Rafael Correa: ‘Als wij zwijgen, wint het cynisme’

Acht jaar geleden zette Rafael Correa Delgado, net president af, voet op Belgische bodem, nadat hij werd veroordeeld voor corruptie in Ecuador. In april 2022 verleende de Belgische overheid hem politiek asiel, waarmee erkend werd dat hij het slachtoffer was van politieke vervolging. 

Vandaag gaat het niet goed in zijn Ecuador, stelt hij vast, met geweld, drugscriminaliteit, een verzwakte rechtsstaat en een democratie die volgens hem gekaapt is door politieke processen en manipulatie van verkiezingen. Sinds mei 2025 is Daniel Noboa er president, die behoort tot de rechtse partij Acción Democrática Nacional (ADN).

Die werd herkozen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in april, waarin hij het opnam tegen de kandidate van Correa's partij, de Revolución Ciudadana (RC), Luisa González. Correa richtte die centrum-linkse tot linkse partij zelf mee op, na zijn breuk met de Alianza PAIS. Maar de RC verloor dus de laatste verkiezingen. Het verhindert Correa niet om zich, vanuit België, kritisch te blijven uitspreken over wat in Ecuador gebeurt - en vooral ook: niet gebeurt.

Hoe beschrijft u de huidige situatie in Ecuador?

Rafael Correa: ‘Wat vandaag in Ecuador gebeurt, is geen gewone crisis maar een volledige institutionele implosie. We spreken over bijna 50 moorden per 100.000 inwoners. Dat is het hoogste moordcijfer van heel Latijns-Amerika, hoger dan Colombia, en zelfs bijna op het niveau van Mexico. In absolute aantallen gaat het om duizenden doden per jaar, cijfers die we vroeger alleen zagen in landen in burgeroorlog.’

‘Vergelijk dat met de periode tussen 2008 en 2015, toen we het moordcijfer terugbrachten van 15,4 naar 5,8 per 100.000. Dat was een historisch laagtepunt. Waarom? Omdat de staat werkte. We investeerden in veiligheid, in technologie, in opleiding van de politie. Maar ook in preventie: sociale samenhang, onderwijs, armoedebestrijding.’

‘De overheid faalt in haar meest fundamentele taak: het monopolie op geweld garanderen. En dat vacuüm is opgevuld door bendes, narco’s en economische machtsgroepen die hun eigen wetten maken.’

‘Vandaag is het tegenovergestelde gebeurd. De staat is ontmanteld, ministeries zijn afgeschaft of gedegradeerd tot façade-instellingen. Het ministerie van Coördinatie, dat essentieel was voor beleid op lange termijn, bestaat niet meer. Er is geen strategie, geen visie. Er zijn alleen ad-hocmaatregelen die reageren op paniek, op headlines. Dat leidt onvermijdelijk tot een maatschappij zonder structuur, zonder vangnet, zonder kompas.’

‘De overheid faalt in haar meest fundamentele taak: het monopolie op geweld garanderen. En dat vacuüm is opgevuld: niet door democratie, maar door bendes, narco’s en economische machtsgroepen die hun eigen wetten maken.’

Vernedering voor de staat

U spreekt over bendes. De regering verwijst daarbij vaak naar transnationale criminele groepen. Hoe ziet u dat?

Rafael Correa: ‘Natuurlijk zijn er buitenlandse elementen. Maar de kern van het probleem is nationaal. Onder mijn regering controleerde de staat de gevangenissen. Vandaag hebben we het omgekeerde: de bendes hebben de controle over de gevangenissen. Los Lobos, Los Choneros, Los Tiguerones... Die groepen voeren oorlog met elkaar. Met drones, explosieven, mediaoperaties en zelfs politieke invloed.’

‘Kijk naar het geval van José Adolfo Macías, alias Fito. Die man ontsnapte uit een zwaarbewaakte gevangenis begin 2024. Een openlijke vernedering voor de staat. Acht maanden lang bleef hij onvindbaar, terwijl zijn organisatie Los Choneros gewoon verder opereerde. En nu, in juli 2025, laat hij zich plotseling vrijwillig uitleveren aan de VS. Waarom? Omdat hij daar veiliger is dan in Ecuador. Wat zegt dat over de staat van ons land?’

‘Fito was jarenlang de onofficiële minister van Justitie van Ecuador, en dat is geen grap. Hij besliste over leven en dood in en buiten de gevangenismuren. Zijn uitlevering is geen overwinning, ze is een symbool van onze nederlaag.’

Wat zijn de bredere gevolgen van deze situatie?

Rafael Correa: ‘De totale ontwrichting. Alleen al tijdens de eerste zes maanden van 2025 zijn er meer dan 3000 moorden gepleegd, een stijging met bijna 60%. Meer dan 100.000 mensen zijn intern ontheemd, op de vlucht voor geweld. Het aantal kindermoorden is met 640% gestegen sinds 2019. Kinderen van twaalf worden nu gerekruteerd door gewapende groepen, omdat ze geen school, geen perspectief en geen toekomst hebben.’

‘En dit geweld beperkt zich niet langer tot de havens of grensgebieden. Zelfs Quito (de hoofdstad, red.) is een slagveld geworden. Wijken zoals Solanda of La Magdalena zijn volledig in handen van gewapende cellen. Politieposten zijn verlaten. Lokale overheden staan machteloos.’

‘We moeten durven zeggen wat dit echt is: Ecuador is een failed state in wording. Geen controle over het grondgebied, geen vertrouwen in justitie, en een regering die liever de media bespeelt dan structurele hervormingen doorvoert. Wat we nodig hebben, is een herstel van de publieke orde, de sociale cohesie én de legitimiteit van de democratische instellingen. Anders eindigt dit in totale chaos.’

Rookgordijn

U wordt er vaak van beschuldigd het fundament te hebben gelegd voor deze machtsconcentratie en corrumpering.

Rafael Correa: ‘Dat verwijt komt altijd van dezelfde groepen: de conservatieve media, de economische elites en hun politieke verlengstuk. Ze zeggen: “Correa heeft de macht gecentraliseerd.” Natuurlijk heb ik dat gedaan, want een gefragmenteerde staat is een zwakke staat.’

‘Onder mijn regering hebben we instellingen opgebouwd. We hebben het Openbaar Ministerie gecreëerd, we hebben de rechtspraak geprofessionaliseerd, we hebben het gevangeniswezen. Geherstructureerd. We hadden een nationaal plan.’

‘Ik ben het grote rookgordijn. Ik heb nu 53 processen lopen tegen mij. Dat zijn er meer dan El Chapo en Al Capone samen. Het is grotesk.’

‘En corruptie? We hebben honderden ambtenaren laten vervolgen, ook mensen in mijn dichte omgeving. Maar wij hebben het systematisch aangepakt. Vandaag is het tegenovergestelde waar: de corruptie is niet meer gecentraliseerd maar volledig gedecentraliseerd én geïnstitutionaliseerd. Rechters worden bedreigd of vermoord. Politieke tegenstanders worden gecriminaliseerd.’

‘En ik? Ik ben het grote rookgordijn. Ik heb nu 53 processen lopen tegen mij. Drieënvijftig. Dat zijn er meer dan El Chapo en Al Capone samen. Men heeft zelfs beweerd dat ik ministers heb aangestuurd via psychologische beïnvloeding. Dat staat in een officieel strafdossier. Het is grotesk.’

‘Dit is een fenomeen dat we niet alleen tegen mij zien. Kijk naar het bredere patroon. De president van Brazilië, Lula, werd gevangengezet zodat Bolsonaro vrij baan kreeg. Cristina Fernández werd aangeklaagd zodat Javier Milei (huidig Argentijns president, red.) kon opstaan. In Bolivia hebben ze Evo Morales uit het land gejaagd. Dit is de juridische arm van een ideologisch project: het uitschakelen van progressieve leiders.’

Wat zou er gebeuren als u morgen terugkeert naar Ecuador?

Rafael Correa: ‘Dan ben ik een dood man. Dat is geen beeldspraak: er zijn mensen binnen de veiligheidsdiensten die onofficieel lijsten verspreiden met “te neutraliseren” oppositiefiguren. Jorge Glas, mijn voormalige vicepresident, werd gearresteerd op soeverein grondgebied van Mexico, in de Mexicaanse ambassade, en zwaar mishandeld. Ricardo Patiño, voormalig minister van Buitenlandse Zaken, leeft ondergedoken. Gabriela Rivadeneira zit nog steeds in ballingschap.’

‘Dit is niet politiek, dit is een heksenjacht. En als ik morgen zou terugkeren, dan zou ik óf meteen de cel in gaan, óf erger. Maar ik blijf strijden, van hieruit, met het woord, met feiten. Want als wij zwijgen, wint het cynisme.’

Cocaïne voor Europa

Ecuador is vandaag een belangrijk doorvoerland van cocaïne richting Europa, vooral naar de Benelux. Hoe kijkt u daarnaar?

Rafael Correa: ‘Ecuador is vandaag de grootste exporteur van cocaïne ter wereld. Niet de grootste producent, maar wel de grootste qua logistiek. Onze havens zijn het epicentrum van de trans-Atlantische drugshandel geworden. Antwerpen, Rotterdam en Hamburg zitten nu in het hart van een Ecuadoraans exportnetwerk, niet van bananen maar van cocaïne.’

‘Dat is geen toeval. Dat is het gevolg van het feit dat onze staat de controle kwijt is over zijn logistieke keten. Ecuador heeft tien havens, en zes daarvan zijn in privéhanden. De controle op containervervoer is beperkt tot papieren inspecties. Er zijn geen scanners, geen nationale controlemechanismen.’

‘In de eerste zes maanden van 2025 alleen al is er meer dan 16 ton cocaïne uit Ecuador onderschept in de Haven van Antwerpen. En dat is nog maar het topje van de ijsberg.’

‘En wat gebeurt er dan? De drugs worden letterlijk weggestoken tussen de bananen, de cacao, de bloemen. Alles wat Ecuador legaal exporteert, wordt nu gebruikt als dekmantel. In de eerste zes maanden van 2025 alleen al is er meer dan 16 ton cocaïne uit Ecuador onderschept in de Haven van Antwerpen. Zestien ton. En dat is nog maar het topje van de ijsberg.’

‘Wie profiteert daarvan? Natuurlijk niet de jongeren in de barrios, in de wijken. Maar wel bepaalde exportfirma’s, douaneambtenaren en logistieke groepen die dit mogelijk maken. En niemand stelt daar vragen over. Waarom? Omdat het de economische elites zijn die de lakens uitdelen. Dezelfde elites die de huidige regering steunen.’

Is er samenwerking met Europese landen om die drugsroutes aan te pakken?

Rafael Correa: ‘Formeel wel. Er is een Memorandum of Understanding (een niet-bindend akkoord, red.) tussen Ecuador en België sinds 2023, met afspraken over informatie-uitwisseling, opleiding van personeel et cetera. Maar dat zijn papieren akkoorden. Ze klinken mooi in persconferenties, maar op het terrein verandert er niets.’

‘Waarom niet? Omdat je geen internationale samenwerking kan voeren zonder een functionerende staat. En Ecuador heeft die vandaag niet. Er is geen controle op de havens, geen capaciteit om exportlijnen te screenen, geen strategie tegen witwasnetwerken. Als je echt iets wil doen aan de cocaïnehandel, dan moet je de structuur rakenn niet alleen de symptomatische tussenpersonen. En dat betekent: economische belangen benoemen. Dat durft niemand.’

Uitwisbare pennen

U noemt de verkiezingen van april 2025, waarbij zittend president Daniel Noboa de overwinning claimde, gestolen. Waar baseert u dat op?

Rafael Correa: ‘De fraude was massaal en structureel. Alle indicatoren wezen op een nek-aan-nekrace: de peilingen, de exitpolls, zelfs interne cijfers van de kiesraad. En plots verliezen we met meer dan 12 procentpunten verschil? Statistisch onmogelijk. Onafhankelijke experts, zoals Danilo Gortaire van de Escuela Politécnica, hebben een analyse met drie modellen toegepast. Alle drie tonen hetzelfde aan: met een normale kansverdeling is zo’n uitslag wiskundig uitgesloten.’

‘Bovendien zijn er talloze materiële onregelmatigheden. In de eerste ronde werd er gestemd met gewone balpennen. In de tweede ronde waren het plots nieuwe pennen, met uitwisbare inkt — geanalyseerd door het Instituto Tecnológico, dat bevestigde dat de inkt kon verdwijnen of overschreven worden. Stemmen konden dus letterlijk gewijzigd worden.’

‘Waar blijft de internationale verontwaardiging? Nergens. De wereld kijkt weg.

‘En wie leverde die pennen? Een bedrijf dat rechtstreeks gelinkt is aan het regime: Puente y Montesinos. Datzelfde bedrijf beheerde ook de stembiljetten, QR-codes, enveloppen. Alles. En in de tweede ronde mochten we geen enkele urne meer openen. Waarom, denk je?’

En toch erkenden internationale waarnemers de verkiezingsuitslag.

Rafael Correa: ‘De Organisatie van Amerikaanse Staten gaf toe dat er onregelmatigheden waren aan honderden stemhokjes, maar probeerde dat meteen te relativeren. Internationale waarnemers hadden bovendien nauwelijks toegang. Stemformulieren mochten niet gescand worden, burgers mochten hun stem niet fotograferen. Alles werd dichtgetimmerd. Dat is geen transparante democratie, dat is opzet.’

U maakt zich ook ernstig zorgen om de situatie van uw voormalige vicepresident Jorge Glas.

Rafael Correa: ‘Hij is ontvoerd. Zo eenvoudig is het. Jorge had officieel politiek asiel gekregen in Mexico. En toch werd hij, midden in de nacht, met geweld uit de ambassade gesleurd door gemaskerde militairen. Dat is een grove schending van het internationaal recht. Een ambassade is soeverein grondgebied. Daar gewapenderhand binnendringen is iets wat zelfs Pinochet (de Chileense oud-dictator, red.) niet durfde.’

‘En waar blijft de internationale verontwaardiging? Nergens. De wereld kijkt weg. Vandaag zit Jorge in La Roca, de zwaarste gevangenis van het land. Zijn fysieke en mentale toestand is zorgwekkend. Hij wordt aangeklaagd voor corruptie, zonder enig materieel bewijs. Zijn advocaat en familie zijn ook vervolgd. Dit is niets anders dan politieke repressie.’

Symptoombestrijding

Wat zegt deze hele situatie over de staat van de Ecuadoraanse democratie vandaag?

Rafael Correa: ‘Dat die nog enkel in naam bestaat. We zitten in een regime met verkiezingen, een grondwet, een façade van instituties, maar zonder enige rechtszekerheid. Wat men hier doet met Jorge Glas, met de verkiezingen, met de oppositie, kan morgen met eender wie gebeuren. Dit is het laboratorium van een nieuwe vorm van dictatuur. En als de internationale gemeenschap dit laat passeren, is geen enkel land nog veilig.’

En ondertussen kampt Ecuador met een diepe veiligheidscrisis. Hoe oordeelt u over het beleid van president Noboa op dat vlak?

Rafael Correa: ‘Het is puur symptoombestrijding. Militairen op straat, noodtoestanden, showpolitiek. Maar de echte oorzaken worden genegeerd: extreme ongelijkheid, een kapot onderwijssysteem, corruptie binnen politie en justitie. En vooral: de echte machtsstructuren, dat zijn de private havens, de exportbedrijven, de financiële elite, blijven volledig buiten schot. Daar zitten de connecties met de georganiseerde misdaad. En Noboa durft daar niet aan te raken.’

Wat moet er dan volgens u gebeuren om deze crisis structureel aan te pakken?

Rafael Correa: ‘We hebben een totaalpakket van maatregelen nodig. Transparantie in exportketens, strenge controle op terminals, en sancties tegen wie de rechtsstaat ondermijnt. Niet alleen tegen kartels, maar ook tegen de witte boorden die met hen samenwerken. Tegelijk moeten we zwaar investeren in onderwijs, werkgelegenheid en sociale bescherming. Want zolang jongeren geen perspectief hebben, blijft de criminaliteit groeien.’

‘Dit is geen lokaal probleem. Ecuador is een knooppunt in de internationale drugshandel. Als onze staat instort, gaan de gevolgen veel verder dan onze grens. België, Europa, de VS: iedereen zal dat voelen. Als Ecuador faalt, betaalt ook het Westen de prijs.’