Hoe Monsanto een rol speelde bij intrekking geruchtmakende studie Roundup

Het dreigde een uiterst schadelijke episode te worden voor het Amerikaanse bedrijf Monsanto. De Franse onderzoeker Gilles-Éric Séralini maakte in 2012 wereldkundig dat ratten die twee jaar lang onkruidverdelger Roundup en genetisch veranderde mais hadden gegeten, vaker tumoren kregen en stierven.

De studie van Séralini was uitgevoerd met een maissoort van Monsanto, NK603 genaamd, die genetisch zo is veranderd dat deze behandeling met bestrijdingsmiddel Roundup overleeft terwijl het onkruid eromheen sterft, een handige combinatie voor boeren en een commercieel succes voor Monsanto.

Storm van kritiek

De Séralini-studie werd echter na een storm van kritiek weer ingetrokken, en staat sindsdien te boek als uiterst controversieel. Het bedrijf en mensen eromheen verwijzen met regelmaat naar het werk van de Franse hoogleraar om te illustreren hoe de critici van Roundup en van gentechnologie zich zouden baseren op twijfelachtige wetenschap. Intrekking was een beslissing van het tijdschrift waarin het onderzoek verscheen: Food and Chemical Toxicology.

‘De gepresenteerde resultaten zijn niet onjuist, maar wel onvolledig’, schreef de hoofdredacteur van het wetenschappelijk tijdschrift, A. Wallace Hayes, op 19 november 2013 in een brief aan de Franse moleculair bioloog Séralini. ‘Daarom voldoet het niet aan de standaard voor een publicatie in Food and Chemical Toxicology.’

Contract met Monsanto

Maar interne e-mails van Monsanto, die vorige week dinsdag openbaar zijn gemaakt in het kader van een rechtszaak tegen het bedrijf in de Amerikaanse staat Californië, werpen nieuw licht op de zaak. Ze laten zien dat Hayes in 2012 naast hoofdredacteur, ook als betaald adviseur voor Monsanto werkte. Het gaat om een contract dat tussen de stukken zit, en waarin te lezen valt dat Hayes voor een vergoeding van ‘400 dollar per uur’ en ‘3200 dollar per dag’ ingehuurd werd door Monsanto als extern consultant.

De stukken bewijzen daarnaast een vermoeden dat milieuactivisten en critici van het bedrijf al langer hadden: Monsanto heeft op meerdere manieren het tijdschrift Food and Chemical Toxicology onder druk gezet om de studie van Séralini in te trekken.

‘Relatie als hefboom’

Daarvoor gebruikte Monsanto de toegang die het had tot Hayes als betaalde consultant van het bedrijf, zo tonen de documenten: ‘Gedurende de publicatie van Séralini…eind 2012, heb ik mijn relatie met de hoofdredacteur van het publicerende tijdschrift, Food and Chemical Toxicology, als hefboom gebruikt…’, schrijft David Saltmiras, toxicoloog bij Monsanto, in een interne memo uit augustus 2013.

De memo bevat vertrouwelijke aantekeningen van David Saltmiras, waarin hij ook te kennen geeft een faciliterende rol te hebben gespeeld bij de totstandkoming van wetenschappelijke kritiek op de Séralini-studie door onafhankelijke experts, opgestuurd naar Food and Chemical Toxicology: ‘Op succesvolle wijze [heb ik] ervoor gezorgd dat meerdere brieven van externe experts aan de [hoofd]redacteur tot stand zijn gekomen, en vervolgens werden gepubliceerd…’, zo schrijft Saltmiras in 2013.

Hayes werkt samen met Monsanto

De kritiek op de studie zou zijn verzocht door de hoofdredacteur zelf, A. Wallace Hayes, die – zo suggereren de stukken – nauw heeft samengewerkt met Monsanto: ‘De [hoofd]redacteur vertelt ons dat het vijf voor twaalf is en dat hij geen bruikbaar materiaal heeft om mee te werken’, schrijft William Heydens, hoofd productveiligheid bij Monsanto, op 26 september 2012. ‘Hij heeft ons (Monsanto) direct verteld dat we hem materiaal moeten geven om mee te werken, anders zijn zijn handen gebonden…’

In dezelfde e-mailconversatie wordt gesteld dat Monsanto haar rol bij het bekritiseren van de Séralini-studie het best geheim kan houden: ‘We moeten erover waken geen munitie te geven aan Séralini en de critici van genetische manipulatie en de media, om zo te voorkomen dat gesteld kan worden dat Monsanto haar macht heeft ingezet om deze studie ingetrokken te krijgen’, schrijft Eric Sachs, PR-medewerker bij Monsanto. ‘Het is nu tijd voor…ons netwerk van experts om hun bijdrage te leveren.’ 

Monsanto ‘verbonden’ aan brief

De e-mails bieden meerdere voorbeelden van experts die – zonder hun banden met Monsanto kenbaar te maken – kritiek uiten op de Séralini-studie.

In één geval zou het gaan om een groep internationale wetenschappers, zo suggereert een conversatie uit september 2012 waarin wordt gesproken over een bijeenkomst met Monsanto-aandeelhouders. Het gesprek gaat over een PowerPoint-presentatie, waarbij slides aandacht zullen besteden aan de publicatie van Séralini:

 ‘Je zou kunnen overwegen om een bulletpoint toe te voegen over de 25 wetenschappers uit 14 verschillende landen die hebben gereageerd in een brief aan de hoofdredacteur’, schrijft Eric Sachs op 28 september 2012. Zijn collega reageert: ‘Ik heb dit overwogen, maar voelde me ongemakkelijk, zelfs om met onze aandeelhouders te delen dat we deze LTE (Letters to the Editor, VH) kennen. Het suggereert namelijk dat wij er iets mee van doen hebben gehad – hoe kunnen we er anders kennis van hebben?’

In de e-mail erkent Eric Sachs dat Monsanto ‘verbonden’ was aan het initiatief. Het onderwerp blijkt zo min mogelijk op schrift te worden vastgelegd: ‘Ons wordt gevraagd interne correspondentie over dit onderwerp tot een minumum beperkt te houden’.

Hayes: ‘Eigen beoordeling’

In een reactie in de New York Times stelt A. Wallace Hayes, voormalig hoofdredacteur van het tijdschrift Food and Chemical Toxicology, dat hij op het moment van intrekking van de studie van Séralini niet onder contract stond bij Monsanto. Ook zou hij zich niet hebben laten beïnvloeden door het bedrijf.

‘Monsanto heeft geen enkele rol gespeeld in de beslissing om het artikel in te trekken’, aldus Hayes tegen de krant. ‘Het besluit is voortgekomen uit de inbreng van een aantal zeer gerespecteerde mensen, alsook vanuit mijn eigen beoordeling.’

Monsanto heeft op vragen van MO* niet gereageerd.