Burundi veroorzaakt humanitaire crisis in regio Grote Meren

Nog voor president Nkurunziza zijn derde ambtstermijn aankondigde, sloegen reeds 12.000 Burundezen op de vlucht uit angst voor het jeugdregime. Doordat de situatie in de hoofdstad Bujumbura de afgelopen weken escaleerde naar geweld en conflict, steeg het aantal vluchtende burgers met ongeveer honderdduizend.

76.000 daarvan zochten de afgelopen weken een veiliger onderkomen in buurland Tanzania, iets meer dan 26.000 in Rwanda. Een kleiner aantal trok naar de Democratische Republiek Congo.

Wegversperring en controleposten

Het aantal vluchtende Burundezen steeg de afgelopen weken tot 112.000.

‘In Rwanda nam de toestroom van vluchtelingen de afgelopen weken af’, zegt Karin de Gruijl, woordvoerster van het VN-vluchtelingenagentschap (UNHCR). Momenteel bevindt ongeveer een vierde van alle Burundese vluchtelingen zich in Rwanda. Het merendeel verblijft in het Mahama-vluchtelingenkamp, waar de situatie volgens het Rwandees ministerie voor Rampbeheer en Vluchtelingenzaken onder controle is.

‘Volgens getuigenissen probeert de Burundese overheid te voorkomen dat burgers naar Rwanda vluchten. Er zouden verschillende wegversperringen en controleposten opgesteld zijn om hen tegen te houden,’ aldus de Gruijl.

Volgens Sashi Perera, medewerkster van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), kan dat een mogelijke verklaring zijn voor het stijgend aantal Burundezen dat naar Tanzania vlucht.

Cholera op de loer

Momenteel verblijven ongeveer 50.000 Burundezen in Tanzaniaans Kagunga, een grensdorpje aan het Tanganyika-meer. Er wordt verwacht dat er nog zeker 10.000 zullen volgen. Maar Kagunga kan het stijgende aantal Burundese vluchtelingen niet langer slikken.

‘De meeste Burundezen hebben wel wat voedsel mee, of overleven op visvangst uit het meer, maar er is een acuut tekort aan drinkwater, sanitaire voorzieningen en onderdak’, aldus de Gruijl. De levensomstandigheden zijn er erbarmelijk slecht.

Het VN-vluchtelingenagentschap waarschuwt dat in het grensdorpje al een duizendtal gevallen van acute buikloop gemeld zijn. Twintig daarvan testten positief op cholera, zeven Burundezen overleden aan de gevolgen. Aangezien heel wat kinderen niet gevaccineerd zijn en het momenteel regenseizoen is, kan de situatie snel escaleren.

Trage transfers

Kagunga kan het stijgende aantal Burundese vluchtelingen niet langer slikken.

Het  VN-vluchtelingenagentschap en de Internationale Organisatie voor Migratie zetten alles op alles om sanitaire en hygiënische maatregelen te nemen en de vluchtelingen vanuit Kagunga naar de nabijgelegen stad Kigoma over te brengen.

De eenvoudigste manier daarvoor is per boot over het Tanganyika-meer. Ferryboten brengen vluchtelingen vanuit Kagunga naar Kigoma, waar lokale autoriteiten een stadium omtoverden tot tijdelijke opvangplaats. Daar worden ze geregistreerd en krijgen ze medische zorgen toegediend vooraleer de reis zich voortzet naar het vluchtelingenkamp in Nyarugusu, in Noordwest-Tanzania.

De transfer van Kagunga richting Kigoma verloopt echter traag. Er zijn slechts twee ferryboten beschikbaar –met beperkte capaciteit van 900 plaatsen– en de boottocht neemt meerdere uren in beslag. Volgens het VN-vluchtelingenagentschap komen er dagelijks nog 1000 tot 2000 nieuwe vluchtelingen aan in Kagunga. De ferryboten kunnen dat aantal dus onmogelijk bijhouden.

Daarom werd ondertussen als alternatief  –met behulp van Tanzaniaanse troepen–  een pad doorheen de bergen toegankelijk gemaakt. De staptocht naar Kigoma duurt een zestal uur. ‘Op 17 mei werd de route getest door 36 volwassen mannen, en gisteren werd de weg voor het eerst succesvol afgelegd door een grotere groep, waaronder 47 volwassenen, 17 tieners en 56 kinderen’, vertelt Perera. De IOM hoopt nu elke dag meerdere groepen op de tocht te begeleiden om zo Kagunga te ontlasten.

Geen overbodige luxe

Tanzania riep eerder op tot internationale steun om een potentiële humanitaire crisis te voorkomen. Op 11 mei kwamen hulporganisaties van de Verenigde Naties samen in Nairobi. Er werd beslist om een regionaal actieplan (RRRP) uit te tekenen, dat adequaat op de toenemende vluchtelingenstroom inspeelt en de Burundese vluchtelingen moet helpen en beschermen. Het actieplan zal op 22 mei worden voorgesteld.

Geen overbodige luxe, zo blijkt, want na de mislukte couppoging in Burundi vorige week wordt verwacht dat de stroom vluchtelingen alleen maar groter zal worden. En voorlopig blijkt uit getuigenissen, zowel in Rwanda als in Tanzania, dat maar weinig onder hen van plan zijn terug te keren naar Burundi.

‘Zolang de rust niet is teruggekeerd, verkiezen Burundese vluchtelingen de –al dan niet erbarmelijke– situaties in de kampen boven de onzekerheid en onveiligheid in hun thuisland’, aldus Perera.