Duitsland verzoent voetbal met kunst
Clive Freeman
11 juni 2006
Ziet u het al voor u? De hevige voetbalfan - grote bek, schreeuwerig truitje, oranje hitlersnor en andere attributen - die tussen de wedstrijden door bedachtzaam tentoonstellingen, concerten en theaterstukken afloopt? Duitsland trok ruim 30 miljoen euro uit om de emotionele aantrekking van het voetbal te "intellectualiseren".
“Nooit tevoren had een Wereldbeker een zo uitgebreid cultureel luik”, zegt Duitsland’s vroegere minister van Binnenlandse Zaken apetrots. Otto Schily, zelf een pianospelende voetballiefhebber, gaf destijds de opdracht aan de Oostenrijkse multimediakunstenaar André Heller om dat culturele luik uit te bouwen.
De zilverharige en zacht sprekende Heller leek eerst totaal miscast in de voetbalwereld. Zijn contacten met de FIFA liepen niet van een leien dakje. Heller was geschokt toen de FIFA het gala dat hij op 7 juni wou houden in het Olympiastadium in Berlijn al in januari van tafel veegde. De voetballiga vreesde dat de honderden jonge dansers de kostbare grasmat zouden beschadigen. Dansersvoeten zijn blijkbaar van veel gevaarlijker dan de noppen van voetbalschoenen. “De omstandigheden rond die beslissing zijn en blijven vreemd”, zegt Heller in het kunstblad Anstoss.
Maar intussen heeft Heller de “dynamische relaties tussen kunst, voetbal en cultuur” ontdekt. Hij leerde dat voetbal “talloze kunstenaars en intellectuelen aanzet tot de meest absurde passies”. “Ik zou uren kunnen vertellen over de verbijsterende veranderingen die belangrijke schrijvers, artiesten, filmregisseurs, filosofen, musici en acteurs ondergaan als ze ten prooi vallen aan de voetbalkoorts. Zogenaamd koelbloedige rationalisten blijken plots uitbundige enthousiastelingen. Serene wereldburgers veranderen in agressieve chauvinisten. Het is intrigerend.”
De programmatie is wel aangepast aan het publiek: alle kunstuitingen verwijzen naar voetbal. Zo interpreteren Braziliaanse en Duitse dansers de bewegingspatronen van een voetbalwedstrijd in een tot stadion omgebouwd theater. De voorstelling van de bekende Braziliaanse choreografe Deborah Colker heet ‘Maracana’, en werd al in diverse Duitse steden vertoond.
Hellers eigen beroemdste werk is zijn tentoonstellingsruimte in de vorm van een futuristische reuzenvoetbal. Die reisde de afgelopen drie jaar de 12 steden af waar Wereldbekerwedstrijden worden gespeeld. Meer dan 750.000 toeschouwers hebben hem intussen gezien. Overdag kan je er cultobjecten bewonderen als de keepershanschoenen van Oliver Kahn, gesigneerde schoenen van Zidane en de bal van de legendarische Wereldbekerfinale van 1954, toen Duitsland Hongarije versloeg - een geschiedenismijlpaal die Duitse fans kennen als “het Mirakel van Bern”.
Volgens Heller hadden voor de aftrap al meer dan 2,5 miljoen mensen de tentoonstellingen en voorstellingen bezocht. (ADR/PD)