De weg naar duurzame energie: ‘Het ene Afrikaanse land is het andere niet’

Plannen voor duurzame energie kunnen niet zomaar voor Afrika als geheel geformuleerd worden, stelt een studie in het wetenschappelijk tijdschrift Nature. Afrikaanse landen hebben onderling sterk verschillende energiebehoeften, en dat vraagt een specifieke benadering per land, zeggen de onderzoekers.

Naar aanleiding van de klimaattop (COP27) in Egypte roepen academici van vijftig instellingen op tot een andere benadering in het denken van politici, investeerders en onderzoekers rond hernieuwbare energie op het Afrikaanse continent. Een nieuwe studie in Nature Energy brengt immers aan het licht dat Afrikaanse landen soms radicaal verschillende energiebehoeften hebben.

Westen domineert debat

Het onderzoek werd uitgevoerd door veertig Afrikaanse onderzoekers en Afrika-experts van instituten als University College London, de Economische Commissie van de Verenigde Naties, ETH Zürich, het Climate Compatible Growth Program en de Universiteit van Oxford.

Zij vinden dat westerse landen de gesprekken over een Afrikaanse energietransitie domineren en daarbij vaak de neiging hebben om het continent te zien als een homogeen collectief, met vergelijkbare energiebehoeften en identieke wegen die naar een netto nuluitstoot leiden. Door de energiesystemen van vier Afrikaanse referentielanden te onderzoeken - Ethiopië, Zuid-Afrika, Mozambique en Burkina Faso, maken de auteurs duidelijk hoe verkeerd die veronderstelling is.

‘Het wereldwijde debat wordt vandaag gekenmerkt door nutteloze generalisaties.’

In Burkina Faso hebben bijvoorbeeld amper 5 procent van de plattelandsbewoners toegang tot elektriciteit. Hybride systemen met zonnecellen en diesel kunnen er een kostenefficiënte manier zijn om ontwikkeling te ondersteunen. Maar in Ethiopië, waar waterkracht 90 procent van de stroom levert, staat de groene transitie al een stuk verder. Daar volstaan goedkope zonne- en windbronnen om de verdere ontwikkeling te ondersteunen.

Individuele noden

De publicatie van de studie valt samen met intense debatten over het gebruik van fossiele brandstoffen versus het gebruik van hernieuwbare energie in Afrikaanse landen. Verschillende toonaangevende Afrikaanse instituten en wetenschappers hebben de druk van westerse leiders op Afrikaanse landen om hun fossiele brandstofreserves niet te gebruiken ‘hypocrisie’ genoemd. Ondertussen volgen er ook verwarrende boodschappen van sommige westerse landen, zoals Groot-Brittannië, om in het licht van de Russisch-Oekraïense oorlog bestaande fossiele bronnen toch open te houden.

De analyse van de 54 Afrikaanse landen laat zien dat elke natie met verschillende uitgangspunten, oplossingen en onzekerheden wordt geconfronteerd bij het gebruik van hernieuwbare energiebronnen of fossiele brandstoffen. De onderzoekers concluderen dan ook dat elk land een andere weg moet inslaan om de ontwikkelingsdoelstellingen succesvol te behalen.

De auteurs benadrukken wel dat onderzoek consequent heeft aangetoond dat hernieuwbare energie enorme voordelen biedt voor Afrika en de rest van de wereld.

‘Het wereldwijde debat wordt vandaag gekenmerkt door nutteloze generalisaties’, zegt Youba Sokona, medeauteur en vicevoorzitter van het Intergouvernementeel Panel over klimaatverandering (IPCC). ‘Ons onderzoek benadrukt dat de internationale gemeenschap nuance en landspecifieke analyse nodig heeft. De wegen om tot schone energiesystemen te komen, zijn sterk afhankelijk van de haalbaarheid ervan in elk Afrikaans land.’

Mozambique

De auteurs benadrukken wel dat onderzoek consequent heeft aangetoond dat hernieuwbare energie enorme voordelen biedt voor Afrika en de rest van de wereld, waaronder groei en het scheppen van banen, verbeterde weerbaarheid tegen klimaatverandering en een betere volksgezondheid. Aan de andere kant zijn er verschillende landen die aardgasinvesteringen overwegen, terwijl er weinig onderzoek is gebeurd naar de impact daarvan, zeggen ze.

‘Nu er verschillende Afrikaanse landen, waaronder Mozambique, op het punt staan om langetermijnverbintenissen op het gebied van aardgas aan te gaan, is het van vitaal belang dat de leiders over de informatie beschikken die nodig is om weloverwogen keuzes te maken over economische, sociale en milieudoelstellingen’, zegt Philipp Trotter van de universiteit van Wuppertal . ‘Dit is momenteel niet het geval. Maar beslissingen die deze landen nu nemen, hebben wel gevolgen voor de komende decennia.’