Ngo's waarschuwen: ‘Onzekerheid voor nieuwkomers uit Oekraïne neemt toe’

Het percentage vluchtelingen uit Oekraïne dat geen recht heeft op tijdelijke bescherming in België, is opgelopen van amper 3% in 2022 naar een op de drie vandaag. Nochtans is de situatie in Oekraïne niet bepaald verbeterd, zeggen Caritas International, Orbit, Ukrainian Voices en Vluchtelingenwerk Vlaanderen. En ook wie wel nog tijdelijke bescherming krijgt, kan amper rekenen op opvang, waardoor heel wat mensen op straat belanden.

‘Terwijl dagelijks nog steeds meer dan 70 personen tijdelijke bescherming krijgen, wordt de opvang voor mensen uit Oekraïne overal afgebouwd’, zegt Julien Aernoudt van Orbit. ‘In Antwerpen zullen de laatste honderd mensen de tijdelijke opvang bijvoorbeeld tegen februari moeten verlaten. Dat zet extra druk op de daklozenopvang en duwt mensen richting huisjesmelkers.’

Ook wie al langer in ons land is, wacht een onzekere toekomst. Op Europees niveau is het statuut van tijdelijke bescherming verlengd tot 4 maart 2027. Wat er daarna zal gebeuren, is niet duidelijk.  

‘Wij zijn bang dat steeds meer vluchtelingen uit Oekraïne, die recht op bescherming hebben, ze niet krijgen’, zeggen de organisaties. ‘Het is belangrijk dat de diverse autoriteiten vooruit kijken en zich ook sterk focussen op de huidige dringende noden.’

Oplossingen mogelijk  

De organisaties, die op het terrein actief zijn en hulp verlenen aan wie hier aankomt uit Oekraïne, zien ook mogelijkheden om pijnpunten weg te werken. Ze pleiten voor een vlotte registratieprocedure voor wie bescherming vraagt in België, genoeg noodopvang en een snelle doorstroom naar meer duurzame huisvesting.   

Volgens de organisaties is het daarbij belangrijk dat de verantwoordelijkheid van alle overheden precies is omschreven en dat elk overheidsniveau zijn verantwoordelijkheid ook opneemt. Op lokaal niveau gaat het vooral om steun aan de OCMW’s, die al een zware last dragen, zeggen ze, en ook de toegang tot de arbeidsmarkt kan gemakkelijker worden gemaakt.

Naar een zekere toekomst in België  

Ook voor wie al langer in België verblijft, rijst de vraag wat er zal volgen na het aflopen van het statuut van tijdelijke bescherming in 2027.  ‘Vandaag is er geen plan en een jaar is snel voorbij: de chaos dreigt wanneer een groot deel van de ontheemden uit Oekraïne dan een asielaanvraag indient’, zeggen de organisaties.

De gemiddelde termijn van de asielprocedure loopt nu al op tot meer dan vijfhonderd dagen per dossier. De organisaties pleiten ervoor om de mensen zelf een stem te geven bij deze belangrijke levenskeuze en om snel duidelijkheid te creëren over de mogelijkheden die ze hebben.