Keniaanse activiste Wanjira Mathai: ‘Volgende klimaattop wordt cruciaal voor Afrika’

In november vindt de volgende klimaattop van de Verenigde Naties plaats in Egypte. Volgens de Keniaanse milieuactiviste Wanjira Mathai, dochter van de eerste vrouwelijke Nobelprijswinnaar in Afrika, wordt die top ‘cruciaal’ voor het hele Afrikaanse continent.

‘Doe altijd het juiste, ook al heb je de publieke opinie niet mee.’ Dat is wat Wangari Maathai haar kinderen altijd bijbracht. Dochter Wanjira Mathai volgt nu haar eigen pad, al zijn de waarden van haar moeder, die als eerste vrouw in Afrika de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst mocht nemen, nooit ver weg.

Wanjira Mathai is vice-president en regionaal directeur voor Afrika bij het World Resources Institute, bestuurslid van de Green Belt Movement en de Clean Cooking Alliance. Net als voor haar moeder is klimaatgerechtigheid voor haar een belangrijk streven.

Kenia is al jarenlang in de ban van de vraag of gemeenschappen die in bosrijke gebieden leven, bomen mogen kappen om hun huizen te verwarmen en te koken. Kan u in deze begrip tonen voor deze mensen?

Wanjira Mathai: Absoluut. We moeten deze gemeenschappen eerst andere oplossingen geven. We kunnen niet gewoon zeggen: “Stop met de houtkap” en dan geen alternatieven voor energie aanbieden.

‘We moeten een manier vinden om van koken op schone energie een prioriteit te maken.’

In Afrika is er grote behoefte aan toegang tot energie. 70 procent van het continent heeft geen elektriciteit. Ze gebruiken biomassa of andere bronnen voor energie. We moeten dus investeren in alternatieven voor schone stroom.

Mensen in Kenia hoeven de bossen niet te kappen. Ze doen dat omdat wij als land geen prioriteit hebben gegeven aan toegang tot energie voor deze gemeenschappen. En nochtans weten we ondertussen dat koken met biomassa dodelijk is. We verliezen miljoenen mensen over de hele wereld, duizenden alleen al in Kenia, als gevolg van complicaties door luchtvervuiling binnenshuis. We moeten dus een manier vinden om van koken op schone energie een prioriteit te maken.

U hebt vaak gezegd dat vrouwen de beheerders zijn van voedsel in veel gemeenschappen. De huidige degradatie van het milieu heeft impact op de voedselsystemen. Vindt u dat vrouwen in Afrika ten zuiden van de Sahara voldoende worden betrokken bij het beheer van de omgeving waarin ze leven?

Wanjira Mathai: Daar hebben we nog een lange weg te gaan. Vrouwen autonoom toegang geven tot land is bijzonder belangrijk en toch is het iets dat we nog veel te weinig zien. De Green Belt-beweging werkt met vrouwen aan de basis en inspireert hen om de leiding te nemen inzake milieu-aangelegenheden en om leiderschap te tonen inzake voedselproductie en het beheer van natuurlijke hulpbronnen.

Het klopt dat vrouwen vaak de eersten zijn die de impact van het degraderende landschap ondervinden. Zij zijn diegenen die het water halen en ze ondervinden dat ze daar steeds verder en verder voor moeten stappen. Zij zijn degenen die brandhout moeten sprokkelen en ze ervaren dat ze ook daar langere afstanden voor moeten lopen om het bijeen te krijgen.

De vrouwen die betrokken zijn bij de Green Belt-beweging roepen daarom onder meer op om het landschap dringend te herstellen in het licht van de toekomstige voedselzekerheid.

Hoe zal u betrokken zijn bij de volgende klimaattop die in november van dit jaar plaatsvindt in Egypte? Wat staat er op het spel voor Afrika?

Wanjira Mathai: COP27 wordt een heel cruciale top voor Afrika. Het wordt een Afrikaanse klimaattop die zich vooral zal toespitsen op adaptatie, ons aanpassen aan de klimaatverandering. Het is het belangrijkste wat ons te doen staat nu de wetenschap steeds duidelijker wordt over de ontwrichtende effecten als we de stijging van de temperatuur met maximum 1,5 graden niet gaan halen.

‘Het Afrikaanse continent is maar verantwoordelijk voor 4 procent van de totale uitstoot, maar we ondervinden de grootste impact van de klimaatverandering.’

De Afrikaanse COP zal ook focussen op “loss and damage” [het VN-jargon voor schadevergoeding voor onomkeerbare gevolgen van klimaatverandering]. Deze kwestie wordt cruciaal op COP27.

De reden waarom dit zo belangrijk is, is de klimaatrechtvaardigheid: het Afrikaanse continent is maar verantwoordelijk voor 4 procent van de totale uitstoot, maar we ondervinden de grootste impact van de klimaatverandering. Dat is absoluut onrechtvaardig. Er kan geen klimaatrechtvaardigheid zijn zonder “loss and damage” aan te pakken.

U bent ook voorzitter van de Wangari Maathai-stichting die jongeren begeleidt inzake milieukwesties. Waarom vindt u mentorschap belangrijk?

Wanjira Mathai: De Wangari Maathai-stichting is geïnspireerd op het werk van mijn moeder. Zij schreef de dingen die ze deed toe aan het feit dat haar jeugd werd gekleurd door een grote erkenning en liefde voor de natuur.

Mentorschap is cruciaal, want Afrika is het jongste continent ter wereld – in Kenia is de gemiddelde leeftijd 35 jaar, misschien zelfs nog wat jonger. We hebben veel werk te verrichten want deze achterban van jonge mensen moet ons naar de toekomst leiden.

Als we jonge mensen dus vroeg kunnen inspireren en hen de liefde voor de natuur kunnen bijbrengen, zullen ze er anders tegenover staan. Wie weet zit de volgende Wangari Maathai er wel aan te komen.

Dit interview is eerder verschenen bij IPS-partner SciDev.