De opstand tegen het Westen en het nieuwe Azië
Op de ruïnes van het imperialisme
'Het intellectuele en politieke ontwaken van Azië en de verrijzenis van het continent uit de resten van Aziatische en Europese rijken waren voor de meerderheid van de wereldbevolking de belangrijkste gebeurtenis van de vorige eeuw', schrijft Pankaj Mishra in de inleiding van "Op de ruïnes van het imperialisme".
Zijn geschiedenis van de herontdekking van de kracht van eigen ideeën en waarden, en van de bewegingen die de koloniale logica verwierpen, breekt radicaal met de geschiedschrijving van de periode door het perspectief grondig te verleggen. ‘De veronderstellingen van de westerse landen, waarvan de macht onherroepelijk tanende is, vormen niet langer een betrouwbaar uitgangspunt en zijn misschien zelfs gevaarlijk misleidend.’
Mishra’s boek zorgde voor heel wat controverse in Groot-Brittannië toen het vorig jaar verscheen. Geen wonder: het heersende verhaal over de benevolente kolonisatie en de intelligente overdracht van de macht aan “inheemse leiders” wordt deskundig gedemonteerd tot alleen het waar gebeurde verhaal overblijft van een negentiende eeuw waarin Groot-Brittannië de kroon spande in een westers imperialistisch verhaal waarin ook Frankrijk, Duitsland en Rusland hoofdspelers waren. Een van de rode draden in dat verhaal van overheersing, is het gebruik dat de westerse grootmachten maakten van vrijhandel en kredietvertrekking om hun wetten op te leggen. Wie de economische geopolitiek van vandaag volgt, kan bijzonder nuttige lessen trekken uit de ervaringen van het Ottomaanse rijk, Perzië, Indië en China.
Een andere boeiende lijn in het verhaal van Mishra is dat de pogingen van heersers en elites om de eigen heropstanding te baseren op het kopiëren van westerse modellen en manieren van leven bijna altijd uitliepen op nog meer rampen en afhankelijkheid. Daardoor zie je als lezer het ontstaan van antikoloniaal nationalisme, maar ook van de politieke islam in de regio vanuit een nieuw en verhelderend perspectief. Het afwijzen van het Westen is geen retrograde reflex van mannen die terugverlangen naar de vroege Middeleeuwen, het is een radicale afwijzing van de verdrukking die het Westen naar de rest van de wereld exporteert. Dit boek behandelt het verleden als noodzakelijke kennis om het heden te begrijpen en een betere toekomst te bouwen.
Op de ruïnes van het imperialisme. De opstand tegen het Westen en het nieuwe Azië door Pankaj Mishra is uitgegeven door Atlas Contact. 341 blzn. ISBN 978 90 450 2334 2