VN-Vluchtelingentop lijkt uit te monden in vage resolutie

Mensenrechtenorganisaties en humanitaire instanties hebben hun teleurstelling laten blijken over een concept-slotdocument van de lidstaten, dat voorafgaand aan de top naar buiten is gekomen. Daaruit blijkt dat een bindend, alomvattend raamwerk om migranten en vluchtelingen te beschermen, uitblijft.

‘Als wereldleiders een resolutie aannemen met wat mooie taal, maar zonder concrete verplichtingen, zal dat geen echt verschil maken voor de levens van mensen die oorlog en conflicten ontvluchten. Er gebeurt niets, terwijl Rome in brand staat’, zegt Richard Bennett, hoofd van het bureau van Amnesty International bij de Verenigde Naties (VN).

Nationale belangen

Arvinn Gadgil, directeur van de afdeling Partnerschappen en Beleid bij de Noorse Vluchtelingenraad, zegt dat het aanvankelijk leek dat lidstaten een mechanisme wilden bespreken om de aantallen vluchtelingen op een verantwoorde manier te verdelen. ‘Dat dachten we, en we zijn natuurlijk teleurgesteld. Een belangrijke mogelijke uitkomst van de top lijkt niet meer in beeld.’ Gadgil spreekt over een “neerwaartse spiraal”, “risicomijdend gedrag” en prioriteit voor “nationale belangen”, als het gaat over de onderhandelingen. ‘Er is weinig reden tot optimisme.’

Het aantal ontheemden is hoger dan ooit in de geschiedenis van de VN.

Het aantal ontheemden is nog steeds ongekend hoog, hoger dan ooit in de geschiedenis van de VN. Ongeveer 65 miljoen mensen zijn gedwongen hun huis ontvlucht. Eén op elke 113 mensen is nu vluchteling, asielzoeker of ontheemd in eigen land. Meer dan 21 miljoen van deze mensen zijn vluchtelingen en 51 procent van de vluchtelingen is kind. Maar zelfs een clausule over detentie van kinderen werd te controversieel geacht door sommige lidstaten.

Volgens Karen AbuZayd, speciaal adviseur van de top, is een verbod op de detentie van kinderen afgezwakt tot het principe dat ‘kinderen zelden of nooit vastgezet mogen worden.’

Intern ontheemden

In een poging de brede problematiek rond de menselijke mobiliteit te bespreken, richt de top zich op zowel vluchtelingen als migranten. Die twee groepen naast elkaar zetten is controversieel, aangezien migratie veel minder goed geregeld is in het internationaal recht. Over intern ontheemden wordt niet gesproken, hoewel er ongeveer 45 miljoen mensen binnen hun eigen land ontheemd zijn.

Ongeveer 86 procent van alle vluchtelingen bevindt zich in lage en middeninkomenlanden

Ongeveer 86 procent van alle vluchtelingen bevindt zich in lage en middeninkomenlanden zoals Libanon, Jordanië, Tsjaad, Turkije en Nauru – waar Australië vluchtelingen vasthoudt.

In het slotdocument constateren de lidstaten ‘met groeiende zorg dat in veel delen van de wereld sprake is van xenofobe en racistische reacties op vluchtelingen en migranten – en dat dergelijk gedrag steeds meer geaccepteerd wordt. De landen zelf versterken deze houding echter door vluchtelingen uit verschillende landen te weigeren, zelfs als zij geweld en vervolging ontvluchten.’

De lidstaten zeggen mee te zullen werken aan de door de VN-secretaris-generaal voorgestelde campagne tegen xenofobie, rassendiscriminatie en intolerantie.

Veiligheidskwestie

Bennett wijst erop dat er geen concrete, objectieve criteria zijn om te bepalen of een land een eerlijk deel vluchtelingen opneemt. ‘Het is een soort ad-hoc-benadering, gebaseerd op de grootte van een land, of een land herhuisvesting biedt en of er geld beschikbaar is of niet.’

Dat vluchtelingen samenlevingen diverser en uiteindelijk sterker maken, blijft uit beeld.’

Landen aarzelen om doelen te stellen als het gaat om het opnemen van vluchtelingen, vanwege de negatieve verhalen over migratie en vluchtelingen die de nationale politiek beïnvloeden, zegt hij. ‘Een andere zorg over het slotdocument is dat het in de richting van veiligheid gaat. De beweging van grote groepen mensen wordt gezien als een veiligheidskwestie. Dat vluchtelingen samenlevingen diverser en uiteindelijk sterker maken, blijft uit beeld.’

De VN-top over Vluchtelingen en Migranten wordt op 19 september gehouden bij de Verenigde Naties in New York. Op 20 september volgt een Leiderstop inzake Vluchtelingen, bijeengeroepen door de Amerikaanse president Barack Obama. Daar worden regeringen uitgenodigd nationale, en niet zozeer collectieve, afspraken te maken over huisvesting van vluchtelingen. Over de uitkomsten van die top is nog niets bekend.