Piketty: 'Europa, stop met schulden afbetalen en investeer!'

Waar Thomas Piketty verschijnt, spelen zich tegenwoordig verschijnselen af die je eerder met popmuzikanten of filmsterren associeert. Dat bleek gisteren na afloop van ’s mans lezing: heel wat mensen wilden een selfie met hem nemen of wilden hun exemplaar van zijn boek Kapitaal in de 21^ste eeuw door hem laten ondertekenen. Piketty draagt het allemaal met stijl en gratie en lijkt het succes nog steeds te kunnen relativeren. Hij blijft er bescheiden bij.

Inhoudelijk blijft hij op scherp staan. Hij kwam voor de dag met radicale ideeën. Een solidaire Europese Unie moet stoppen met meer te betalen aan intresten dan aan scholing. En lidstaten die niet bereid zijn om mee te werken aan een Europese vennootschapsbelasting, moeten uitgesloten worden van het Europese vrije kapitaalverkeer.

Rijke burgers,arme staat

Thomas Piketty kwam gisteren (3 juni 2015) in het Europees Parlement spreken op uitnodiging van Progressive Economy, een denktank van de Europese Socialisten en Democraten. Hij illustreerde met grafieken uit zijn boek dat het private vermogen in de rijke landen sterk is gegroeid de voorbije jaar, tot zes, zeven maal het jaarlijkse inkomen (in 1950 was dat minder dan drie keer het jaarlijkse inkomen). En dat die groei van het private vermogen veel hoger ligt dan de groei van de staatsschulden.

Piketty: ‘Er is dus geen reden tot overdreven pessimisme. De situatie is minder dramatisch dan men het soms voorstelt. Europa blijft een rijk continent, alleen zit die rijkdom vooral bij zijn burgers. Italië is daarvan het scherpste voorbeeld: het vermogen van de staat is negatief terwijl het private vermogen verhoudingsgewijs het grootste is: zeven maal het nationaal inkomen.  Het land besteedt vijf procent van zijn inkomen aan intrestafbetalingen, en slechts een procent aan hoger onderwijs.’

Piketty toonde tevens aan dat bij die burgers de ongelijkheid in inkomen en vermogen zowel in de EU als de VS is toegenomen de voorbije drie decennia. Dat is te wijten aan technologische evoluties, globalisering én politieke keuzes. 

Politiek kan kiezen voor minder ongelijkheid

Als de lasten niet eerlijk verdeeld zijn, willen mensen niet langer hoge belastingen betalen.

Als de ongelijkheid in Europa minder is toegenomen ligt dat aan de herverdelende keuzes – lees: hogere belastingen – die hier zijn gemaakt. In de  VS zijn belastingen goed voor een dertig procent van het nationaal inkomen. Op het Europese continent ligt dat cijfer een eind boven de veertig procent en soms zelfs boven de vijftig procent.

Piketty: ‘Er is dus politieke speelruimte om de gevolgen van globalisering af te zwakken. Toch staat de sociale welvaartstaat in Europa onder druk. Hij is enkel overeind te houden met hoge belastingen. Mensen hebben evenwel het gevoel dat die lasten niet eerlijk verdeeld zijn en zijn daardoor minder bereid die hoge belastingen te betalen.’  

Leren van de VS

Dat leidt hij bijvoorbeeld af uit het feit dat de vennootschapsbelasting in de Europese Unie almaar daalt: tussen 1995 en 2011 daalde het tarief van 30 naar minder dan 22 procent. Dat is minder het geval in de VS omdat daar een federale vennootschapstarief van 35 procent bestaat, waar de deelstaten vrij zijn om nog enkele procenten aan toe te voegen, of niet. ‘De cijfers tonen dat met dit systeem de vennootschapsbelastingen minder daalt. In Europa speelt een race naar beneden die alleen kan doorbroken worden als we tot Europese afspraken komen.’

De Europese kwetsbaarheid bestaat er voor Piketty in dat de bevolking de Europese Unie gaat ervaren als ‘pro-kapitaal’, beschermend ten aanzien van de hogere inkomens en de multinationale ondernemingen, en dus het vertrouwen van de burgers verliest. Om dat te voorkomen, moet de EU belastingparadijzen en belastingontwijking bestrijden en moet er bijvoorbeeld een Europese vennootschapsbelasting komen.

Euro-kamer

Dat kan volgens hem het best als er gewerkt aan een ‘eurokamer’, een soort tweede kamer of senaat die bevolkt zou worden door nationale parlementairen (het aantal per land zal variëren met het bevolkingsaantal van de lidstaten). Dat parlement zou moeten toelaten om beslissingen bij meerderheid te nemen op fiscaal vlak.

Piketty: ‘Zolang alle lidstaten over een veto beschikken voor alle Europese beslissingen inzake belastingen geraken we niet vooruit. De eurokamer zou een manier zijn om nationale parlementsleden Europese wetten te laten maken, in plaats van te klagen over de Europese Unie.’

Van Brempt: waardevol idee

Piketty heeft gelijk dat een land niet echt door één minister kan vertegenwoordigd worden.

Het is een idee dat Kathleen Van Brempt, vice-voorzitter van de Europese socialisten en democraten, wel kan pruimen. ‘Het is een waardevol idee omdat de Europese raad bestaat uit ministers die zich steeds meer terugplooien op het nationaal belang. Ik erger me daar steeds meer aan. Piketty heeft gelijk dat een land niet kan vertegenwoordigd worden door één minister. Tegelijk moeten we het nationale niveau blijven betrekken en zo’n eurokamer is een goede manier om dat te doen: als nationale parlementairen in een eurokamer werken, zal zich een andere dynamiek ontwikkelen, waardoor ze zullen vervellen tot Europeanen – ze zullen leren denken vanuit het Europese perspectief. Nu hebben ze meer de neiging om alles wat goed is aan zichzelf te danken, en alles wat slecht is aan Europa.’ Van Brempt vindt dat de Europese socialisten het idee intern moeten bespreken. ‘We mogen er ook niet alles van verwachten: Europees leiderschap van nationale ministers en de commissie blijft belangrijk’.

Van Brempt is blij dat Piketty zo geliefd is: ‘Hij kan het eenheidsdenken rond het soberheidsbeleid doorbreken. Dat hebben wij misschien ook te weinig gedaan. Als Piketty zegt dat we minder schulden moeten afbetalen en meer moeten investeren, is dat aanvaardbaar. Als wij dat doen, lijkt dat veel minder het geval.’

Na afloop van de sessie kon MO* Piketty nog enkele vragen voorleggen.

Kan een euro-kamer wel een Europese vennootschapsbelasting invoeren als het Verenigd Koninkrijk aan de zijlijn blijft staan, maar wel deel uitmaakt van de Europese markt met zijn vrij kapitaalverkeer? Dan zal toch veel kapitaal naar Londen trekken op zoek naar lagere belasting?

Thomas Piketty: Het Verenigd Koninkrijk en andere landen moeten weten wat ze willen. Als ze niet willen meedoen aan een Europese vennootschapsbelasting, dan vind ik dat ze ook moeten uitgesloten worden van de Europese markt inzake vrij kapitaalverkeer. We zijn op dat vlak veel te braaf en toegeeflijk geweest. Landen moeten kiezen. Ofwel doen ze mee aan de Europese vennootschapsbelasting, en dan hebben ze ook volop toegang tot de Europese kapitaalmarkt. Ofwel doen ze niet mee, maar dan kunnen ze ook geen deel uitmaken van de eengemaakte kapitaalmarkt.

De Duitse minister van Financiën Wolfgang Schaüble zegde al bij herhaling dat de EU vijftig procent van alle sociale bestedingen in de wereld doet, terwijl zijn economie veel kleiner is. Hij stelt de vraag of dat houdbaar is.

Thomas Piketty: Dat is niet noodzakelijk een relevant cijfer. Sociale bestedingen maken ons niet noodzakelijk minder competitief, wel integendeel. Investeringen in het onderwijs doen juist het omgekeerde. Iets anders is dat je je moet voorbereiden op de vergrijzing, zeker in Duitsland waar het probleem zich erg scherp zal stellen.

Hoe moet de EU met Griekenland omgaan?

Thomas Piketty: Soms krijg je de indruk dat de andere lidstaten graag extreem links in Griekenland willen vernederen. Ik vind dat geen verstandige keuze. Iedereen weet dat Griekenland zijn schuld niet zal kunnen afbetalen. Waarom ga je daar dan niet realistisch mee om? Zelfs het Internationaal Muntfonds geeft nu toe dat ze de impact van het soberheidsbeleid op de economie onderschat hebben. De Grieken hebben daar intussen wel de prijs voor betaald.

Wil men de linkse regering van Griekenland vernederen?

Moeten de rijke Grieken niet meer belastingen betalen?

Thomas Piketty: Natuurlijk moet men dat proberen. Maar dat is voor een belangrijk deel ook een Europese opgave. Je stelt immers vast dat zelfs landen als Duitsland of Frankrijk er niet in slagen om grote ondernemingen een faire belasting te doen betalen.

Wat is uw alternatief voor het Europese soberheidsbeleid? Schuldreductie en investeringen?

Thomas Piketty: Inderdaad. Ik zei tijdens de lezing dat Europese overheden jaarlijks tweehonderd miljard euro aan intresten afbetalen, terwijl de EU maar twee miljard investeert in Erasmus, het programma van uitwisseling in het hoger onderwijs. Ik stel voor dat we dat omkeren. In plaats van tweehonderd miljard intresten te betalen aan Europeanen die geld genoeg hebben om het uit te lenen, stel ik voor dat we dat geld investeren in onderwijs. En dat we nog twee miljard aan intresten betalen. Het ironische is dat Duitsland en Frankrijk dat zelf gedaan hebben, na de tweede wereldoorlog: toen hebben ze hun schuld die groter was dan de Griekse schuld nu op vijf jaar tijd zeer zwaar gereduceerd door middel van inflatie en schuldvermindering.

Piketty: ‘We zijn blijkbaar onze eigen geschiedenis vergeten’

Dat lijkt nu ondenkbaar.

Thomas Piketty: Ja, maar waarom? We lijden blijkbaar aan historisch geheugenverlies: we zijn blijkbaar onze eigen geschiedenis vergeten. Natuurlijk speelt ook het groeiende nationalisme.

Speelt daar toch ook niet de druk van de meer gefortuneerde groep mensen die geld leent aan de overheden?  

Thomas Piketty: Volgens mij speelt dit politiek minder. Zelfs in een land als Duitsland zal de meerderheid van de bevolking door mijn beleidsvoorstellen geen geld verliezen, maar er juist bij winnen.