'De prijs van de vrijheid is een prijs die we nooit willen betalen voor goedkopere 5G'
“‘Brief van een nietige barbaar aan de grote leider Xi ’
‘Doorluchtige leider, hoofd van het Volksbevrijdingsleger, president van China: sta me toe mijn respect en bewondering te uiten voor wat het Chinese volk en zijn leiders de voorbije veertig jaar hebben gerealiseerd. Maar andere dingen moet U dringend laten.’ John Vandaele richt zijn complimenten en pijlen aan de Chinese president Xi Jinping in een bijzondere brief.
‘Beste Xi Jinping, U zou toch nooit willen dat we waardering uitdrukken voor Uw land, louter uit angst voor wat er gebeurt als we dat niet doen?’
U.S. Department of State from United States (Public domain)
A_an de doorluchtige leider Xi Jinping,
voorzitter van de Communistische Partij van China,
president van de Volksrepubliek China,
hoofd van het Volksbevrijdingsleger,
kern van de partij wiens denken sinds kort ook deel uitmaakt van de Chinese grondwet,_
Ik schrijf U vanuit het koninkrijk België, dat deel uitmaakt van de Europese Unie. Ik weet niet of U ons land goed kan situeren, maar enkele maanden geleden kwam er nog een — naar onze normen immense — handelsmissie op bezoek in Uw rijk. Die werd geleid door ene prinses Astrid, die gehuwd is met een telg uit de familie von Habsburg, die menige keizer heeft gebaard in vervlogen eeuwen.
Waardig volk dus. Goed bloed.
Die Belgische missie is overigens goed verlopen, zij het dat verscheidene landgenoten verbaasd waren dat hun laptop en gsm gehackt werden tijdens het bezoek aan Uw land. Hacken is wellicht een hobby in Uw hoogtechnologische samenleving.
Voorts was er geen enkele Belgische leider die publiekelijk het lot van de Oeigoeren heeft aangekaart. Dat was minder evident dan U misschien vermoedt, want ons land wordt tegenwoordig mede geleid door nationalistische politici die graag wijzen op het zelfbeschikkingsrecht der volkeren – Catalanen in Spanje, Koerden in Turkije. Maar die wisten zich ten uwent kennelijk toch te beheersen.
Dit schrijven
U bent zich intussen ongetwijfeld al de hele tijd aan het afvragen wie of wat ik ben, en waar ik als nietige barbaar de euvele moed haal om ook maar het woord te richten tot U, de machtigste persoon onder de zon. U moet weten dat ik journalist ben en dat in onze contreien journalisten betaald worden om hun meningen te geven en om zaken onafhankelijk te onderzoeken.
Ik besef uiteraard dat U zoiets nonsens vindt. In Uw speech van augustus 2013 op de Conferentie voor Nationale Propaganda en Ideologisch werk hebt U duidelijk en terecht gesteld dat er niet zoiets bestaat als ‘compleet onafhankelijke media’. Nergens. U hebt benadrukt dat er voor aanvallen op het socialisme en op de natie geen plaats kan zijn op of in ‘kranten, tijdschriften en magazines, platformen en fora, vergaderingen en conferenties, films, theaters, televisie- en radiozenders, digitale kranten, mobiele media, WeChat, Weibo, blogs, microblogs, fora en andere nieuwe media.’
Mijn schrijven is in die zin een aberratie. Ongepast, ronduit brutaal.
Nergens maakte U er dus een geheim van dat voor U ‘de partij de media beheert, en dat de politici de media leiden’.
In die zin is mijn schrijven voor U dan ook moeilijk te plaatsen. Een aberratie. Ongepast, ronduit brutaal. Een advies: U zou het eventueel kunnen opvatten als een petitieschrift. Zoals gebruikelijk was wanneer eenvoudige onderdanen geen gehoor vonden bij lokale mandarijnen, in de tijd van het Keizerrijk. Zij richtten dan maar een schrijven tot de keizer van China in de hoop zo alsnog gehoord te worden.
Respect
Sta me toe mijn respect en bewondering te uiten voor wat het Chinese volk en vooral ook zijn leiders de voorbije veertig jaar hebben gerealiseerd. 800 miljoen mensen uit de armoede tillen in zo’n korte periode, het is zelden — om niet te zeggen: nooit — vertoond. Respect. U hebt daarbij ook een grote kwaliteit in het bestuur betoond. Ik besef dat zo’n immens land leiden geen makkie is.
De steile opgang van Uw land heeft menigeen verbaasd. Door de snelheid en door de wijze waarop. Dankzij de economische globalisering, waarvan U in 2017 tijdens Uw lezing in Davos de loftrompet zong, en dankzij de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in 2001, is er een sterke interactie – ik zou zelfs zeggen vervlechting – gegroeid tussen Uw rijk en de rest van de wereld. We komen elkaar dikwijls tegen, zoals dat heet. En stellen daarbij meer en meer vast dat we nogal van elkaar verschillen.
Verscheidene westerse diplomaten vertrouwden me toe dat het Westen op het moment van China’s toetreding tot de WTO dacht dat China ‘lekker westers’ zou worden, zoals het heet in dat liedje van Marcel Vanthilt, een Vlaamse charmezanger die U ongetwijfeld niet kent.
Maar dat was zonder U gerekend. U besliste immers na Uw aantreden als opperste leider dat China meer dan ooit zou kiezen voor het “socialisme met Chinese karakteristieken” waarin de staat, de politiek, Uzelf eigenlijk, de zaken aanstuurt. De markt en de zakenlui (en uiteraard de journalisten) zijn als vogeltjes in een kooi waarvan u de omvang bepaalt.
Die keizerlijke almacht gaat eigenlijk terug op een aloude Chinese traditie, maar voor veel westerlingen was ze onverwacht. Wij dachten dat ons model zo goed als universeel was, sinds Francis Fukuyama in 1989 het einde van de geschiedenis had uitgeroepen. Maar de man had buiten U gerekend, en buiten het heel specifieke Chinese model.
Sommigen voelen hun hegemonie bedreigd en willen er alles aan doen om Uw opgang te stoppen. Dat lijkt ons ongepast.
We moeten overigens bekennen dat Uw aanpak vrij goed lijkt te werken. En dat roept bij sommigen almaar meer de vraag op of de Chinese aanpak wel compatibel is met onze manier van werken. U slaagt erin het dynamisme van de markt te combineren met de langetermijnsturing van Uw verziende leiderschap.
Wij hebben in het beste geval alleen dat eerste. En soms verwordt zelfs dat dynamisme tot private monopolies die alle potentiële concurrenten meteen opkopen, waardoor de marktdynamiek nogal amechtig is.
Wil u wonen in een spiegelpaleis?
Door dat alles stellen sommigen nu luidop de vraag of de concurrentie met uw land wel altijd eerlijk kan verlopen. Als U Uw zinnen hebt gezet op de ontwikkeling van een bepaalde sector, dan ondersteunt U die dusdanig dat westerse bedrijven het moeilijk krijgen. Sommigen roepen daarom op tot een ontkoppeling en tot veel meer afstand van Uw land.
Het klopt, daarin spelen zeker afgunst en angst tegenover Uw snelle opkomst. Sommigen voelen hun hegemonie bedreigd en willen er alles aan doen om Uw opgang te stoppen. Dat lijkt ons ongepast. De ontwikkeling van Uw grote natie kan en zal ook niet gestopt worden.
Daar staat tegenover dat Uw vertegenwoordigers de laatste tijd de neiging vertonen agressief uit de hoek te komen en onze mensen willen opleggen hoe ze moeten denken over zaken die te maken hebben met China. Het komt soms zelfs zo over dat Uw vertegenwoordigers de vrijheid van meningsuiting die wij ervaren als iets dierbaars, ook bij ons willen onderdrukken.
Ik zou U op het hart willen drukken: dit is een verboden gebied dat ook niet zal bijdragen tot de “soft power” van Uw land, die U zegt te willen vergroten. U zou toch nooit willen dat we zeggen iets te appreciëren terwijl we het eigenlijk niet appreciëren. U zou toch nooit willen dat we waardering uitdrukken voor Uw land, louter uit angst voor wat er gebeurt als we dat niet doen. Dat we U toejuichen omdat we bang zijn voor de gevolgen als we U niet toejuichen.
Dat kan misschien tijdelijk Uw gezicht redden (mianzi, weet U wel), maar wil U werkelijk in een dergelijk spiegelpaleis wonen? Een zandkasteel van illusies dat op een bepaald ogenblik onvermijdelijk door de golven van de realiteit zal worden overspoeld?
Ik ben zeker dat U het niet vergeten kan zijn: een situatie waarin niemand de Grote Roerganger nog zijn eerlijke mening durft geven, is erg riskant en kan leiden tot grote ongevallen. U kan die les niet vergeten zijn, omdat ze Uw familie al te zeer getroffen heeft.
Soft power en hoe die te verwerven
Als U de wereld echt voorgaat in de strijd tegen de klimaatverandering, dan zal U haast onvermijdelijk dankbaarheid en bewondering oogsten.
Doorluchtige Leider, Xi Dada zoals Uw onderdanen U wel eens noemen. Soft power is volgens de man die de term heeft bedacht – de Amerikaanse politicoloog Joseph Nye — juist ‘het vermogen om aan te trekken zonder dwang uit te oefenen, zonder gebruik te maken van harde macht’. De munteenheden van soft power zijn cultuur, politieke waarden en buitenlands beleid.
Uw land en zijn getalenteerde en steeds beter geschoolde bevolking heeft dat vermogen ongetwijfeld. Ik zie daar al tekenen van. U heeft de wereld het goedkope zonnepaneel geschonken waarmee we des te beter de strijd tegen de klimaatverandering kunnen aangaan. En ik weet uit goede bron dat onze landen die goedkope zonnepanelen ook zelf zouden kunnen maken, indien ze de bescheidenheid zouden kunnen opbrengen te leren van Uw producenten hoe dat moet.
U zelve wil van China een ecologische beschaving maken, en ik ben ervan overtuigd dat er in de lange geschiedenis van Uw rijk talloze denkers waren die ons dingen kunnen leren over het leven in harmonie met de natuur. En als U de wereld echt voorgaat in de strijd tegen de klimaatverandering, dan zal U haast onvermijdelijk dankbaarheid en bewondering oogsten, of U dat nu wil of niet.
Uw soft power werkt ook op andere gebieden. Weet U dat sommige van onze industriëlen in stilte jaloers zijn op uw vermogen om langetermijndoelen voorop te stellen? Zo konden we vorig jaar in een studie van het Bundesverband der Deutschen Industrie het volgende lezen: ‘De Chinese regering plant op lange termijn en ontwikkelt ambitieuze lange termijndoelen. Competitie met China verplicht ons om meer op lange termijn en strategisch te denken.’
‘De Duitse en EU-instellingen mogen hun beleid niet beperken tot kleinschalige alledaagse onderwerpen,’ zo gaat het verder, ‘maar moeten de moed hebben om visies en “maanmissies” te ontwikkelen. Dit gaat niet enkel om projecten op middenlange termijn zoals een Europawijd 5G-netwerk tegen 2025 of de expansie van de elektrische mobiliteit in Europa, maar ook het vroeg in overweging nemen van thema’s die verder in de toekomst liggen, zoals een Europese waterstofeconomie.’
Zo inspireert u nu al onze leiders. En dat is goed. We zijn immers dikwijls te zeer verlamd door onze kortademige electorale cycli. Ik zou zeggen: doe zo verder!
Als u waarlijk groot wil zijn…
Maar andere dingen moet U dringend laten. Voetballers en basketters afdreigen omdat ze een mening tweeten die U niet bevalt, wekt weinig sympathie en zal U weinig baat brengen. Zo moeten een groot leider en een grote natie niet willen reageren. Zoiets werkt warempel zelfs contraproductief.
Als Uw lokale vertegenwoordiger in Zweden iedere criticus van Uw land op pedante toon gaat kapittelen, draait dat negatief uit. Dan wordt Uw China een land waarvan we afstand willen en moeten houden. Onze vrijheid is ons te dierbaar om ze onder druk te laten zetten, dat moet U echt beseffen, ook al lijkt het U misschien futiel dat eenvoudige onderdanen ook meningen menen te moeten hebben.
Deze kwestie gaat zelfs over geld en groei. Het is voor sommigen onder ons een reden te meer om onze data niet over Huawei-netwerken te laten stromen in de telecom van de toekomst. Ook al levert Huawei momenteel het meest performante netwerk aan de beste prijs. De prijs van de vrijheid is een prijs die we nooit willen betalen voor een goedkopere en meer performante 5G.
Overigens zijn het niet alleen decadente westerlingen die des nachts zulke gedachten hebben. Ook een gerenommeerd Chinees politicoloog als Yan Xuetong denkt in dezelfde richting. De oude geschriften over dertig eeuwen Chinese geschiedenis leren volgens hem het verschil tussen de tiran en de “menselijke autoriteit” in internationale relaties. Die laatste wint de harten en geesten in binnen- en buitenland door het goede voorbeeld te geven – waardoor andere landen haar spontaan navolgen.
Ik heb zo het gevoel dat we op een beslissend moment in de verhoudingen tussen Uw rijk en het Westen staan. Een breuk zou spijtig zijn.
En welke samenleving krijgt spontaan navolging? Dit is wat Yan antwoordde toen ik het hem in 2016 vroeg: ‘Zo’n samenleving is een harmonieuze samenleving zonder grote verschillen tussen arm en rijk, rechtvaardig dus, die mensen vrijheid van meningsuiting geeft en ruimte om dingen te scheppen en uit te vinden.’
Gaan we veel verder terug gaan in de tijd, dan vinden we nog veel meer en veel vergaander Chinese inspiratie. Het denken van de grote Chinese filosoof Laozi zit vol met paradoxale suggesties voor verlicht leiderschap. Laozi 66 zegt: ‘De reden waarom rivieren en oceanen de koning kunnen zijn van de honderd valleien is omdat ze goed zijn in onderaan liggen.’ Of neem Laozi 17: ‘Van de opperste heerser weten de onderdanen niet dat hij bestaat. Voor de lagere soort heerser voelen ze liefde en lof. De volgende vrezen ze. De laagste soort misprijzen ze.’
Als U in die richting evolueert, zal U ook minder angst inboezemen in Hongkong en Taiwan, en zal U geen gênante worsteling met deze regio’s moeten aanvatten om hen onder dwang te laten opgaan in China. Dan zullen ze zich spontaan aansluiten bij dit Rijk van het Midden.
Afijn, ongetwijfeld heb ik Uw geduld al veel te lang op de proef gesteld en talloze onduldbare dingen gezegd. Maar ik heb zo het gevoel dat we op een beslissend moment in de verhoudingen tussen Uw rijk en het Westen staan. Een breuk zou spijtig zijn. Wederzijds begrip is wenselijk. Narren spelen soms een constructieve rol. En de wind kan niet altijd in dezelfde richting waaien.