Lubanga werd in 2006 door het Internationaal Strafhof veroordeeld voor het ronselen van kindsoldaten
Voormalige Congolese militieleider Thomas Lubanga is vrij
Candice Domingo
20 maart 2020
Begin deze week kwam hij vrij: Thomas Lubanga, de man die kindsoldaten ronselde tijdens de Tweede Congolese Burgeroorlog, begin jaren 2000. Lubanga werd daarvoor in 2006 veroordeeld door het Internationaal Strafhof en zat veertien jaar in de cel. Hij was de leider van de Congolese militie Union de Patriotes Congolais.
Coalition for the ICC (CC BY-NC-ND 2.0)
Thomas Lubanga (59), de voormalige leider van de Congolese militiegroep Union de Patriotes Congolais (UPC), kwam deze week vrij na een celstraf van veertien jaar. In 2006 werd hij door het Internationaal Strafhof veroordeeld voor het ronselen van kindsoldaten, jonger dan vijftien jaar, om te vechten in de Tweede Congolese Burgeroorlog.
Aan de gevangenis van Makala in de Congolese hoofdstad Kinshasa werd Thomas Lubanga feestelijk onthaald door zo’n honderd aanhangers. Daar zat hij de laatste vijf jaar van zijn straf uit.
Ter gelegenheid van zijn vrijlating organiseerde de katholieke Kerk Église de Notre-Dame de Fatima een eredienst. De voormalige leider van de UPC sprak de menigte toe en zei onder meer dat de rechters van tweemaal hem als een duivel afgeschilderden en dat hij niets is veranderd.
Etnisch conflict
Lubanga is veroordeeld voor het ronselen en trainen van kindsoldaten jonger dan vijftien jaar. Die vochten van 2002 tot 2003 in Ituri, in het noordoosten van Congo, tijdens het Ituri-conflict. Lubanga was de voormalige leider van de Congolese militie Union de Patriotes Congolais (UPC).
De UPC van Lubanga vertegenwoordigt in Ituri een etnische minderheid, de Hema-stam. Die streed tegen de Force de Résistance Patriotique d’Ituri (FRPI), de militie die de Lendu-stam vertegenwoordigt. Zo woedt al jaren een etnisch conflict tussen beiden stammen over bodemrijkdommen.
Daarnaast zijn er andere milities in de regio actief. Tussen 1999 en 2007 kwamen meer dan 50.000 mensen om het leven in het Ituri-conflict. Huizen en dorpen werden platgebrand. Zo’n 500.000 inwoners sloegen op de vlucht voor het geweld.
Moeizaam proces tegen Lubanga
Thomas Lubanga was in 2006 de eerste beklaagde die werd overgedragen aan het Internationaal Strafhof in Den Haag (dat werd opgericht in 2002). Drie jaar later begon zijn proces, met hoofdaanklager Luis Moreno Ocampo, die dertig jaar cel eiste voor Lubanga.
Maar het proces verliep moeizaam, omdat Moreno Ocampo tweemaal het bevel negeerde van de rechters om de identiteit van een tussenpersoon vrij te geven. Het was bewijsmateriaal dat de rechters nodig achtten om een eerlijk proces te garanderen, maar Moreno Ocampo wou op die manier de tussenpersoon beschermen.
In 2010 besloten de rechters daarom dat Lubanga moest vrijkomen, maar de hoofdaanklager ging in beroep. De zaak werd daardoor hervat.
In 2012 werd Thomas Lubanga uiteindelijk schuldig bevonden voor het ronselen en inzetten van kindsoldaten van 2002 tot 2003 in Ituri. Het Internationaal Strafhof veroordeelde hem tot een celstraf van veertien jaar. Omdat Lubanga toen al zes jaar in voorhechtenis zat, moest hij nog acht jaar van zijn straf uitzitten.
Het Internationaal Strafhof is bevoegd voor het vervolgen van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de mensheid en genocide. Tien jaar na de oprichting van het Internationaal Strafhof viel met de veroordeling van Thomas Lubanga het eerste verdict van dit hof.
Lubanga zat van 2006 tot 2015 zijn straf uit in de penitentiaire inrichting Haaglanden in Nederland. Daarna werd hij overgebracht naar de gevangenis Makala in zijn geboorteland, de Democratische Republiek Congo.
Fonds voor voormalige kindsoldaten
Vandaag zijn de oud-kindsoldaten dertigers en hebben ze vaak een eigen gezin met kinderen. Volgens het Internationaal Strafhof hebben de oud-kindsoldaten recht op een schadevergoeding, en het richtte daarvoor een fonds op om de voormalige kindsoldaten en hun families uit te betalen.
Het Internationaal Strafhof kon 427 voormalige kindsoldaten registreren, die door Lubanga waren geronseld. Maar het Hof vreest dat er meerdere ex-kindsoldaten zijn die niet geregistreerd zijn.
Om de schadevergoeding te kunnen uitbetalen, zou Lubanga 10 miljoen Amerikaanse dollar moeten overmaken aan het fonds. Zijn advocaten laten weten dat hij niet over dit geldbedrag beschikt. Het Internationaal Strafhof hoopt daarom op donaties van onder meer andere landen en particulieren. Het is nog de vraag of de slachtoffers ooit uitbetaald zullen worden.