‘El Salvador kan eindelijk afrekenen met zijn tragische geschiedenis’

De amnestiewet van 1993 was een onderdeel van de akkoorden om een einde te maken aan de twaalf jaar durende burgeroorlog tussen de overheid en rebellengroepen. De wet beschermde het leger en de linkse guerrillagroepen tegen een bestraffing van hun gruwelijke oorlogsmisdaden.

In strijd met de grondwet

Op 13 juli stemden vier van de vijf magistraten in het Hooggerechtshof van El Salvador voor een verwerping van de amnestiewet, omdat die volgens hen in strijd is met de grondwet en de mensenrechten. Veel Salvadoranen kregen geen toegang tot rechtspraak en werden nooit gecompenseerd voor de oorlogsmisdaden waar ze slachtoffer van werden.

‘Amnestie gaat in tegen het recht op toegang tot rechtspraak en het recht op volledige compensatie voor slachtoffers van misdaden tegen de mensheid of oorlogsmisdaden die de internationale mensenrechten schenden’, aldus het Hooggerechtshof in een verklaring.

Gruweldaden

Tussen 1980 en 1992 vochten de Salvadoraanse overheid en rebellengroepen een bloedige burgeroorlog uit, die meer dan 75.000 mensen het leven kostte. Nog eens 8000 personen raakten vermist.

De bekendste politieke moord uit die periode is zeker de aanslag in 1980 op de rooms-katholieke aartsbisschop Oscar Romero. Volgens de Waarheidscommissie was Roberto D’Abuisson, de intussen overleden oprichter van de conservatieve Alianza Republicana Nacionalista, het brein achter de die aanslag.

Voorstanders argumenteerden dat de wet nodig was om een einde aan de burgeroorlog te maken.

In 1989 werden zes Jezuïeten op brutale wijze vermoord en in 1991 verleende de Salvadoraanse rechtbank amnestie aan de negen militairen die verantwoordelijk waren voor de misdaad. Diezelfde legereenheid werd ook als schuldige aangewezen voor de massamoord van 1000 mensen in de El Mozote regio in 1981.

Na twaalf jaar werden er vredesakkoorden gesloten en een jaar later werd de amnestiewet goedgekeurd. Mensenrechtenactivisten waren tegen de wet terwijl voorstanders argumenteerden dat die nodig was om een einde aan de burgeroorlog te maken.

Regerende partij

Experten menen dat zelfs de president zou kunnen worden vervolgd.

Zowel het leger als leden van de guerrillagroepering Frente Farabundo Martí para la Liberacion Nacional (FMNL), die nu de regerende partij is, werden beschuldigd van wreedheden, maar zeker 90 procent van de misdaden werden volgens de Waarheidscommissie gepleegd door overheidstroepen, paramilitaire groepen en doodseskaders. De guerrillastrijders waren verantwoordelijk voor slechts drie procent van de misdaden.

Veel van die beschuldigden zijn nu politici of beleidsmakers. Een daarvan is president Salvador Sánchez Cerén. Experts menen dat in theorie zelfs hij zou kunnen worden vervolgd.

Historische dag

De beslissing van het Hooggerechtshof krijgt veel steun van mensenrechtenorganisaties. Miguel Montenegro, directeur van de Mensenrechtencommissie in El Salvador werd tijdens de burgeroorlog gemarteld door leden van de overheidstroepen.

‘De beslissing is het juiste medicijn om de open, bloedende wonden te genezen. Het maakt ons gelukkig; het is een kans om gerechtigheid te verkrijgen en straffeloosheid te stoppen’, aldus Montenegro aan ABC News.

‘Vandaag is een historische dag voor de mensenrechten in El Salvador’, zegt ook Erika Guevara-Rosas, directeur van Amnesty International voorde Amerika’s. ‘Doordat de amnestiewet de rug wordt toegekeerd, kan El Salvador eindelijk afrekenen met zijn tragische geschiedenis.’

Heksenjacht

Toch is niet iedereen even gelukkig met de beslissing. Sommigen vrezen dat de verwerping van de wet nieuwe moeilijkheden voor het land met zich zal meebrengen. In een nog steeds sterk gepolariseerd land zou de herinnering aan de oorlog wel eens oude wonden kunnen openrijten.

Minister van Defensie David Munguía Payés noemt de verwerping van de amnestiewet een vergissing. ‘Ik hoop dat dit niet leidt tot een heksenjacht’, stelt hij.