‘Ik hoor van bedrijfslobbyisten in Brussel dat hun politieke mogelijkheden groter zijn dan ooit’

De Europese Commissie stelt dus zogenaamde Omnibuspakketten op om groene regelgeving de nek om te draaien. Kunt u uitleggen hoe dat precies in zijn werk gaat?

Olivier Hoedeman: ‘Een Omnibus is een vorm van wetgeving waarin je meerdere voorstellen rond eenzelfde thema bundelt in een soort pakket, om eerdere regels terug te draaien.’

‘De Europese Commissie keek die methode af van de Argentijnse president Javier Milei die daarmee de volledige samenleving probeert te dereguleren. Die Omnibuspakketten worden vervolgens in hoog tempo door de Europese instellingen gejaagd met het argument dat er een crisissituatie bestaat onder bedrijven die in de problemen zouden zitten.’

Hebt u een concreet voorbeeld van wat burgers daar precies van gaan merken?

Olivier Hoedeman: ‘De chemische industrie speelde een belangrijke rol. Er is ondertussen veel bekend over de schadelijke effecten van chemicaliën als PFAS die in veel consumentenproducten worden gebruikt. De vorige Europese Commissie deed beloftes om zulke chemicaliën strenger te gaan reguleren. Dat wordt nu allemaal teruggedraaid.’

‘Een ander goed voorbeeld is het pesticidegebruik in de landbouw. In allerlei EU-lidstaten maken burgers zich zorgen over de ecologische en gezondheidseffecten van het grootschalige gebruik van landbouwgif. Maar deze maand zal de Commissie met een Omnibusvoorstel komen over food and feed, waarin de regels voor het op de markt brengen van pesticiden juist worden versoepeld.'

‘Mijn collega die dat onderzocht zag duidelijk dat Von der Leyen alle eisen die eerder door de chemische en energie-intensieve industrie op tafel zijn gelegd ingewilligde.’

Commissie overschrijdt eigen regels

Hoedeman is niet de enige in de Brusselse bubbel die zich zorgen maakt over de wijze waarop de Commissie EU-regels probeert af te zwakken. Eind november presenteerde de EU-Ombudsvrouw een uitspraak over de Omnibuswetgeving. Ze concludeerde dat er sprake is van ‘wanbestuur’ – met name omdat de Commissie nalaat om goed milieueffectonderzoek uit te voeren en de consultaties met belanghebbenden gebrekkig zijn.

‘Beleid moet over meer gaan dan alleen economie en het bedrijfsleven. Het dient ook om de samenleving en de ecologie te beschermen.’

Daarmee leeft de Europese Commissie haar eigen wetten voor goed bestuur niet na. Hoedeman waarschuwt dat dat verstrekkende gevolgen heeft voor de Europese democratie zelf.

‘Normaal zijn wetgevingsprocessen in de EU vrij traag. Zo hoort dat ook te gaan in een democratie. Dan kunnen politieke en maatschappelijke gevechten goed gevoerd worden, wat ervoor zorgt dat het politieke proces in balans blijft. Beleid moet over meer gaan dan alleen economie en het bedrijfsleven. Het dient ook om de samenleving en de ecologie te beschermen.’

‘De balans daartussen is op dit moment volledig zoek. Alleen bedrijven hadden de mogelijk om die Omnibussen te beïnvloeden. Vakbonden of milieuorganisaties hadden een zeer beperkte rol.’

‘De Commissie gooide alle checks and balances onder de bus die de afgelopen vijftien jaar zijn ingevoerd om de besluitvorming democratisch en transparant te maken. We zitten nu dus opgescheept met een Europese wetgever die wetten maakt waar meer dan 500 miljoen burgers die wonen en werken in de Europese Unie zich aan moeten houden, terwijl ze bij het schrijven daarvan zelf de regels overtreedt.’

Dat klinkt alsof er behoorlijke problemen bestaan wat betreft goed bestuur in Brussel. Wat betekent dit voor het werk dat jullie als CEO doen?

Olivier Hoedeman: ‘Er bestond in Brussel altijd al een groot probleem met bedrijven en grote lobbyorganisaties die veel gemakkelijker toegang krijgen tot de Europese macht dan het maatschappelijke middenveld, onafhankelijke onderzoekers of de milieubeweging. Precies om die reden is CEO bijna dertig jaar geleden opgericht.’

‘Ik vrees een beetje dat die ongelijke machtstoegang simpelweg in het systeem ingebakken zit. De nauwe samenwerking tussen de Commissie en bedrijfslobby's die we nu zien, is al halverwege de jaren tachtig in een stroomversnelling terechtgekomen. Eerst bij het gezamenlijk promoten van de interne markt en daarna bij de uitwerking van wetgeving die die markt moest reguleren.’

Hoe bedoelt u dat precies?

Olivier Hoedeman: ‘De interne markt was vanaf het begin leidend voor de Europese integratie en dus ook voor de regels die worden opgesteld op EU-niveau. Als een nationale regering van een EU-lidstaat probeert zelf iets aan PFAS te doen, dan krijg je van Brussel een tik op de vingers omdat de interne EU-markt niet verstoord mag worden.’

‘Het tragische is dat veel burgers van de EU niet doorhebben dat de democratie voor hun ogen wordt afgebroken.’

‘Tegelijkertijd zorgt de macht van de bedrijfslobby's ervoor dat het regelgevende vermogen van de EU in Brussel ook aan banden gelegd blijft. Daardoor wordt overkoepelende regelgeving voor sociale of milieuvraagstukken op Europees niveau afgezwakt, en nu zelfs teruggedraaid. Dat is een fundamentele weeffout in hoe de EU is georganiseerd.’

Wat kunnen we daar dan precies aan doen?

Olivier Hoedeman: ‘De koers die de Europese Commissie de komende paar jaar gaat varen zal bepalend zijn voor de verdere toekomst. Ik hoor van bedrijfslobbyisten die werkzaam zijn in Brussel dat hun politieke mogelijkheden op dit moment groter zijn dan ooit. Het kwam nooit eerder voor dat de stem van de bedrijven direct wordt vertaald in omvangrijke dereguleringspakketten.’

‘Wat nu gebeurt gaat verder dan al die Omnibuspakketten samen. Dit gaat over het democratische gehalte van de Europese politiek zelf. Helaas vinden veel media dit soort onderwerpen weinig sexy en zijn daardoor niet echt geïnteresseerd in Brussel. Het tragische is dat veel burgers van de EU daardoor niet doorhebben dat de democratie voor hun ogen wordt afgebroken.’