“‘Verkeer slechte leerling in de klimaatklas’
Miguel Vertriest
04 juli 2017
De meeste scholieren hebben vorige week hun rapport ontvangen. Een paar leerlingen krijgen deze zomer nog wat extra werk. Ook in de klimaatklas zit een slechte leerling: verkeer. En ook Vlaanderen heeft op dat terrein tweede zit.
De totale uitstoot van broeikasgassen in de Europese Unie steeg met 0,5% in 2015 volgens data van de European Environment Agency. Hoofdoorzaak is verkeer: efficiënter brandstofverbruik weegt niet op tegen de stijgende vervoersvraag. In de periode 1990-2015 nam de CO2-uitstoot door verkeer in Europa toe met 142 miljoen ton. De uitstoot nam geleidelijk toe tussen 1990 en 2007, daalde tot en met 2013 ten gevolge van de financiële crisis en nam daarna weer toe. Vlaanderen kent een gelijksoortig verloop.
Dalende trend voor uitstoot broeikasgassen
CO2-uitstoot door verkeer in Vlaanderen (VMM, eigen bewerking)
Op 25 jaar tijd (periode 1990-2015) daalde de uitstoot van broeikasgassen in Europa met 23,7%. Het laagste niveau werd bereikt in 2014, sindsdien neemt de uitstoot weer toe.
De daling was te danken aan heel wat factoren: toenemend gebruik van hernieuwbare energie, minder koolstofintensieve brandstoffen (minder steenkool, meer aardgas), toenemende energie-efficiëntie. Ook heel wat meer indirecte factoren spelen een rol: toenemend belang van de diensteneconomie (in plaats van industrie), de effecten van de financiële crisis en de gemiddeld mildere winters.
De uitstoot van broeikasgassen nam op 25 jaar tijd af in elke sector, met 2 uitzonderingen: verkeer en koeling. Dat laatste is het gevolg van sterk toenemend gebruik van airconditioning.
‘Curbing mobility is the only option’
Als we de klimaatdoelstellingen willen halen is de enige mogelijkheid om de vervoersvraag te beperken. Een aantal jaar geleden stelde het Europese witboek transport nog ‘curbing mobility is not an option’.
slechte leerling verkeer
Voertuigen worden steeds efficiënter, maar dat zorgt niet voor een afname in uitstoot van broeikasgassen.
De gemiddelde CO2-uitstoot van een nieuwe personenwagen in 2015 was 119,5 g CO2/km, een stuk lager dan de doelstelling 130 g CO2/km. Ook voor lichte vrachtwagens zitten we voor op de doelstelling (168,3 g CO2/km gemiddeld voor nieuwe voertuigen in 2015 en doelstelling 175 g CO2/km tegen 2017).
Doordat er meer kilometers afgelegd werden, nam de uitstoot van broeikasgassen toe. Ondanks het feit dat het aantal kilometer per persoon vaak zelfs licht afneemt in de meeste Europese landen, zorgt de bevolkingsgroei voor meer kilometers en dus meer CO2.
Vrachtvervoer over de weg is verantwoordelijk voor een derde van de CO2-uitstoot. Dat aandeel zal enkel nog toenemen
Een andere vaststelling is dat vrachtvervoer over de weg verantwoordelijk is voor een derde van de CO2-uitstoot.
Dat aandeel zal enkel nog toenemen: enerzijds gaf het Federaal Planbureau al aan dat vrachtverkeer sterk zou stijgen richting 2030, anderzijds zal het aandeel elektrische vrachtwagens in de nabije toekomst voorlopig beperkt blijven, in tegenstelling tot wat aangenomen wordt voor personenwagens.
Lees ook: Belg is klimaatbewust, maar twijfelt toch over elektrische wagen
Naast wegverkeer is ook internationale lucht- en scheepvaart een belangrijke oorzaak van broeikasgassen (7% van het totaal). Ook voor deze emissies wordt een groei verwacht, een studie geeft zelfs aan dat deze groei de helft van onze inspanningen voor het wegtransport teniet doet.
Om het helemaal perfide te maken zijn deze modi vrijgesteld van belastingen of accijnzen op de gebruikte brandstoffen (kerosine en crude oil). Tijd om daar ook werk van te maken, maar daarvoor zijn internationale afspraken voor nodig.
Vlaanderen heeft tweede zit
Europa liet eind mei 2017 een duidelijk standpunt blijken: ‘de vervuiler betaalt’.
Tarifering voor mobiliteit gebeurt op basis van het aantal afgelegde kilometer, zowel voor vrachtwagens als voor personenwagens. De kilometerprijs wordt gekoppeld aan de CO2-uitstoot in eerste plaats en daarnaast aan congestie en geluidshinder. Nadelige emissies voor luchtkwaliteit kunnen daar ook in opgenomen worden.
Een eerste vaststelling is dat Vlaanderen de federale en Europese doelstellingen onderschrijft, maar niet ambitieuzer is. Het voortgangsrapport van het Vlaams klimaatbeleidsplan verwijst voor concrete maatregelen naar de beleidsplannen die in opmaak zijn: Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en Mobiliteitsplan Vlaanderen.
Een kilometerheffing voor personenwagens alleen zal niet veel zoden aan de dijk zetten, als ze niet gecombineerd wordt met een ruimtelijke ordening die de vraag naar vervoer afvlakt en tegelijk modal shift mogelijk maakt.
In het Mobiliteitsplan Vlaanderen, dat nu gefinaliseerd wordt, staat volgende klimaatdoelstelling centraal: “Streefdoelen 2030: Daling van de broeikasgassen door transport bedraagt minstens 30% t.o.v. 2005”.
Uit de scenario-analyse (nog niet beschikbaar) blijkt dat er geen silver bullet bestaat om de klimaatdoelstellingen te halen.
Een kilometerheffing voor personenwagens alleen zal niet veel zoden aan de dijk zetten, als ze niet gecombineerd wordt met een ruimtelijke ordening die de vraag naar vervoer afvlakt en tegelijk modal shift mogelijk maakt. Daarnaast is een verregaande elektrificatie van het voertuigenpark noodzakelijk.
Het Mobiliteitsplan Vlaanderen werd in 2014 al eens voorgelegd aan de Vlaamse Regering, maar toen werd het niet goedgekeurd. ‘t Is te hopen dat een sterk, ambitieus en moedig Mobiliteitsplan Vlaanderen voor het eind van het jaar nog slaagt voor zijn tweede zit.