uit de nood helpen die er erger aan toe zijn dan ik. Ik moet wachten tot 23 uur voor ik ongemerkt weer naar huis kan. Ik zweer dat ik geen stap meer de deur uit zet.
Begin april: kunst in de buurt en op Facebook
Ik maak schetsen rond mijn huis en neem contact op met mijn studenten, in de hoop hen van op afstand te stimuleren om hun kunst en vaardigheden verder te ontwikkelen. Ik doe hetzelfde met Theoneste, die vastzit in het district Nyamasheke, waar hij een kunstopleiding volgde.
En dan, net als in de film, krijg ik een bericht van mijn vroegere leraar uit België, Jeroen Janssen. Na wat over-en-weergepraat besluiten we een Facebookpagina te beginnen waarop iedereen zijn schetsen van het leven onder corona kan plaatsen.
© Joshua Biseroka
Begin mei: hoe red je de kunstenaar?
Het grootste probleem is niet het tekort aan materiaal, want de kunstenaar is zelf zijn eerste en belangrijkste materiaal. Alleen: hoe red je dat basismateriaal als er steeds minder te eten is? Al wat we gespaard hadden, is op. We hebben het zorgvuldig beheerd en er anderen mee geholpen, maar op is op.
Ik had gerekend op minstens een deel van mijn salaris, maar verneem nu dat er niets voor ons gedaan kan worden tot de pandemie voorbij is. De uitleg: de staat moet eerst de mensen helpen die geen maandloon hadden. Gelukkig zijn er nog Belgische tijdschriften die het werk van een kunstenaar in een dorp in Rwanda publiceren.
Dit bericht bekijken op Instagram
Een bericht gedeeld door Joshua Biseruka (@josh_artist) op 23 Apr 2020 om 7:47 (PDT)
Vrijdag 26 juni: hoop op leven
De wereld is zo wijds dat de kunst te groot is! Wie iets creëert, wordt verondersteld om een andere manier te vinden om problemen op te lossen wanneer een deur gesloten wordt. Vandaag de dag ben ik zo blij dat er nog steeds hoop op het leven is in mijn land, zelfs al is de pandemie er nog steeds.
Sinds maart hebben we twee mensen verloren door COVID-19. Dat is echt triest, maar niet slecht in vergelijking met andere landen. Ik leef erg mee met alle families die iemand verloren hebben door de pandemie. In juni zijn sommige activiteiten heropend in Rwanda. Een aantal districten zijn wel nog in lockdown, zoals Kicukiro in Kigali, Rubavu en Rusizi in de westelijke provincie, vanwege de hoge verspreiding van het virus daar.
Paniek is overal en donkere crisiswolken verspreiden zich snel over de meeste mensen. Maar het sterkste wapen is hoop, en proberen om sterk te zijn zoals voordien. Vandaag ben ik blij, want ik kan het dorp weer uit om elke dag schetsen te maken. Ik hoop dat ik in september een stripverhaal kan lanceren voordat de scholen hier weer opengaan. Als er geen verandering komt in de plannen van onze overheid, natuurlijk.
Noot van de redactie: Eind juni werd een record aantal nieuwe besmettingen met het nieuwe coronavirus genoteerd. Op dit ogenblik telt Rwanda volgens de officiële cijfers 1001 besmettingen en twee sterfgevallen.
Dit bericht bekijken op Instagram
Een bericht gedeeld door Joshua Biseruka (@josh_artist) op 13 Jun 2020 om 1:25 (PDT)
Dit artikel werd geschreven voor het zomernummer van MO*magazine. Voor slechts 32 euro kan je hier een jaarabonnement nemen!
Je kan ook proMO* worden voor slechts 4 euro per maand. Je krijgt dan ook ons magazine toegestuurd en je steunt daarmee ons journalistiek project. Opgelet: Knack-abonnees ontvangen MO* automatisch bij hun pakket.