Foto’s en kippenfabels bouwen Palestijnse geschiedenis weer op

De Grote Boekenroof

Memoires van een kip is het eerste boek in een reeks waarmee de Nederlandse uitgever Jurgen Maas Palestijnse boeken uit de eerste helft van de twintigste eeuw uit de vergetelheid wil halen. ‘De meeste Palestijnse boeken van voor 1948 zijn door Israël als “opgegeven eigendom” verklaard’, zegt Maas. Of Memoires van een kip zo’n boek is, is moeilijk te achterhalen. Maar de uitgever koppelt de fabel wel aan de systematische inbeslagname van Palestijnse boeken door Israël in 1948.

Het vernietigingsproces van het Palestijnse weefsel was ingezet. Dat proces gaat tot vandaag door, met de totale vernietiging van Gaza als absoluut dieptepunt.

In de film The great Book Robbery (2012) documenteert de Israëlische filmmaker Benny Brunner nauwgezet de cultuurroof tijdens de oprichting van de nieuwe Israëlische staat in 1948. Israëlische ordetroepen roofden dat jaar, naast meubels en kunst, ook 70.000 boeken uit de huizen van gevluchte Palestijnen. Die boeken, waarvan een deel door Israël is bestempeld als “opgegeven eigendom”, zijn tot vandaag ondergebracht in onder meer de Israëlische Nationale Bibliotheek en de legermagazijnen.

Brunner praatte met historici die er onderzoek naar deden en die getuigen over het rijke culturele leven en de Palestijnse schrijvers van weleer. Jaffa en Haifa waren steden vol boekenwinkels en uitgeverijen, tot in 1948 een groot deel van de intellectuele elite noodgedwongen vluchtte.

Het vernietigingsproces van het Palestijnse weefsel was ingezet. Dat proces gaat tot vandaag door, met de totale vernietiging van Gaza als absoluut dieptepunt. Onder het bewind van de huidige Israëlische premier Netanyahu werden controversiële wetten goedgekeurd die erop gericht zijn de Palestijnse cultuur en geschiedenis te onderwerpen aan het officiële narratief van Israël: dat van een Joodse natiestaat. Het Palestijnse verhaal, zo zeggen de bewindvoerders in Israël, bestaat niet.

Met de Nederlandse vertaling van Memoires van een kip, een uitgave van 1943 van de Palestijnse schrijver Ishaq Musa al-Husseini, bewijst de Nederlandse uitgever Jurgen Maas het tegendeel. Palestijnse schrijvers brachten wel degelijk literaire parels voort. ‘De auteur schreef dit heel bijzondere boek al in 1940, vijf jaar voor Animal Farm van George Orwell uitkwam’, zegt Jurgen Maas. ‘Het weerlegt het westerse idee dat de roman in de Arabische wereld pas vrij laat op gang zou zijn gekomen.’

Al-Husseini’s boek wordt door velen gezien als een politiek boek, een allegorie op de prekoloniale ontwikkeling van de staat Israël in die jaren. De auteur zelf heeft die politieke verwijzing altijd ontkend. ‘Ik vertrouw de auteur als hij zegt dat hij een boek over kippen heeft geschreven, en niet over Palestijnen en Joden’, lacht Jurgen Maas. ‘Maar goed, al-Husseini heeft het boek geschreven in 1940. Toen was er al heel wat aan de hand in Palestina, er was net de Arabische revolte geweest. Dan denk ik niet dat iemand op dat moment een roman over kippen gaat schrijven.’