‘Brazilië is dit oude leiderschap beu’

Via Facebook en Whatsapp wordt er massaal opgeroepen om nu zondag in tientallen steden te gaan protesteren tegen president Dilma Rousseff. Ook de aanhangers van de regering mobiliseren voor zondag, op precies dezelfde plaatsen en op hetzelfde uur.

Adriano Almeida is van São Luis, hoofdstad van Maranhão in het noordoosten van Brazilië. Dat is de streek waar de regerende Arbeiderspartij PT het meeste van haar aanhangers haalt. Voor de oppositie zijn de Nordestinos ‘uitschot’: ze zijn arm en worden gedesavoueerd omdat ze de basis vormen voor de Arbeiderspartij. Als jurist is Almeida erg begaan met de rol die justitie vandaag speelt in de strijd tegen de corruptie. Volgens Adriano Almeida wordt de huidige crisis in Brazilië te zeer gezien als een strijd tussen regering en oppositie, tussen links en rechts, tussen goed en kwaad.

De oppositiegroepen hadden deze datum al langer vastgelegd maar nadat Lula vorig weekend was opgepakt voor verhoor (en in de loop van de dag weer was vrijgelaten), beslisten ook de regeringsaanhangers om nu zondag de straat op te gaan.

Bij die krachtmetingen op straat wordt er steeds meer geweld gebruikt, vooral door de aanhangers van de regeringspartij PT. Sommige groepen van de oppositie hanteren overigens ook een erg agressief discours en vragen zelfs de terugkeer van de militaire dictatuur.

Beide groepen laten zich ook meeslepen door een sterke emotionele geladenheid, zoals bij voetbalwedstrijden. Rationaliteit en sereniteit zijn ver zoek. 

De manifestaties van zondag zouden wel eens tot gewelddadige confrontaties kunnen leiden, voornamelijk als gevolg van de opstelling van PT-aanhangers. Hier in São Luís zijn er de afgelopen dagen al heftige confrontaties geweest, waarbij ook lokale autoriteiten betrokken waren.

Geen van beide groepen domineren of vallen helemaal samen met wat je de publieke opinie zou kunnen noemen. De belangrijkste kranten zetten het volk op tegen de regering, maar zonder echt succes bij de arme lagen van de bevolking.

De verontwaardiging over de regering en de huidige politiek leeft vooral bij de middenklasse en in de hogere lagen van de bevolking, de hogere klasse, bij de hoger opgeleide en welstellende mensen. 

Waarover gaat het?

De crisis vindt zijn oorsprong in het network van corruptieschandalen dat sinds 2014 naar boven wordt gespit. Een schandaal waarbij de grootste bedrijven van het land en de belangrijkste politieke partijen betrokken zijn. Dit, in combinatie met de onmacht van de regering om de strategische problemen van het land aan te pakken, verlamd door deze crisis en de politieke geschillen.

Wat de impasse voor de regering Dilma nog groter maakt, is dat ze zich door de economische crisis verplicht zag om onpopulaire maatregelen door te voeren tegenover gepensioneerden en ambtenaren. De belastingdruk op de middenklasse verhoogt, en de problemen van de inheemsen en de quilombola’s blijven onopgelost. Heel wat groepen zijn dus misnoegd. 

Hier in São Luís wil de regering de haven van Itaqui uitbreiden om soja en cellulose uit te voeren. Maar dat project betekent de vernieling van traditionele gemeenschappen hier, en ook dat zet veel kwaad bloed.

Verontwaardiging

Wat er tot nog toe in de corruptieaffaire naar boven gekomen is, is niet nieuw voor een groot deel van de bevolking. Het grootste probleem is dat die praktijk onder deze PT - regering van Lula en Dilma gewoon is blijven doorgaan.

En dat het niet alleen ging over het witwassen van geld om peperdure politieke campagnes te financieren maar dat ook bepaalde autoriteiten en hun familie zich persoonlijk verrijkt hebben door miljarden reais te versluizen, met de steun van grote bedrijven.

De rol van justitie

Justitie speelt in dit proces een heel belangrijke rol omwille van de technische competentie in de onderzoeken. Hoewel de media focussen op de figuur van rechter Sergio Moro, zijn bij dit proces tal van rechters, leden van het Openbaar Ministerie en van de Federale Politie betrokken die erg gespecialiseerd zijn en heel accuraat optreden. Ze laten zich leiden door hun onderzoek en de feiten die ze aantreffen, en dat gaat van de regering van de PT naar de regering van PSDB (van Fernando Henrique Cardoso 1995-2002, voor Lula aan de macht kwam).

Een noodzakelijke groeicrisis

Wat er nu aan het gebeuren is in Brazilië zie ik als het overwinnen van het koloniale verleden met zijn patrimoniale praktijken, om uiteindelijk een modern land te worden, met een transparante politiek. Wat wij momenteel doormaken is een heel pijnlijk proces van het afstand nemen van oude mythes en oude types van leiderschap. Deze crisis gaat niet alleen over Lula en Dilma Rousseff, maar over de manier waarop in Brazilië aan politiek gedaan wordt. Maar omdat ze beiden geen afstand namen van die manier van politiek bedrijven, worden ze wel ter verantwoording geroepen.

‘Deze crisis gaat niet alleen over Lula en Dilma Rousseff, maar over de manier waarop in Brazilië aan politiek gedaan wordt.’

Brazilië is dit oude leiderschap echt beu.

Mijn vrouw en ik zijn geen aanhangers van de regering, noch van de oppositie maar iedereen is met de crisis bezig. Het is een dagelijks onderwerp in het huishouden, bij vrienden en familie. De inflatie stijgt, de economie doet het slecht. Veel vrienden zijn werkloos, bedrijven sluiten en de regering is volkomen verlamd omwille van dit gigantische corruptieschandaal.

We hopen dat die politieke impasse zo snel mogelijk en vreedzaam wordt opgelost, met respect voor de grondwet. Maar zoals de zaken escaleren, is het onwaarschijnlijk dat de regering overeind zal kunnen blijven. De oppositie, ook al komt die sterker uit deze crisis, heeft echter geen enkele legitimiteit en mist het vertrouwen van het volk.

Om uit deze crisis te geraken moeten we de ethiek terug centraal plaatsen als leidraad voor de dagelijkse politieke praktijk. Het zal tijd vergen om hieruit te geraken en het zal pijn doen. Maar het Braziliaanse volk heeft genoeg kracht om dit te boven te komen. Ik hoop alleen dat dit op een vreedzame manier kan gebeuren.