‘Ik hoop dat verantwoord toerisme in Afrika de regel wordt’

In Zuid-Afrika draagt het Fair Trade certificaat bij tot de ontwikkeling van verantwoord toerisme. Reisorganisaties met dit label hebben oog voor het talent en de ontwikkelingsmogelijkheden van het personeel, bovenop de aandacht voor het milieu.

Lang voor Joy Daniels manager werd van een reisorganisatie, poetste ze kamers in een pension. “De manier waarop het pension werd gerund en de manier waarop ze omgingen met hun personeel, was totaal anders dan hoe ik het later heb mogen ervaren. Ik probeerde te helpen waar ik kon, maar ze remden me af. Ik was een schoonmaakster en daar beperkte mijn rol zich toe”, vertelt Joy Daniels over haar vroegere werkgever.

Toen ze begon te werken in een Fair Trade-gecertifieerd bedrijf dat zijn personeel naar waarde schat, kreeg ze de kans om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen. Er kwam een managersfunctie vrij en ze werd aangemoedigd om haar kandidatuur in te dienen. Zo promoveerde ze in een paar jaar tijd tot manager.

Meer vertrouwen, meer zelfvertrouwen

“Ik heb geen managementstudies gevolgd. Ik leerde alles in de praktijk, door mijn ogen en oren goed open te houden. Ik had ook nooit eerder gewerkt zonder supervisor. Ik was best bang, maar ik besefte dat ik niks te verliezen had”, zegt Daniels. Ze kreeg de baan en die ervaring werd de basis voor professionele en persoonlijke ontplooiing.

“Ik heb geen managementstudies gevolgd. Ik leerde alles in de praktijk, door mijn ogen en oren goed open te houden”

“Vroeger was ik erg verlegen”, zegt ze. “Door deze baan is mijn zelfvertrouwen gegroeid. Als je een bedrijf beheert, ga je ook anders denken op andere vlakken in je leven. Er zijn veel dingen die ik sindsdien geleerd heb: mijn leven en mijn tijd beter managen en ook mijn privéleven goed organiseren.”

De impact op haar leven was enorm. De alleenstaande moeder kon dankzij haar nieuwe functie verhuizen van Mitchell’s Plain - een arme voorstad die geteisterd wordt door gewelddadige bendes - naar Sea Point, een trendy residentiële buurt aan de rand van de Atlantische Oceaan in Kaapstad.

Het Fair Trade certificaat maakt deel uit van een reeks initiatieven om het toerisme op een verantwoorde manier te ontwikkelen in Zuid-Afrika.

Aan de voet van de Tafelberg floreert nog een Fair Trade gecertifieerd bedrijf: het vaak gelauwerde Backpacker Hostel Capetown van Lee Harris en Toni Shina. “Wij verwelkomen al sedert 1990 reizigers van over de hele wereld”, zegt mede-eigenares Lee Harris. “Mijn beste vriendin Toni en ik wilden het al van in het begin anders aanpakken. We drukten onze eerste brochures op gerecycleerd papier. In die tijd was dat heel ongewoon, we hadden het zelfs niet makkelijk om aan dat papier te geraken.”

De twee stellen het welzijn en de persoonlijke ontwikkeling van hun personeelsleden voorop. Ze bieden studiebeurzen aan het personeel, ter waarde van jaarlijks 15.000 Rand (ongeveer 975 euro), voor het onderwijs van personeelsleden en hun kinderen. De beurs geeft de families de kans om hun kinderen naar goede scholen te sturen.

De eigenaars betalen die bijdragen rechtstreeks aan de school, zodat het geld zeker tijdig toekomt. Hoewel onderwijs gratis is in heel Zuid-Afrika, vragen sommige vroegere ‘whites only’-scholen, die nu bij wet verplicht zijn om kinderen van alle rassen te aanvaarden - immers inschrijvingsgeld, dat dient voor het onderhoud van de school en voor educatieve uitstappen.

Een van de bewakers gebruikte de beurs voor een opleiding tot pastoor. Een andere bediende ging toerisme studeren.

Eerlijk loon en inspraak

Harris en Shina hebben ook een pensioenfonds in het leven geroepen waaraan de personeelsleden mee voorafbetalen.

“Het is een vorm van verplicht sparen. Personeelsleden krijgen hun geld terug als ze op pensioen gaan of het bedrijf verlaten.” Ze regelen ook dat het personeel vier keer per jaar naar de dokter kan gaan en dat mensen hulp krijgen als ze ernstig ziek worden. Een van de personeelsleden leed aan tuberculose. “Voor ons is dat geen reden om iemand op straat te zetten. We proberen een oplossing te vinden”, zegt Harris.

“Voor ons is tbc geen reden om iemand op straat te zetten. We proberen een oplossing te vinden”

Het hostel heeft ook een aantal milieuvriendelijke maatregelen genomen: recyclage, wormkwekerijen, eco-douches, spaarkranen en zonnepanelen. “Elke maandag komt een bedrijf ons afval ophalen. Het groenafval gaat in een aparte bak en dient voor de bemesting van een stadsboerderij in de buurt.”

Ze werken enkel met seizoensfruit en -groenten. Overschotten worden verpakt en uitgedeeld op straat. Het hostel is ook betrokken bij een aantal sociale initiatieven. De personeelsleden beslissen over de huisregels die in het arbeidscontract staan. Veel personeelsleden komen van ver naar hun werkplek, omdat ze zich geen woning in Kaapstad kunnen veroorloven.

“De meeste mensen spenderen zo’n 1000 Rand (65 euro) per maand aan transport om naar het werk te komen terwijl het officiële minimumsalaris 3200 Rand (ongeveer 205 euro) is”, zegt Harris.

“Bij ons beginnen ze aan een salaris van 8500 Rand (ongeveer 550 euro), wat 2,6 keer meer is dan het basisinkomen.”

Zes eerlijke basisprincipes

Fair Trade in Tourism South Africa (FTTSA) is oorspronkelijk begonnen als een project van de International Union for Conservation of Nature (IUCN). Later werd een aparte non-profit organisatie opgericht.

FFTSA heeft zes basisprincipes: eerlijk delen, recht van spreken, respect, betrouwbaarheid, transparantie en duurzaamheid. En dat is nog lang niet alles. Jane Edge, managing director bij FFTSA legt uit: “Er zijn in totaal 230 criteria voor dit certificaat. Bedrijven hebben het moeilijk met al de administratieve stappen die nodig zijn om te slagen voor de audit. We doen veel aan consulting om ze daarbij te helpen.”

De Fair Trade Tourism standaard kan in nog vier landen meteen toegepast worden -Malawi, Zambia, Oeganda en Zimbabwe- en door wederzijdse erkenningsovereenkomsten in nog vijf andere landen. De plannen om verder uit te breiden zijn er.

“We willen actief zijn in 12 à 13 Afrikaanse landen”, zegt Edge. “Ik hoop dat verantwoord toerisme in de toekomst de regel zal zijn, en niet meer de uitzondering.”