Asielzoekers uit Darfoer op drift

Duizenden vluchtelingen uit Soedan en Eritrea zijn in de afgelopen twee jaar vertrokken uit Israël en beland in Oeganda en Rwanda. Met die landen heeft Israël volgens vluchtelingenorganisaties een “geheimzinnige deal” gesloten.

  • Soedanese vluchtelingen in Uganda. Met Rwanda zou Israël nog geen overeenkomst hebben, maar HRM beweert daarentegen dat er drie keer per week vluchten van Israël naar Kigali gaan.

Nadat hij ontsnapt was aan de genocide in de Soedanese regio Darfoer begon Adam (niet zijn echte naam) aan een nieuw hoofdstuk in zijn leven. Zonder zijn vader en twee broers, die omkwamen, en zijn moeder en zus die ontheemd raakten. Het werd een leven in onzekerheid. Nu, meer dan tien jaar later, zit hij vast in een vreemd land waar hij zijn identiteit niet kan bewijzen, geen werk kan vinden en ook geen financiële steun krijgt.

‘Een ei kan niet strijden tegen een steen’, zegt hij, met een Afrikaanse spreekwoord. ‘Als vluchteling of staatloos persoon kun je je niet verweren tegen de autoriteiten.’ De Darfoerees is een van de vele vluchtelingen die op drift zijn als gevolg van “hiaten” in de Israëlische procedure voor “vrijwillige” terugkeer, zoals vluchtelingenorganisaties het noemen.

Ongeveer drieduizend asielzoekers uit Eritrea en Soedan vertrokken in de afgelopen twee jaar uit Israël. Ze gingen niet naar hun land van herkomst, maar belandden in Oeganda en Rwanda. Deze landen kunnen hun rechten en veiligheid niet garanderen, waardoor ze ‘nog steeds zoeken naar beschermingÆ, zegt de Israëlische Hotline for Refugees and Migrants (HRM), die verschillende rapporten over de kwestie heeft gepubliceerd.

Ontkenning

Een woordvoerder van de Rwandese regering heeft niet gereageerd op vragen van IPS over de vluchtelingenkwestie. Maar afgelopen week citeerde de krant The East African de Rwandese minister van Buitenlandse Zaken, die zei dat zijn land ‘ongeveer tweeënhalf jaar geleden’ samen met ‘een aantal andere landen’ door Israël benaderd is. Met Rwanda zou er echter nog geen overeenkomst bestaan. HRM beweert daarentegen dat er drie keer per week vluchten van Israël naar Kigali gaan.

De website Ynetnews berichtte in 2013 al over een deal tussen Israël en Oeganda

Ook de regering van buurland Oeganda ontkent dat er een overeenkomst bestaat, ondanks het feit dat er vorig jaar juli meer asielzoekers uit het Midden-Oosten per vliegtuig naar Oeganda vertrokken volgens de Israëlische ngo. De website Ynetnews berichtte in 2013 al over een deal tussen Israël en Oeganda, die volgens een hoge Israëlische functionaris ook betrekking zou hebben op de levering van Israëlische wapens, militaire expertise en opleiding aan Oeganda.

De Oegandese minister voor Vluchtelingen Musa Ecweru en de woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken Sam Omara zeggen niets te weten van een overeenkomst die ertoe geleid zou hebben dat talloze vluchtelingen gestrand zijn in hun land.

Een bron bij de VN-vluchtelingenorganisatie (Unhcr) in Oeganda stelt van zeven asielzoekers die eerder in Israël verbleven, te weten dat ze asiel aangevraagd hebben in Oeganda. Woordvoerder Emmanuel Nahshon van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken wil geen commentaar geven op de kwestie.

Hel

Darfoer heeft sinds 2003 te maken met ernstig geweld, toen opstandelingen rebelleerden tegen de door Arabieren gedomineerde regering in Khartoem. Adams laatste herinneringen aan Darfoer dateren van vlak voor zijn vlucht, toen hij vijftien jaar oud was. Hij is naar eigen zeggen geslagen en zag zijn dorp branden terwijl militaire vliegtuigen overvlogen. “Iedereen rende weg”, zegt hij. “Niemand wist waar hij heen moest.”

Na twee jaar in Egypte vertrok Adam in 2008 naar Israël. Daar verbleef hij in een vluchtelingenkamp totdat hij als vrijwilliger bij een organisatie aan de slag ging als vluchtelingenactivist. In mei 2014 weigerde het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn visum te verlengen. In plaats daarvan kon hij kiezen tussen terugkeer naar Darfoer, of vertrekken naar Holot, een detentiecentrum in het zuiden van Israël. ‘Beide opties betekenden de hel voor mij’, zegt Adam. Na het overleven van een genocide ‘zou Holot het einde van mijn leven betekend hebben’, voegt hij eraan toe.

Adam vertelt dat hij vervolgens verrast werd met de mededeling van de autoriteiten dat hij de volgende dag naar Oeganda zou vertrekken. Een land waar hij niemand kende. ‘Ik heb gezegd dat ik wel wilde vertrekken, als ze mijn veiligheid konden garanderen. Maar op die vraag heb ik geen antwoord gekregen.’

Met Israëlische reisdocumenten en 900 euro op zak werd hij door de politie geëscorteerd naar het vliegveld, samen met drie andere Afrikaanse asielzoekers. Een van hen had handboeien om omdat hij zich verzette, zegt Adam. Hun papieren werden afgenomen toen ze aankwamen op het vliegveld Entebbe in Oeganda.

‘Dit is mensenhandel’, benadrukt Adam. Tijdens zijn eerste twee dagen in Oeganda, bleef hij in een hotel in Kampala dat kennelijk betaald was door Israël. Op de derde dag, toen hij het hotel verliet, werd hij gearresteerd en om identiteitspapieren gevraagd. Die kon hij niet verstrekken. ‘Ik heb uitgelegd wat er was gebeurd, maar ik werd niet geloofd. Het is ongeloofwaardig dat iemand uit Israël komt zonder papieren’, zegt hij.

Vrienden uit Israël

Samen met andere asielzoekers afkomstig uit Israël vroeg Adam een vluchtelingenstatus aan in Oeganda en een verblijfsvergunning voor drie maanden. Dat bleek een moeilijk proces, omdat hij geen Oegandese toelatingspapieren kon overleggen. ‘De autoriteiten zeiden dat ze niet wisten hoe ze met dit soort zaken om moesten gaan.’

Adam kreeg later alsnog papieren en hoopt binnenkort een Oegandees identiteitsbewijs te ontvangen. Maar om te mogen reizen of zich opnieuw te kunnen vestigen, heeft hij een aanbeveling nodig van iemand. Hij vraagt zich af of hij ooit een paspoort zal krijgen.

‘Ik ga normaal gesproken mijn huis niet uit, omdat ik geen papieren heb’

Adam deelt in Kampala een onderkomen met Jamba (gefingeerde naam), een andere asielzoeker uit Darfoer. Jamba werd naar Holot gestuurd, zegt hij, nadat de Israëlische autoriteiten hadden geweigerd zijn visum te vernieuwen. Daarna werd hij uitgezet naar Oeganda. ‘Ik ga normaal gesproken mijn huis niet uit, omdat ik geen papieren heb’, zegt Jamba, die eraan toevoegt dat hij werkloos is. Hij wil graag een opleiding volgen, maar zonder papieren kan dat niet.

Adam volgt met financiële steun van vrienden uit Israël nu wel een opleiding in Kampala. ‘Maar ik weet niet hoe lang ze mij blijven helpen, want ze zitten zelf ook in onzekerheid’, legt hij uit.

Verdronken

Adam en Jamba zijn ambivalent over het Israëlische “vrijwillige” terugkeerproces, omdat er geen garantie is dat Oeganda hen niet terugstuurt naar Darfoer. Minstens driehonderdduizend mensen kwamen daar volgens de VN om, en meer dan twee miljoen mensen raakten ontheemd. Officiële schattingen van Khartoem spreken over tienduizend ontheemden. Als deze vluchtelingen terugkeren, kunnen ze behandeld worden als “vijand” door de autoriteiten.

‘Je kunt mensen niet gewoon in Oeganda dumpen en hun papieren afpakken, zonder verder naar hen om te kijken’, zegt Adam. Maar, zo stelt hij, ‘je moet ook kijken naar de oorzaak van het probleem, en dat is de Soedanese regering, die de eigen bevolking aanvalt.’

Volgens een rapport dat HRM afgelopen december uitbracht, zijn veel Eritrese vluchtelingen die waren uitgezet naar Rwanda, gedwongen en illegaal de grens met Oeganda overgezet. Anderen zijn verdronken in de Middellandse Zee, in een poging Europa te bereiken of zitten vast in Libië. Enkelen werden vermoord door strijders van de Islamitische Staat (IS).

HRM-woordvoerder Anat Ovadia-Rosner noemt de “categorische ontkenning” door de Oegandese regering van het programma alarmerend. ‘Dit illustreert de kloof tussen wat Israël garandeert en de realiteit in Oeganda.’

In november 2015 verwierp een Israëlische rechtbank een petitie waarin gesteld werd dat vluchtelingen die vertrekken naar een derde land, het risico lopen op vervolging. HRM en andere niet..

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.