"IJsvrije Noordpool kan catastrofe zijn voor klimaat"
Stephen Leahy
21 september 2012
Nu de ijskap in het noordpoolgebied opnieuw in recordtempo smelt, behoort een ijsvrije Noordpool steeds meer tot de mogelijkheden. Over de gevolgen daarvan voor het wereldwijde klimaat is het speculeren, maar geleerden spreken over een mogelijke catastrofe.
Eerder deze week raakte bekend dat het ijs op de Noordpool in een recordtempo smelt. De ijskap is opnieuw met 18 procent gekrompen ten opzichte van het bijna-record van vorig jaar.
In de zomer is de ijskap nog half zo groot als dertig jaar geleden, en dat heeft gevolgen voor de weerspatronen.
De grote inkrimping schokt wetenschappers, omdat over enkele jaren al mogelijk wordt wat al miljoenen jaren niet meer gebeurd is: het volledig verdwijnen van zomerijs op de Noordpool.
“We bevinden ons op onbekend terrein”, zegt Mark Serreze, directeur van het Nationale Gegevenscentrum voor Sneeuw en IJs in Colorado. “Weinigen onder ons waren voorbereid op de snelheid waarmee de gebeurtenissen elkaar opvolgen. We kunnen tegen 2030 al met een ijsvrije zomer op de Noordpool te maken krijgen.”
Tot voor kort werd gevreesd voor een volledig afsmelten van de ijskap in 2070, maar nu lijkt het veel sneller te gebeuren, ergens tussen 2016 en 2030.
Straalstroom
De gevolgen daarvan zijn nu al voelbaar in de hele noordelijke hemisfeer. Uit onderzoek blijkt dat het verlies van zee-ijs ernstige gevolgen heeft voor de weerspatronen. De cruciale straalstroom – winden van het westen naar het oosten die de grens vormen tussen het koude noordpoolgebied en de warmere gebieden verder naar het zuiden – lijkt af te nemen, schuift op naar het noorden en hapert.
“Europa, Oost-Azië en Noord-Amerika zijn met unieke processen verbonden met de Noordpool”, zegt James Overland van de Amerikaanse klimatologische dienst NOAA. “In de toekomst zullen koude en witte winters eerder de regel dan de uitzondering zijn.”
Eerder deze week wees Jennifer Francis, onderzoekster aan de Rutgers University, er in de Britse krant The Guardian al op dat op zomers met weinig poolijs steevast harde winters volgden, zoals in 2007 en 2011.
Als enorme gebieden omschakelen van het schitterende witte ijs naar het donkerblauw van de diepzee, dat worden gigantische hoeveelheden warmte geabsorbeerd. Als de koude Arctische winter terugkeert, moet al die warmte eerst weer afgegeven worden voor er zich ijs kan vormen. In de herfst komen daar grote hoeveelheden warmte en damp in de atmosfeer terecht.
Klimaatcatastrofe
“We bevinden ons aan de rand van een klimaatcatastrofe”, zet Shaye Wolf, directeur van het Center for Biological Diversity’s Climate Law Institute. “Het poolijs speelt een kritieke rol in het regelen van het klimaat op aarde. Als de klimaatverandering, die het werk is van de mens, het ijs doet krimpen, stijgt het risico op extreem weer en droogte. We kunnen niet langer wachten om iets te ondernemen tegen de uitstoot van CO2.”
Het noordpoolgebied bevat bovendien nog een klimaat-tijdbom. In de permafrost, de permanent bevroren grond, zitten nog enorme hoeveelheden CO2 en methaan, een broeikasgas dat nog veel krachtiger is. De permafrost strekt zich uit over een gebied van 13 miljoen vierkante kilometer over Alaska, Canada, Siberië en stukken van Europa.
Uit een recente Canadese studie blijkt dat de huidige menselijke emissie van broeikasgassen zullen leiden tot het smelten van genoeg permafrost om 70 tot 500 miljard ton CO2 uit te stoten tegen 2100. Dat is op zich al genoeg om de temperatuur 0,4 tot 0,8 graden Celsius de hoogte in te jagen, boven op de 3 tot 4 graden die we al mogen verwachten. De studie houdt geen rekening met de enorme hoeveelheden methaan die zullen vrijkomen.