El Niño stort Afrika in voedselonzekerheid

In maart benadrukte de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) in de Zimbabwaanse hoofdstad Harare dat de klemtoon niet alleen mag liggen op een verhoogde productiviteit bij de boer. Ook de afhandeling tussen kleinschalige landbouwers, en andere waardevolle schakels in de keten, moet beter verlopen.

Het VN-agentschap had bijna zes weken eerder verklaard dat Zuidelijk Afrika werd geteisterd door een intense droogte, als gevolg van één van de zwaarste El Niño-fenomenen in de afgelopen vijftig jaar.

El Niño is een natuurverschijnsel waarbij oceaanwater in sommige jaren sterk opwarmt langs de evenaar in de noordelijke Grote Oceaan, met invloed op het weer in grote delen van de wereld. De huidige El Niño behaalde in 2015 en 2016 recordtemperaturen, met meer overstromingen in sommige regio’s en langere droogtes in andere tot gevolg.

Vertraging bij aanplanten

In grote delen van Zimbabwe, Malawi, Zambia, Zuid-Afrika, Mozambique, Botswana en Madagaskar is het huidige regenseizoen het droogste in 35 jaar. Ook landbouwgebieden in het noorden van Namibië en het zuiden van Angola kampen met een groot watertekort.

‘De minder dan gemiddelde regenval en meer dan gemiddelde temperaturen in het grootste deel van de regio zullen in de rest van het groeiseizoen aanhouden.’

Als een gevolg hiervan heeft Zuidelijk Afrika aanzienlijke vertraging opgelopen bij het planten. De periode waarin met succes gewassen aangeplant kunnen worden omdat er dan normaal gesproken veel neerslag valt, is bijna ten einde.

‘Voorspellingen van verschillende bronnen zijn het erover eens dat de minder dan gemiddelde regenval en meer dan gemiddelde temperaturen in het grootste deel van de regio zullen aanhouden in de rest van het groeiseizoen’, waarschuwde de FAO, samen met het Amerikaanse agentschap Famine Early Warning Systems Network (FEWS NET), het Joint Research Center van de Europese Commissie en het Wereldvoedselprogramma.

De combinatie van een slecht seizoen 2014-2015, een extreem droog voorseizoen (van oktober tot december) en voorspellingen dat de bovengemiddelde warmere en drogere condities zullen aanhouden, doen vrezen voor mislukte oogsten in de hele regio.

Maïs en graan

Zuid-Afrika raamt dat de volgende maïsoogst 7,4 miljoen ton zal bedragen, een kwart minder dan de reeds kleiner uitgevallen oogst van vorig seizoen, en 36 procent onder het vorige vijfjarige gemiddelde.

Vorig jaar al daalde de regionale graanproductie met 23 procent. Het instorten van de regionale graanaandelen en de hogere voedselprijzen hebben de voedselzekerheid sterk verkleind, aldus de FAO en haar partners in de gezamenlijke verklaring.

De Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC) van haar kant verklaarde dat voor het begin van de huidige crisis het aantal mensen dat in voedselonzekerheid leeft in de regio (zonder Zuid-Afrika) al 14 miljoen bedroeg.

‘Bijkomende hulp zal nodig zijn om gezinnen in voedselonzekerheid door een aanhoudend mager seizoen te loodsen.’

In de meeste Zuid-Afrikaanse provincies, maar ook in Zimbabwe en Lesotho, werd de noodtoestand afgekondigd vanwege de droogte. Waterautoriteiten in Botswana, Swaziland, Zuid-Afrika en Namibië beperken het waterverbruik omdat het peil laag staat.

‘Het is nog te vroeg om gedetailleerde inschattingen te maken van de bevolking die waarschijnlijk in voedselonzekerheid zal leven in 2016-2017. Maar naar verwachting zal het aantal mensen dat voedselnoodhulp krijgt aanzienlijk stijgen. Bijkomende hulp zal nodig zijn om gezinnen in voedselonzekerheid door een aanhoudend mager seizoen te loodsen’, staat te lezen in de verklaring.

Het weerfenomeen dat verergerd wordt door de klimaatverandering, heeft ook Oost-Afrika zwaar getroffen. Ethiopië bijvoorbeeld strijdt tegen de ergste droogte in 30 jaar, als gevolg van El Niño. 8,2 miljoen mensen hebben nu al dringend behoefte aan voedselhulp. De Ethiopische regering krijgt in deze crisis, die nog erger dreigt te worden in de komende acht maanden, bijstand van een team van de Verenigde Naties.