Vechten om Goma. Alweer.

Nieuws

Vechten om Goma. Alweer.

Vechten om Goma. Alweer.
Vechten om Goma. Alweer.

Kris Berwouts

17 juli 2013

De nieuwe gevechten tussen M23 en het Congolese regeringsleger in Zuid-Kivu roepen veel vragen op. Kris Berwouts probeert er enkele te beantwoorden.

Begin december 2012 trok M23 zich terug uit Goma. In de dagen en weken nadien kwamen verschillende internationale initiatieven op gang die zich uiteindelijk kristalliseerden in het ondertekenen van het kaderakkoord van Addis Abeba in februari. Van in het begin stond de ontplooiing van een internationale brigade hierin centraal. Uiteindelijk kreeg die een plaats binnen de structuur van de VN-vredesmacht Monusco, en zal ze vooral bestaan uit Tanzanianen, Zuidafrikanen en Malawezen.

Kort nadat M23 Goma verliet kwam er een dubbele geruchtenstroom/ desinformatieoorlog op gang, en ook die was vooral in functie van de internationale brigade. Van het prille begin was het duidelijk dat die de militaire machtsverhoudingen op het terrein grondig zou wijzigen. M23 had Goma dan wel verlaten, ze bleven de sterkste en best georganiseerde militaire actor op het terrein.

Kinshasa probeerde de komst van de brigade te versnellen door de geruchten te versterken rond de aanwezigheid van Oegandese en Rwandese troepen op het terrein.  Rwanda was erg aanwezig bij de inname van Goma maar had zich nadien opnieuw discreter in de coulissen opgesteld. Sinds december worden Oeganda en Rwanda trouwens van erg dichtbij in de gaten gehouden zodat er erg weinig ruimte overblijft voor directe interventie. Dit werd bevestigd door het interimrapport van het VN-expertenpanel rond Congo dat drie weken geleden uitlekte.

Rwanda en M23 probeerden net de komst van de internationale brigade te vertragen en zelfs van de agenda te halen, door een heel agressief discours tegen de VN te ontwikkelen, en door de publieke opinie van Tanzania en Zuid-Afrika te gaan bespelen. Geen enkel land ter wereld ziet graag de soldaten die het levert voor een vredesmacht terugkeren als body bag.

Ook werd telkens benadrukt dat de VN zou samenwerken met het FDLR, de Rwandese gewapende oppositie wiens wortels liggen bij de organisatoren van de genocide en die al bijna twee decennia actief is in Oost-Congo. Het voorlopig orgelpunt van deze campagne is de brief die Rwanda vorige week neerlegde bij de Amerikaanse ambassadrice bij de VN (die op dit moment de Veiligheidsraad voorzit) waarin die beschuldigingen nog eens benadrukt worden.

De belangrijkste militaire gebeurtenis sinds het verlaten van Goma is zonder twijfel de interne strijd binnen M23, waarbij de vleugel geleid door Sultani Makenga de factie van Bosco Ntaganda uitschakelde. Dit heeft M23 sterk verzwakt: een tweehonderdtal M23 strijders sneuvelden in deze broedertwist, anderen raakten gewond of gaven zich ontmoedigd over aan Monusco of het Congolese leger. Op dit moment wordt het militair effectief van M23 geschat op 1.500 man, ten hoogste 2.500.

Waar staan we vandaag? De directe onderhandelingen tussen de Congolese regering en M23 die in december werden opgestart, hebben tot nu toe nergens toe geleid, en er is geen enkele aanwijzing dat ze op korte termijn concrete resultaten gaan opleveren.

Het is niet simpel om een precies zicht te krijgen op het hoe en waarom van de vijandelijkheden van de laatste dagen in Noord-Kivu, of wie het initiatief nam. Op dit ogenblik lijkt het erop dat het leger aan de winnende hand is, ook al is het moeilijk om daar nu de precieze impact van in te schatten.

Het lijkt alvast uit te sluiten dat M23 in deze omstandigheden, verzwakt en zonder de directe operationele steun van Rwanda, Goma inneemt. Maar ook een snelle militaire overwinning van het Congolese leger lijkt niet waarschijnlijk. De tijd speelt wel in het voordeel van het Congolese leger. Binnenkort (over een paar weken?) zou de internationale brigade operationeel moeten zijn en moeten ook een aantal recente hervormingen binnen het leger vrucht beginnen dragen. Maar we kunnen dus niet in de toekomst kijken.

Wat we wel zien is dat iedereen in staat van paraatheid is.  De VN hebben uitdrukking gegeven aan een diepe bezorgdheid en waarnemers die gisteren reisden tussen Kigali en Gisenyi maakten gewag van een Rwandese troepenconcentratie aan de grens tussen de twee landen.

Kris Berwouts is een onafhankelijk expert met jarenlange ervaring in en over de regio van de Grote Meren. Hij houdt voor MO* een Wereldblog bij en is een van de auteurs van de MO*paper Wat weten we (niet) over het geweld in Oost-Congo?