Moqtada Al-Sadr is terug en eist nieuwe Iraakse regering

Moqtada Al-Sadr betrad afgelopen weekend de zogenaamde Groene Zone in Bagdad. Dat is de meest beveiligde zone die de regeringszetel huisvest. Enige tijd geleden verdween de invloedrijke sjiitische leider, bekend van zijn verzet tegen buitenlandse inmenging in Irak, onder de radar. Meer dan een decennium kantte Al-Sadr zich radicaal tegen de Amerikaanse aanwezigheid in Bagdad. Daarbij riep hij zelfs op tot de jihad tegen de westerse invloed in het land. Al-Sadr waarschuwt dat protesten in het land zullen escaleren als premier Al-Abadi geen komaf maakt met de systematische corruptie die Irak in zijn greep lijkt te hebben.

Eerste minister Haider Al-Abadi stelde al in augustus 2015 een reeks hervormingen voor aan het Iraakse parlement. De vraag is of de maatregelen tegen corruptie de meerderheid van het parlement zullen overtuigen. Geestelijk leider Moqtada Al-Sadr hield 25 maart nabij de Groene Zone in Bagdad een preek voor enkele tienduizenden volgers. Hij pleit voor een nieuw kabinet, bestaande uit technocraten, dat het hele regeringsapparaat van omkooppraktijken zou moeten zuiveren.

Moqtada Al-Sadr: geestelijke, populist, Iraaks nationalist, vriend van Iran, verzetsheld, politieke spelverdeler

Sinds begin deze week verzamelen aanhangers van Al-Sadr rond de Groene Zone, om de druk op de beloftes tegen corruptie door te voeren. Naast het parlement bevinden zich ook tal van ambassades in Bagdads meest beveiligde wijk. De preek van Al-Sadr, die de verpersoonlijking van de afkeer van buitenlandse invloed was in het verleden, is dus ook symbolisch van grote waarde.

De nu tweeënveertigjarige geestelijke was in 2003 een doorn in het oog van de Amerikaanse bezetter en vormde het gezicht van het Iraakse sjiitische verzet. Hij benadrukte eerder deze week aan de pers dat hij met vreedzame bedoelingen de demonstranten kwam steunen. Wel gaf hij mee dat het ultimatum voor hervormingen, dat vijfenveertig dagen telde, dinsdag afloopt.

Wie is Al-Sadr en waarom keert hij net nu terug?

Moqtada Al-Sadr is een Iraakse sjiitische geestelijke die tijdens de Amerikaanse bezetting in Irak vogelvrij verklaard werd door George W. Bush en zijn regering. Moqtada, zoon van ayatollah Muhammad Al-Sadr, verlangde dat de Amerikaanse troepenmacht zijn land meteen zou verlaten en droomde van een islamitische staat in Irak, geleid door sjiieten. In 2003 ging hij de gewapende confrontatie aan met meer gematigde sjiieten die hij ervan verdacht met Bush samen te werken. Hij wist duizenden aanhangers te ronselen tijdens het vrijdaggebed.

Al die tijd zou Al-Sadr gesteund worden door het Iraanse regime van president Ahmadinejad die hem een held noemde en in Iran zette Al-Sadr zijn religieuze studies voort. Af en toe zou hij geheime vergaderingen hebben gehouden in Irak, steeds onder de radar van de Amerikaanse en Iraakse autoriteiten. Nu Irak kreunt onder een berg problemen keert Al-Sadr terug en zegt hij de hand te reiken aan premier Al-Abadi.

Net als het soennitische IS was ook de sjiiet Al-Sadr in 2003 al voorstander van een islamitische staat in Irak.

Tijdens de Arabische Lente in 2011 vreesde toenmalig premier Al-Maliki ervoor dat Al-Sadr de macht zou grijpen. Uiteindelijk bleef het stil. Vandaag presenteert Al-Sadr zich in de eerste plaats als een bondgenoot van een zwakke Al-Abadi, die de chaos in zijn land niet onder controle krijgt. Ook lijkt de geestelijke de nationalistische kaart te trekken, nu Iran steeds grotere invloed krijgt in Bagdad.

Vorige zomer ontstonden er spontane betogingen tegen het corrupte regime in steden als Bagdad, Basra en Hilla, thuisbasissen van Iraks grootste partij, die internationaal overigens enorm gezichtsverlies leed door de massale opkomst. Dat terwijl er in het noorden een andere vijand oprukte: Daesh of de Islamitische Staat. In dit klimaat keert Al-Sadr nu terug en onwikkelt hij een cultstatus. Hij lijkt zichzelf opnieuw te hebben uitgevonden: in februari wist hij in Bagdad bijna honderdduizend betogers op de been te brengen. Zijn invloed groeit nog steeds. Hoewel hij waarschijnlijk in 2003 enkel kon rekenen op steun vanwege zijn familieachtergrond (hij is de zoon van de vermoorde grootayatollah Mohammed Sadiq Al-Sadr) heeft hij zich vandaag ontpopt tot symboolfiguur van – weer eens – een Irak dat hervormingen voorstaat.

Internationale Gemeenschap

Afgelopen zaterdag benadrukte secretaris-generaal van de VN Ban Ki-Moon dat een politieke oplossing voor Irak van vitaal belang is voor de hele regio op lange termijn. Hij sprak het parlement toe en vroeg met aandrang in te stemmen met de hervorming van het gerechtelijk apparaat en de veiligheidsdiensten. Ban Ki-Moon reisde voor het eerst sinds een jaar terug naar de Iraakse hoofdstad. Samen met hem waren ook Jim Yong Kim, directeur van de Wereldbank, en Ahmad Al-Madani, directeur van de Islamitische Ontwikkelingsbank, aanwezig.

Onlangs leende de Wereldbank het land 1,2 miljard dollar om het hoofd te bieden aan de schuldencrisis. Volgens Ban Ki-Moon zou dat gebaar de democratisering van Irak mee in de hand moeten werken. Ook de Britse minister van Buitenlandse Zaken, Philip Hammond, die 16 maart een bezoek bracht aan de hoofdstad, gaf te kennen dat de G7 bereid is financiële steun aan de regering te verlenen als de corruptie wordt aangepakt.