Nieuwe Griekse minister van migratie wil breken met het verleden

Na al die jaren gestreden te hebben voor de rechten van migranten en vluchtelingen in Griekenland, hoe voelt het om vandaag hier op deze plek te zitten?

Christodoulopoulou: ‘Dit is het moment om onze utopische overtuigingen in praktijk om te zetten, al hebben we de wind niet mee. We zijn nog niet zover dat we een gedetailleerd beleid klaar hebben, maar de algemene principes zijn er wel al.

Ons beleid de komende jaren zal vooral gericht zijn op het verbeteren van het legale statuut van asielzoekers en migranten, en op het uitbouwen van menswaardige opvang in open centra. Nu is opvang nog een politiebevoegdheid, dat zal verschuiven naar ons ministerie.’

‘De meest dringende prioriteit voor mij is echter de situatie in de detentiecentra. Los van het feit dat de situatie is uitgegroeid tot een humanitaire ramp, heeft het beleid van de vorige regeringen een compleet onwettige situatie gecreëerd, zowel volgens de Griekse wet als volgens de Europese regelgeving. De centra zitten vol met mensen die juridisch gezien absoluut niet mogen opgesloten worden, zoals mensen in procedure en niet-begeleide minderjarige vluchtelingen.’

Vergiftigde erfenis

Enkele dagen geleden pleegde een Pakistaanse man zelfmoord in Amygdaleza, het grootste detentiecentrum. Het was al de derde keer dat de man opgepakt en in detentie geplaatst werd. De detentiecentra maakten nog maar eens een slachtoffer.  Het Griekse migratiebeleid vertoonde wel meerdere rotte plekken, maar het detentiebeleid van de vorige regeringen en de situatie in de centra kreeg wel bijzonder veel kritiek. Hoe denkt u om te gaan met die vergiftigde erfenis?

 ‘De beslissing om vluchtelingen vrij te laten uit de detentiecentra is niet populair, dat is waar.’

Christodoulopoulou: ‘De detentiecentra zijn een schande voor Griekenland. De omstandigheden in de kampen zijn ronduit onmenselijk. Zelfs elementaire voorzieningen zoals medische zorg ontbreken. Het leek moeilijk om de situatie op korte termijn te keren, daarom heb ik beslist de mensen vrij te laten uit de detentiecentra, te beginnen met de mensen die er in de eerste plaats nooit hadden mogen zitten, zoals niet-begeleide minderjarigen. Ongeveer twintig tot dertig mensen verlaten dagelijks de centra, na een medisch onderzoek.’

‘De vorige regering beloofde in december 2014 open centra te bouwen met een capaciteit van 1500 mensen, maar daar is nooit iets van in huis gekomen. Dat maakt dat ik tijd nodig heb om voldoende opvang te realiseren. Alles moet nog op poten gezet worden. Momenteel werken we samen met de ngo’s die helpen om opvang te voorzien voor wie de detentiecentra verlaat, zeker voor de niet-begeleide minderjarigen en andere kwetsbare mensen.’

Het falen van het Griekse asielbeleid en de sterke instroom van vluchtelingen maken dat er in  Griekenland een enorme groep mensen zonder papieren leeft. Sommige analisten spreken van 700 000 ongedocumenteerde migranten, al blijft het bij schattingen en dienen die cijfers vaak politieke doelen. Wat denkt u te doen voor deze mensen?

Christodoulopoulou: ‘Juiste cijfers hebben we niet, maar het gaat waarschijnlijk inderdaad om heel wat mensen. Het is belangrijk dat we een beter beeld krijgen hoeveel mensen zonder documenten er nu precies in Griekenland wonen, wie die mensen precies zijn en waarom ze in Griekenland  verblijven. We hebben die informatie nodig om een beleid op te bouwen.’

‘Het idee is om ook hen een soort document te geven dat weliswaar geen regularisatie inhoudt, maar hen wel een zekere rechtsstatus geeft. Dat lijkt me een maatregel die zowel hun welzijn als de veiligheid van de staat ten goede komt, veeleer dan het vroegere beleid om hen de detentiecentra in te drijven.’

Stap voor stap

Syriza is verkozen omwille van hun economische standpunten en hun verzet tegen de besparingspolitiek van de Trojka. De intenties van Syriza om een andere migratiepolitiek te voeren zijn heel wat minder populair bij de Griekse bevolking.

‘Het Griekse volk heeft jarenlang de propaganda van de vorige regeringen over zich heen gekregen.’

Christodoulopoulou: ‘De beslissing om vluchtelingen vrij te laten uit de detentiecentra is niet populair, dat is waar. In totaal gaat het om zo’n 3500 mensen die vrij komen, niet meteen een grote groep mensen. Maar toch is de publieke opinie verontrust hierover. Ook het feit dat de detentiecentra omgevormd zullen worden tot open opvangcentra valt niet in goede aarde bij het publiek. Ik weet dat de Griekse opinie niet op dezelfde lijn zit als ons als het over migratie gaat. Dat maakt dat we voorzichtig, stap-voor-stap te werk moeten gaan.’

‘Dat mag ook niet verwonderen, natuurlijk. Het Griekse volk heeft al die jaren de propaganda van de vorige regeringen en van Gouden Dageraad (Griekse fascistisch partij, nvdr) over zich heen gekregen. Ze schilderden de migranten af als het grote probleem van Griekenland. Het waren de migranten die de Griekse jobs afpakten, het waren de migranten die verantwoordelijk waren voor de criminaliteit… Ik merk dat het moeilijk is voor ons om in de media een andere boodschap te verkondigen, maar we moeten blijven proberen.’

‘In het parlement hebben we voldoende steun voor ons beleid. Onze coalitiepartner, de Onafhankelijke Grieken, heeft een andere visie op migratie, maar ik heb nog een signalen ontvangen dat er problemen zijn van hun kant.’

Solidariteit tussen EU-lidstaten

‘Hoe zeer de EU ook inzet op het dichttimmeren van de grenzen, vluchtelingen zullen altijd een weg vinden om binnen te geraken.’

Ondertussen verlaten heel wat migranten Griekenland om elders in Europa hun heil te zoeken. Tegelijk groeit de groep vluchtelingen op doortocht. Driegt de situatie aan de grens met Macedonië uit de hand te lopen? 

Christodoulopoulou: ‘De informatie over de situatie aan de grens en de transitmigratie die ik via informele kanalen te horen heb gekregen baart me grote zorgen. Maar het beeld is incompleet. We weten te weinig om er veel over te zeggen. Sowieso is het controleren van de grenzen een politiebevoegdheid waar wij als ministerie van migratie weinig in de pap te brokken hebben. Het gaat bovendien om mensen die niet in Griekenland willen blijven, maar op weg zijn naar West- en Noord-Europa. Als ze ervoor kiezen om geen asiel aan te vragen in Griekenland, is er maar weinig dat ik kan doen om hun situatie te verbeteren.’

Verwacht u hulp van de Europese Unie om de vluchtelingencrisis op te lossen?

Christodoulopoulou: ‘Griekenland staat onder grote druk. Niet alleen op vlak van migratie, natuurlijk, maar het verrottingsbeleid van de vorige regering heeft ons met een zware erfenis opgezadeld. Daarbij komt dat de geografische ligging maakt dat Griekenland een onevenredig zwaar aandeel vluchtelingen dient op te vangen. Daarom vragen we de hulp van de andere Europese landen, zoals voorzien in het Solidariteitsverdrag van 2008 (Solidarity and Management of Migration Flows). Dit is geen zaak van Griekenland alleen.’

Humaan asielsysteem

Uw positie als minister van migratie geeft u ook inspraak op Europees niveau. Nu voert de EU een beleid dat er in de eerste plaats opgericht is de grenzen dicht te houden. Kan dat anders? Is het niet tijd dat Europa op een andere, minder verkrampte manier naar migratie leert kijken?

 ‘Als we erin slagen om de opinie van het Griekse volk over vluchtelingen om te buigen in de positieve richting, zou dat een groot succes zijn.’

Christodoulopoulou: ‘Dat is geen eenvoudige vraag. Alleszins, de huidige aanpak van de EU gaat het migratievraagstuk niet oplossen. We moeten realistisch zijn. Zolang oorlog en armoede grote delen van de wereld teisteren, zullen mensen bij ons komen aankloppen. En hoe zeer de EU ook inzet op het dichttimmeren van de grenzen, vluchtelingen zullen altijd een weg vinden om binnen te geraken.’

‘Jarenlang heb ik me als activist ingezet voor de rechten van vluchtelingen. Ik geloof dat we vooral ernaar moeten streven dat de publieke opinie positiever tegenover migranten aan gaat kijken, en dat ons buitenlands beleid gericht moet zijn op conflictpreventie en ontwikkeling.’

Tot slot, u mag de komende jaren het migratiebeleid van Griekenland vorm geven. Geen makkelijke opdracht gezien de erfenis van het verleden en de huidige problemen, maar tegelijk ook een kans. Welke realisaties zouden voor u een geslaagde ambtstermijn markeren?

Christodoulopoulou: ‘Als we erin slagen om de opinie van het Griekse volk over vluchtelingen om te buigen in de positieve richting zou dat voor mij een groot succes zijn. Verder dient het beleid een humaan asielsysteem uit te bouwen zodat Griekenland de verplichtingen van de Conventie van Genève vervult.’

‘Ten slotte zou ik willen zien dat migranten meer zichtbaar zijn in onze samenleving, niet alleen dat we weten dat ze hier zijn, maar dat ze echt een deel uitmaken van Griekenland.’

Dit interview kwam tot stand met steun van het Fonds Pascal Decroos.