De Libanese striptekenares Zeina Abirached leverde met Zwaluwenspel een debuut -genre graphic novel- van formaat af. Zwaluwenspel kan zonder probleem in het boekenrek geplaatst worden, naast gevierde tekenaars als Marjane Satrapi en Joe Sacco.
Nadat haar werk uit het Frans vertaald werd, kreeg Abirached er meteen de nodige persaandacht in de lage landen bij. Abirached hanteert een stijl die bijna filmisch-poëtisch is.
Tijd en ruimte, of liever het sterk aflijnen ervan, staan centraal in de strip. Abirached hanteert een gestileerde zwart-wit tekenstijl die –of ze dat nu wil of niet- dicht aanleunt bij de Iraans-Franse striptekenares Marjane Satrapi, die bekend werd met het intussen verfilmde Persepolis. En net als Satrapi is Abirached waarnemer, waarbij ze intimiteit en emotie doorspekt met humor en kleinmenselijkheid.
‘De vergelijking met Satrapi flatteert’, glimlacht Abirached, ‘maar wordt onderhand wel vervelend. Ik kende Satrapi echt niet toen ik aan mijn boek bezig was. Marjane en ik hebben meer dan vermoedelijk sterke gemeenschappelijke invloeden. Ik hou bijvoorbeeld enorm van de stijl van David B, en ik denk dat zij samen met hem heeft gewerkt.’
In haar boek blikt Abirached terug op haar kinderjaren in Libanon, die ze als “middenklassekind” in volle burgeroorlog (1975-1990) doorbracht. Toch merkte ze toen relatief weinig van die oorlog. Haar ouders en de buren die de entree –het veiligste plekje van het hele flatgebouw tijdens bombardementen- bevolkten, deden er alles aan om de kleine Zeina en haar broertje af te schermen van de oorlogsgruwelen. Het is die entree, in dat flatgebouw, die het unieke decor vormt voor Zwaluwenspel. De entree is de absolute “no war” zone in een omgeving vlakbij de demarcatielijn, de grenslijn door Beiroet die de christelijke en islamitische wijken van elkaar scheidde.
Abirached behoort tot een generatie die in volle oorlog is opgegroeid. ‘Eenmaal die oorlog voorbij was, ging ik op zoek naar informatie die ik niet zomaar vond. Ik had een constante toevloed van vragen die bij me opkwamen, niet alleen over historische feiten, maar ook over de stedelijkheid. Alleen, er waren geen getuigenissen of memoires beschikbaar. Ik kon alleen de analyse van de politieke draad volgen, en zelfs die was af en toe deftig onderbroken.’ Vanuit die kennishonger besloot Abirached om haar eigen memoires als leidraad te nemen en de gaten op te vullen.
‘Het lukte me beter om alles vanuit mijn kinderblik te reconstrueren. Het was ontluisterend toen ik besefte dat ik als kind nauwelijks een idee had gehad hoe het er in de buitenwereld aan toe ging. Eigenlijk leefde ik op een bijna geschifte manier een onbezonnen, natuurlijk en teder kinderleventje. Mijn ouders verzorgden dag en nacht de logistiek om dat beschutte kader in ere te houden.’
‘Natuurlijk is dat oorlogsbeeld ook reëel relatief, ik bedoel daarmee dat we niet de hele tijd in een geweldspiraal meedraaiden. De oorlog maakte deel uit van het leven van mensen, en soms bevond die zich op het voorplan, soms op de achtergrond. Iedereen had een manier gevonden om creatief om te gaan met olietekorten, waternood, voedselrantsoenen. Op die manier kon het leven gewoon continueren, en werden mensen verliefd. Ze trouwden, feestten, kregen kinderen, namen afscheid van hun doden. ’
Wie in Zwaluwenspel een historische blik op de Libanese burgeroorlog verwacht, komt bedrogen uit. Abirached brengt niet meer of minder dan een ontwapenende, rake momentopname. Je krijgt een inkijk hoe mensenlevens doorspekt waren van oorlog en tegelijk geen kier lieten om te raken aan de heersende solidariteit tussen men.
Zwaluwenspel door Zeina Abirached is uitgegeven door Uitgeverij Oog en Blik. 184 blz.