‘Er dreigt een verloren generatie in Soedan’

Ongelijke rechten en kansen

Wat is de reden voor die schooluitval?

Mohamed Kamal: ‘Daar zijn meerdere redenen voor. De hele onderwijsinfrastructuur, de scholen inbegrepen, is verwoest. Het is ook niet meer veilig om naar school te gaan. Dat geldt vooral voor kinderen en meisjes in het bijzonder. Bovendien hebben de meeste leraren al een lange tijd geen salaris meer ontvangen. En tot slot, en dat is misschien wel de belangrijkste reden: de meeste kinderen zijn intern ontheemd. Ze moesten hun woonplaats verlaten en vonden onderdak in een gebied waar het niet noodzakelijk veiliger is.’

Meisjes worden disproportioneel beroofd van hun recht op onderwijs, zegt u. Hoe dan?

Mohamed Kamal: ‘Laat me dat illustreren met een voorbeeld. Tijdens een bezoek aan een van onze projecten ontmoette ik Fatma, een dertienjarig meisje dat onder een boom in haar schriftje zat te schrijven. Ze kon niet meer naar school omdat haar familie haar nodig heeft om geld te verdienen. Elke dag loopt ze twee kilometer om hout uit het bos te halen. Ze vertelde dat ze onderweg naar huis vaak wordt lastiggevallen door jongens en mannen. Die angst maakt dat veel meisjes, zoals zij, niet meer naar school durven.’

‘Fatma komt uit Wad Madani, in Centraal-Soedan. Door het conflict sloeg haar gezin op de vlucht. Ze vertelde dat ze vroeger dokter wilde worden om arme mensen gratis te helpen. “Maar nu,” zei ze, “wil ik lerares worden, om mensen in Soedan vrede te leren. Want dat is wat we het meest nodig hebben.”’

‘Na dat gesprek besefte ik dat Fatma slechts één van de vele meisjes is die hun recht op onderwijs verliezen. In Soedan hebben mannen vaak de overhand, en praktijken als vrouwelijke genitale verminking (FMG) en kindhuwelijken blijven hardnekkig bestaan.’

Heeft de oorlog ook gevolgen voor het terugdringen van die praktijken?

Mohamed Kamal: ‘Absoluut. Na meer dan twee jaar oorlog zien we een zorgwekkende terugval in de strijd tegen kindhuwelijken en FGM. Steeds meer meisjes worden opnieuw getroffen, terwijl ook het taboe op meisjesonderwijs blijft: velen vinden dat meisjes thuis horen om te koken, water te halen en voor anderen te zorgen.’

Het lijkt me niet vanzelfsprekend om dat snel te veranderen.

Mohamed Kamal: ‘Dat is inderdaad een werk van lange adem. Wij zijn één van de oudste en grootste internationale organisaties die actief zijn in Soedan. We werken al sinds 1977 in het land, dus intussen bijna 50 jaar. Momenteel hebben we zo’n 300 medewerkers. 25 van hen werken net als ik in Port Sudan, in het oosten van het land. Dat is nu ons tijdelijke kantoor, omdat ons hoofdkantoor in Khartoum volledig is geplunderd. We keren pas terug zodra de minimale veiligheidsnormen zijn gegarandeerd.’

‘We werken samen met meer dan 35 lokale en nationale partners. Door samen te werken, ontstaat een rimpeleffect waarmee we veel meer bereiken dan onze eigen medewerkers alleen ooit zouden kunnen.’

Geef eens wat concrete voorbeelden van wat jullie doen om het leven van kinderen in Soedan te verbeteren.

Mohamed Kamal: ‘We voeren verschillende projecten uit om meisjes en vrouwen toegang te geven tot seksuele en reproductieve gezondheidszorg. Daarnaast bieden we onderwijs via tijdelijke leerruimtes, zorgen we voor schoon drinkwater en waterpunten om cholera te voorkomen en delen we voedsel uit. Want nog een belangrijke reden waarom kinderen en meisjes stoppen met school, is honger. Ze zijn ondervoed en voelen zich daardoor zwak.’

‘Samen met lokale partners werken we hard om ook de meest afgelegen gebieden te bereiken. Tegelijkertijd zetten we ons diplomatiek in om te benadrukken dat hulpverleners bescherming verdienen en nooit een doelwit mogen zijn. We roepen onze internationale partners op om hun inspanningen te versterken en te blijven werken aan een einde van deze verschrikkelijke oorlog.’

Dankbare prooi

Wat zijn de langetermijneffecten voor kinderen die in zo’n vreselijke situatie opgroeien?

Mohamed Kamal: ‘Elke dag dat de oorlog voortduurt, verliezen we tien jaar. Als er niet snel een einde komt aan het geweld, kun je dus spreken van een verloren generatie. Vergis je niet: we hebben het over miljoenen kinderen die ons in de toekomst verantwoordelijk zullen houden. Waarom hebben jullie ons in de steek gelaten? Deze kinderen zullen niet alleen zonder vertrouwen en hoop opgroeien, maar zullen ook volledig getraumatiseerd zijn.’ 

Komen zij door dat kwetsbare profiel ook in het vizier van radicale groeperingen? 

Mohamed Kamal: ‘De kans dat ze zich aansluiten zulke groeperingen is volgens mij zeer groot. Het gaat om kinderen die soms een week lang niets te eten krijgen en radeloos zijn. Om meisjes die te maken hebben met seksueel en gendergerelateerd geweld − wat een onderzoekscommissie van de VN overigens heeft bevestigd. Zelfs als we deze kinderen en jongeren van voedsel voorzien, kunnen we door de beperkte middelen en financiering niet iedereen bereiken. Maar ze zijn absoluut een dankbare prooi voor radicale groepen.’

Als ze al niet gerekruteerd zijn door een van de strijdende partijen?

Mohamed Kamal: ‘Er zijn vooralsnog geen officiële rapporten die dat kunnen bevestigen, maar ik ga ervan uit dat dat gebeurt. De meeste Soedanezen zijn jonger dan 35 jaar. Als we een kleine berekening maken, zie je dat minstens 25% van de Soedanese bevolking jonger is dan 18 jaar. Ze worden zonder twijfel aangemoedigd en zelfs gedwongen om zich bij het regeringsleger of de paramilitaire groep RSF aan te sluiten.’

Plan International heeft nog steeds kantoren in gewelddadige gebieden als Noord-Darfur en Kordofan. Intussen zijn er al meer dan honderd humanitaire hulpverleners gestorven in het oorlogsgeweld. Het is bijna onvoorstelbaar dat jullie daar nog kunnen werken.

Mohamed Kamal: ‘Dat is een slimme vraag. Maar de missie van Plan International is om alle kinderen en meisjes te beschermen tegen elke vorm van geweld. We blijven dus ook aanwezig in deze gebieden. Want de miljoenen kinderen die nu worden getroffen, hebben nooit bijgedragen aan dit vreselijke conflict.’

‘Als humanitaire hulpverleners voelen we ons inderdaad niet altijd veilig. Maar we mogen nooit een doelwit zijn. Humanitaire hulpverleners zijn neutraal, zij kiezen geen kant in een conflict.’

Vreest u niet voor uw eigen leven?

Mohamed Kamal: ‘Weet je, ik ben 47 jaar oud. Eerlijk gezegd ben ik niet meer de man die vroeger graag op stap ging, ik ben een beetje introvert geworden.’

‘Voor ik naar Soedan verhuisde, werkte ik in Liberia, Mali en Zuid-Soedan. Maar dit is een heel andere crisis. Ik heb de drones zelf gezien toen ze Port Soedan, de stad waar ik woon, bestookten. Mijn teamgenoten belden me op toen de aanvallen begonnen, ze huilden ’s nachts aan de telefoon. Ik probeerde hen te kalmeren, maar ik was zelf ook erg bang. Als ik me als volwassen man al zo voel, kun je nagaan wat die angst doet met kinderen?’