Egyptisch leger trekt macht naar zich toe in nieuwe grondwet
Cam McGrath
09 januari 2014
Het Egyptische volk kan zich volgende week in een referendum uitspreken over een nieuwe grondwet. In de concepttekst heeft het Egyptische leger meer macht naar zich toe getrokken en plaatst het zich boven de staat.
De nieuwe tekst, die de grondwet moet vervangen die in 2012 werd opgesteld onder het bewind van de islamistische president Mohamed Morsi, heeft de angst doen oplaaien dat het Egyptische leger zijn macht wil consolideren en zijn politieke en economische belangen wil beschermen.
“De macht die het leger in de concept-grondwet krijgt, legt de basis voor een militaire dictatuur”, waarschuwt Tharwat Badawi, hoogleraar recht aan de Universiteit van Caïro.
De nieuwe tekst is opgesteld door een commissie met vijftig leden die werd benoemd door het militaire bewind dat Morsi in juli 2013 afzette. Het document wordt gezien als een verbetering ten opzichte van de tekst die werd aangenomen onder Morsi. Die grondwet werd alom bekritiseerd omdat de nadruk te veel zou liggen op de islamitische wetgeving sharia en het beperken van persoonlijke vrijheden. Experts zijn nu echter bezorgd over de artikelen die de rol van de gekozen regering beperken.
“Als deze tekst wordt aangenomen, betekent dat dat de gekozen president en het parlement niets te zeggen hebben over het leger. Dat wordt in feite een staat op zichzelf”, zegt Badawi.
Militaire rechtbanken
In de voorgestelde grondwet heeft de Hoge Raad van de Gewapende Strijdkrachten (SCAF) het laatste woord over de benoeming van de minister van Defensie. Het leger komt daarmee boven elke vorm van burgerlijk toezicht te staan, zegt Badawi. “Op deze manier hoeft het leger geen verantwoording af te leggen aan de politiek of het volk. Dat is erg gevaarlijk.”
Critici zeggen dat het Egyptische leger, sinds de volksopstand tegen president Hosni Moebarak drie jaar geleden, geregeld rechten met voeten heeft getreden en democratische verandering heeft tegengewerkt.
In de concepttekst is een artikel gehandhaafd over het berechten van burgers voor militaire rechtbanken. Tenminste 12.000 burgers werden in de maanden na de opstand gearresteerd en berecht voor deze rechtbanken, zonder fatsoenlijk proces.
Ahyed Maher, leider van de Jongerenbeweging 6 April, noemt het artikel over militaire rechtbanken “verraad” door de commissie die het concept heeft opgesteld. “Wie militaire berechting voor burgers steunt en vergeet wat in 2011 is gebeurd, heeft zijn geweten verkocht en volgt zijn persoonlijke belangen”, schreef hij op zijn Facebookpagina.
Maher werd vorige maand tot drie jaar cel veroordeeld voor het organiseren van een niet-toegestane protestactie tegen de grondwet. Hij was een van de eersten die veroordeeld werden onder een nieuwe wet die eist dat demonstranten toestemming vragen voor het houden van een openbare manifestatie.
Economische macht
De concepttekst is verder vaag over de economische activiteiten van het leger. Het defensiebudget valt in de voorgestelde grondwet niet onder supervisie van het parlement. De besteding van het geld is volledig in handen van de militaire leiding. In dezelfde clausule worden de economische activiteiten, die naar schatting goed zijn voor 10 tot 40 procent van de economie, beschermd. Bedrijven die eigendom zijn van het leger – variërend van bouwbedrijven tot pastaproducenten – hebben recht op gratis land, belastingvoordelen en arbeid door dienstplichtigen. Ze zijn bovendien niet verplicht hun cijfers te publiceren.
De populariteit van het Egyptische leger is echter gegroeid, na de afzetting van president Morsi en het optreden tegen aanhangers van de Moslimbroederschap. Analisten zeggen dat het bijzonder moeilijk zal worden om iets in te brengen tegen de macht die het leger zichzelf toekent in de nieuwe grondwet.
Mohamed Mousa, een prominent lid van de partij Al Dostour (Grondwetpartij), zegt dat het aanstaande referendum vooral gezien wordt als een stem voor of tegen de coup van 23 juli vorig jaar, en niet zozeer als een stem voor of tegen de grondwet. Egyptenaren die tegen een militair bewind zijn, zullen waarschijnlijk toch voor stemmen, omdat ze tegen Morsi en de Moslimbroederschap zijn.
“We maken ons zorgen over de concept-grondwet, in het bijzonder over sommige artikelen over berechting van burgers door militairen en de macht die het leger krijgt”, zegt Mousa. “Maar we proberen de grondwet te zien als pakket. Als geheel is het acceptabel.”