‘De regering van Hongkong is niets meer dan een marionettenregering’

De Nationale Veiligheidswet heeft dramatische gevolgen voor de mensenrechten in Hongkong, dat blijkt uit een rapport van Amnesty International. ‘Hongkong evolueert zeer snel naar een politiestaat. Het wordt steeds moeilijker om het onderscheid te zien tussen Hongkong en het vasteland van China.’

Een jaar geleden stemde het Nationaal Volkscongres unaniem voor ‘De wet van de Volksrepubliek China inzake de nationale veiligheid in de speciale bestuurlijke regio Hongkong’, kortweg de ‘Nationale Veiligheidswet’.

De wet was Beijings antwoord op de protestacties in Hongkong tussen 2019 en 2020. Democratisch gezinde Hongkongers kwamen toen massaal op straat tegen de uitleveringswet, die het mogelijk zou maken om dissidenten uit te leveren aan China.

Volgens Chinese autoriteiten moest de Nationale Veiligheidswet opnieuw voor stabiliteit zorgen in de nasleep van de protestacties. Ook de Hongkongse regeringsleider, Carrie Lam, beweerde dat de wet noodzakelijk was omdat ‘mensen met slechte intenties’, gedreven door ‘buitenlandse machten’, onrust stookten in Hongkong.

‘De overheid garandeerde dat de wet enkel bedoeld was voor een zeer kleine groep radicale activisten die de Chinese staat wouden destabiliseren’, verklaart Stijn Deklerck van Amnesty International Nederland aan MO*. Toch stoot de beslissing op veel ongenoegen bij de prodemocratische actoren. 

Lees ook

‘Het kwaad is al geschied, Hongkong is alle rechten kwijt’

Enkele dagen voor de invoering van de wet sprak MO* met Margaret Ng Ngoi-yee, een oud-politica en voorvechter van de democratie in Hongkong. Zij noemde de Nationale Veiligheidswet toen ‘een directe aanval op de vrijheid van meningsuiting en vergadering.’ Hoewel er op dat moment nog veel onduidelijkheid heerste over de inhoud van de wettekst, maakte ze zich geen illusies over de intenties van China: ‘De Chinese regering wil niet samenwerken. Wie niet gehoorzaamt, is de vijand van het volk en daar onderhandelen ze niet mee.’

‘Het kwaad is al geschied. Onze principes van rechtsbescherming, onafhankelijke rechtspraak… We zijn alles al kwijt’, klonk het toen. 

Directe impact

Voor Hongkongers werd heel snel duidelijk welke impact de wet zou hebben. ‘Op de eerstvolgende dag waarop de wet in werking was, werden meer dan 300 mensen gearresteerd, waarvan tien op verdenking van het schenden van de Nationale Veiligheidswet’, verduidelijkt Deklerck.

Een jaar na de invoering van de controversiële Nationale Veiligheidswet maakte Amnesty International de balans op in het rapport ‘Hong Kong: In the Name of National Security’. ‘Sinds de inwerkingtreding van de Nationale Veiligheidswet hebben de autoriteiten van Hongkong aanzienlijk en systematisch meer gebruik gemaakt van “nationale veiligheid” als voorwendsel om hard op te treden tegen de vrijheid van meningsuiting en andere mensenrechten in verschillende sectoren’, klinkt het.

‘In het onderwijs wordt het curriculum aangepast, er verdwijnen boeken uit bibliotheken en kritische journalisten worden aangevallen.’

‘De wet wordt ingezet om afwijkende opinies te censureren en activisten op te pakken’, stelt Deklerck. ‘In het onderwijs wordt het curriculum aangepast, er verdwijnen boeken uit bibliotheken en kritische journalisten worden aangepakt.’

Ook Benedict Rodgers, medeoprichter van Hong Kong Watch trekt aan de alarmbel: ‘De regering van Hongkong is nu niets meer dan een marionettenregering, ze doen gewoon wat Beijing dicteert.’ 

Vaagheid

De Nationale Veiligheidswet moest volgens het Nationaal Volkscongres zorgen voor een ‘verbetering van rechtssysteem’ en de vestiging van ‘dwangmechanismen’ om ‘de nationale veiligheid’ te beschermen. Al gaat het volgens Amnesty International om een zeer uitgebreide definitie van ‘nationale veiligheid’.

In de wettekst wordt gesproken over vier overtredingen: afscheiding, subversie, terroristische activiteiten samenspanning met het buitenland of externe elementen om de nationale veiligheid in gevaar te brengen. ‘Het gaat om zeer vaag omschreven misdrijven’, benadrukt Deklerck. ‘Na een jaar zijn er eigenlijk nog altijd geen exacte definities beschikbaar.’

‘De wet wordt ook heel willekeurig toegepast’, gaat Deklerck verder. ‘De begrippen zijn zo vaag, dat mensen helemaal niet kunnen inschatten wat wel en niet mag. Hierdoor vragen mensen zich bij alles wat ze doen af of het geen overtreding zou kunnen zijn tegen de Nationale Veiligheidswet.’

Daarnaast zijn er ook aanwijzingen dat de Nationale Veiligheidswet mogelijk retroactief wordt toegepast, al kan Amnesty International dat op dit moment nog niet bevestigen. ‘We hebben vastgesteld dat er handelingen van voor 30 juni 2020 in overweging werden genomen bij vervolgingen’, stelt Deklerck. 

Bij de beklaagden wordt er uitgegaan van een vermoeden van schuld. ‘Als verdachten vrijlating op borgtocht willen, moeten ze zelf bewijzen dat ze geen daden meer zullen stellen die de nationale veiligheid in het gedrang brengen’, verklaart Deklerck. ‘Dat druist natuurlijk in tegen internationale rechtsregels.’

Deklerck verwijst hiermee naar artikel 14 van het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten: ‘Een ieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd wordt voor onschuldig gehouden, totdat zijn schuld volgens de wet is bewezen.’

Schrikbewind

Volgens Amnesty International maken de autoriteiten van Hongkong misbruik van de vaagheid van wet. Ze zien het als een middel om verschillende rechten en vrijheden in te perken. ‘Je ziet heel absurde dingen gebeuren. Zelfs het hooghouden van lege witte bladen of het zingen van slogans wordt gezien als een bedreiging voor de nationale veiligheid’, benadrukt Deklerck.

‘De politie zegt soms bij voorbaat: “Pas op, dit kan mogelijks een overtreding zijn tegen de Nationale Veiligheidswet”. Maar eigenlijk is er geen enkele juridische basis, de rechtszekerheid is volledig ten onder gegaan.’ Amnesty International waarschuwt dat de willekeurige toepassing van de Nationale Veiligheidswet uiteindelijk leidt tot zelfcensuur. 

‘Dat is een fenomeen dat we kennen van het Chinese vasteland, waar al jaren wordt gewerkt met een vage definitie van nationale veiligheid’, gaat Deklerck verder. ‘Het kan niet dat autoriteiten de vrijheid van meningsuiting en andere mensenrechten willekeurig inperken op basis van zo’n vage en ruime definitie.’

Onder de Nationale Veiligheidswet werd de macht van de Hongkongse politie sterk uitgebreid. ‘De nationale veiligheidseenheid van de politie krijgt zeer veel speelruimte om mensen op te pakken, ergens binnen te vallen en zaken te confisqueren. Daarnaast stellen we vast dat ze deze macht steeds meer zijn gaan gebruiken voor zaken die niet gelinkt zijn aan de Nationale veiligheidswet. Dit is duidelijk een hellend vlak.’

‘We zitten nu in een situatie waarin Hongkong zeer snel evolueert naar een politiestaat’, stelt Deklerck. Het wordt ook steeds moeilijker om het onderscheid te zien tussen wat er gebeurt in Hongkong en het vasteland van China.

Prodemocraten de mond snoeren

Volgens Rodgers heeft de Nationale Veiligheidswet als doel om prodemocratische stemmen in Hongkong de mond te snoeren. ‘Dit is een van de meest draconische wetteksten die ik ooit gezien heb. Het is duidelijk de bedoeling om de vrijheden, mensenrechten en autonomie van Hongkong volledig te vernietigen.’

‘Dit is een van de meest draconische wetteksten die ik ooit gezien heb.’

‘In maart dit jaar werden er al 47 prodemocratische politici gearresteerd op basis van deze wet.’ Het ging om voorverkiezingen die georganiseerd werden door de prodemocratische oppositie naar aanloop van de verkiezingen voor de Wetgevende Raad van Hongkong. 

De strijd tegen afwijkende meningen beperkt zich niet enkel tot prodemocratische politici. Enkele weken geleden werd de laatste prodemocratische krant in Hongkong, Apple Daily nog aangevallen op basis van de Nationale Veiligheidswet. ‘Vijfhonderd politieagenten vielen de redactie binnen. De redactie werd leeggehaald en journalisten werden opgepakt.’

‘Ze werden aangeklaagd voor artikels die de Nationale Veiligheidswet overtreden zouden hebben, maar de autoriteiten hebben nog steeds niet laten weten om welke artikels het gaat’, aldus Rodgers. ‘Uiteindelijk werden de rekeningen van de krant geblokkeerd, waardoor ze alle activiteiten hebben stilgelegd. Dit is een regelrechte aanval op de persvrijheid.’

Rodgers ziet ook duidelijke parallellen met andere zogenaamde ‘patriottistische hervormingen’ in Hongkong. In maart dit jaar maakt Hongkong nog bekend dat enkel ‘patriotten’ in aanmerking komen voor politiek ambten. ‘Het zijn allemaal manieren om alle afwijkende meningen te verbieden en de controle over Hongkong te winnen’, klinkt het. ‘Het gaat niet echt om patriottisme, maar om loyaliteit ten aanzien van de communistische partij.’

‘We zien dat nu ook gebeuren in het onderwijs. Er wordt nu les gegeven over patriottisme, maar eigenlijk gaat het om niets meer dan propaganda en brainwashing’, besluit Rodgers.

“Een land twee systemen” is dood

Rodgers waarschuwt al jaren voor de groeiende impact van China in Hongkong. Hij woonde er zelf de eerste vijf jaar na de overhandiging van de voormalige Britse kolonie aan China in 1997. ‘Voor een lange tijd verliep het principe van “een land twee systemen” vrij goed, maar sinds gele-parapluprotesten in 2014 zag ik dat de zaken de verkeerde kant uitgingen.’

China ondertekende bij de overname van Hongkong de gezamenlijke Chinees-Britse verklaring. In deze overeenkomst beloofde Beijing dat de Hongkongse manier van leven, mensenrechten en een hoge mate van autonomie gerespecteerd zouden worden voor een periode van minstens vijftig jaar. ‘We zijn nog niet halfweg en China heeft haar belofte al verbroken’, benadrukt Rodgers.

‘Als we dit toelaten, is dat een bedreiging voor de internationale rechtsorde.’

Het is volgens hem dan ook niet enkel de inhoud van de wet die zo problematisch is, maar ook de manier waarop de wet tot stand kwam. ‘Beijing voerde deze wet versneld door in het Nationaal Volkscongres. Dit gebeurde zonder enig overleg met de autoriteiten in Hongkong. De manier waarop deze wet er kwam, bewijst nog maar eens dat “één land twee systemen” dood is.’

Voor Rodgers is het dan ook noodzakelijk dat de Internationale gemeenschap ingrijpt. ‘Als we dit toelaten, is dat een bedreiging voor de internationale rechtsorde. Zonder tegenstand zullen we ook de agressie tegenover Taiwan zien toenemen.’ 

Voor China is Taiwan een afvallige provincie, die net als Hongkong de eenmaking van China in de weg staat. In 2016 verklaarde de Chinese president Xi Jinping nog dat Taiwan bij de Volksrepubliek moet worden gevoegd, desnoods met geweld.