Teken trekken naar hogere oorden om te ontsnappen aan de hitte

Door stijgende temperaturen trekken steeds meer dieren noordelijker of naar hoger gelegen gebieden voor comfort. De laatste ontwikkeling: teken ontvluchten de hitte om koel te blijven.

Een opwarmend klimaat betekent dat veel vissoorten richting de noord- en zuidpool zwemmen, op zoek naar koeler water. Opwarming kan ervoor zorgen dat vogels hun migratiepatronen aanpassen, en ook het bloeiseizoen van planten en bomen verandert naarmate de temperatuur stijgt. De nieuwste vluchtelingen? Teken trekken hogerop om aan de hitte te ontsnappen.

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat teken - die vervelende bloedzuigende wezens die zich in de huid of vacht van dieren en mensen nestelen - hun routes aanpassen en, aangestuurd door de opwarming van de aarde, naar nieuwe gebieden trekken.

Op een kilometer hoogte

Nicolas De Pelsmaeker van de Universiteit van Zuidoost-Noorwegen (USN) leidt een team van onderzoekers die de verspreiding van teken in de bergen van Zuid-Noorwegen volgen. Hij en zijn collega’s vonden teken op een hoogte van 1000 meter.

‘Vóór deze ontdekking waren er niet eerder teken gevonden in gebieden hoger dan 583 meter boven zeeniveau’, zegt De Pelsmaeker in een artikel op de website van Science Nordic.

‘Er heeft zich in korte tijd een dramatische ontwikkeling voltrokken en we weten niet waar die zal eindigen. Nader onderzoek kan uitwijzen of teken zelfs nog hoger in de bergen aanwezig zijn.’

Bloed drinken

Teken - er wordt verondersteld dat er zo’n negenhonderd verschillende soorten bestaan - zijn verbazingwekkend veerkrachtig en volhardend. Experimenten hebben aangetoond dat vrouwelijke teken, die de mannetjes daarmee overtreffen, tot wel dertien dagen zonder lucht kunnen leven, volledig ondergedompeld in water, zonder tekenen van verzwakking.

Teken kunnen zich ook aanpassen aan verschillende temperaturen en zijn het meest energiek in een warmere omgeving. Sommigen kunnen zeven jaar oud worden, terwijl anderen tot wel twintig jaar in leven kunnen blijven door het bloed van dieren – en mensen – te drinken.

Risico’s voor mensen

‘Ze gaan in winterslaap zodra de temperatuur onder de vijf of zes graden Celsius zakt’, zegt De Pelsmaeker, die zijn koelkast gebruikt om het gedrag van teken in de gaten te houden. ‘Vrijwel al hun lichaamsfuncties stoppen er dan mee. En zodra de temperatuur stijgt, worden ze weer actief.’

In Noorwegen zijn er nu signalen dat er meer teken het land binnenkomen.

Tijdens het veldwerk heeft het USN-team 3.500 kleine knaagdieren gevangen in de zuidelijke bergen van Noorwegen. Op de dieren werden meer dan 15.000 tekenlarven aangetroffen.

Tekenbeten kunnen dodelijk zijn voor vee en ook onder mensen kunnen ze ziekten veroorzaken, zoals borreliose ofwel de ziekte van Lyme.

‘Veel Noren brengen regelmatig tijd door in de bergen’, zegt De Pelsmaeker. ‘Een toename van teken op grotere hoogte verhoogt dus het risico om ook daar gebeten te worden en daarmee de verdere verspreiding van door teken overgedragen ziekten.’

Teek heeft ook goede kanten

Naarmate de temperatuur in verschillende delen van de wereld stijgt, neemt ook het aantal gevallen van de ziekte van Lyme toe. Dat laat zich al duidelijk zien in bepaalde delen van de VS.

In Noorwegen zijn er nu signalen dat er meer teken het land binnenkomen. Ze reizen mee op vogels die uit warmere delen van de wereld komen. In het verleden zouden deze teken uit zuidelijker gebieden het niet hebben overleefd in Noorwegen, maar naarmate het klimaat ook daar opwarmt, nemen hun overlevingskansen toe.

Teken hebben niet alleen slechte eigenschappen. Wetenschappers onderzoeken momenteel of de stof die teken gebruiken om zich aan hun gastheren te hechten, kan worden gebruikt om bijvoorbeeld de menselijke huid te verbinden na operaties, of te gebruiken bij het dichten van wonden.

Ook kan tekenspeeksel mogelijk gebruikt worden om huidaandoeningen te behandelen. ‘Omdat teken vaak in de loop van meerdere dagen bloed drinken, willen ze niet meteen opgemerkt worden door de gastheer’, zegt De Pelsmaeker. ‘Daarom zijn er speciale moleculen in hun speeksel aanwezig die huidirritatie en jeuk voorkomen.’

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Climate News Network.