“‘‘Brussel verdient zuurstof, geen besparingen uit ideologische hoek’’

We leven in vreemde tijden. Tijden waarin samenleven geen vanzelfsprekendheid meer is, maar een dagelijkse uitdaging. Nergens wordt dat duidelijker dan in Brussel. Onze hoofdstad wordt geconfronteerd met groeiende armoede, werkloosheid, een onbetaalbare woonmarkt én een hardnekkig imagoprobleem.

Vanuit Vlaanderen wordt Brussel te vaak weggezet als een tikkende ‘diversiteitsbom’, een stad waar de culturele mix leidt tot verwarring, angst en wantrouwen. Klassieke sociologen voorspelden het al: waar angst groeit, ontstaan fobieën. Islamofobie is er vandaag slechts één van. 

Vanuit het perspectief van een steeds verrechtsende Vlaanderen past het beeld van Brussel binnen een bredere, paternalistische denktrant waarin ‘de ander’ voortdurend moet worden geciviliseerd. De Vlaming wilt zich herkennen in zijn Brussel.

Wat vroeger de Vlaamse taalstrijd was, lijkt vandaag te zijn verschoven naar een culturele strijd, waarbij religie — en vooral de islam — de nieuwe breuklijn vormt. In plaats van erkenning draait het nu om aanpassing aan ‘onze’ normen. De symbolische frontlijn loopt niet langer langs de taalgrens, maar door wijken als Molenbeek en Schaarbeek. 

In deze context zijn er groepen witte mannen, dit keer in de gedaante van hooligans, die minderheden viseren in pogingen tot raciale zuivering – en dat in naam van de ‘Verlichting’. Wat volgt zijn geweldplegingen, materiële vernieling, en een klimaat van angst.

Jongeren die zich onveilig voelen in hun eigen buurt, grijpen dan naar zelfverdediging. ‘Als de politie en politiek ons niet kunnen beschermen, moeten we het zelf doen’, zei een jongere. Het is een zin die blijft hangen. Hij echoot de tijdsgeest van voor de Franse Revolutie, waarin gewone mensen zich verlaten voelden door hun leiders en het heft in eigen handen namen.

Precies wanneer vernieuwing en sociale bruggen broodnodig zijn, wordt het sociaal-cultureel landschap leeggezogen. 

Dat betekent uiteraard niet dat geweld goed te keuren valt, maar het wijst wel op een diepgeworteld gevoel van frustratie en uitsluiting bij sommige jongeren, dat zich helaas in destructieve vormen kan uiten. 

Ook Brussel lijkt de juiste ingrediënten te bevatten voor sociale onrust. De regio telt 1,5 miljoen inwoners en zit al negen maanden zonder volwaardige regering. Terwijl het parlement bakkeleit over ideologie en partijkleuren, loert een enorm begrotingstekort onder het tapijt.

Ondertussen betaalt de Brusselaar in al zijn diversiteit de prijs voor dit stilstand. Zelfs Nederlandstalige Brusselaars, een minderheid binnen de stad, blijven niet gespaard. Al genieten zij, in verhouding tot hun aantal, nog het meeste publieke middelen. Maar ook die gemeenschap verliest zuurstof.

Netwerkorganisaties raken verlamd, nieuwe projecten worden uitgesteld. Precies wanneer vernieuwing en sociale bruggen broodnodig zijn, wordt het sociaal-cultureel landschap leeggezogen. 

Wat Brussel tekortkomt aan sturing, wordt intussen ingevuld door bijsturing vanuit Vlaanderen. Sinds het voorjaar heeft Vlaanderen wél een regering, en als hoofdstad van zowel België als Vlaanderen, ligt Brussel binnen haar invloedssfeer.

Vlaanderen investeert via de Brusselnorm in Nederlandstalige initiatieven in de hoofdstad. Maar het beleid verschuift. De huidige regering is rechts en sociaal-conservatief en volgt een trend die werd ingezet door stemmen overzee. De Amerikaanse president stelde onlangs dat decennia aan inclusiviteitsbeleid moeten worden teruggeschroefd. Die gedachte vond snel navolging, ook in Brussel. 

Met de schrapping van de subsidies voor Kuumba en Studio Globo haalt de Vlaamse regering de zuurstof uit het Brusselse weefsel.

In dat licht is het geen toeval dat twee progressieve organisaties, Kuumba vzw en Studio Globo vzw , hun Vlaamse subsidies verliezen. Twee organisaties die jarenlang bruggen bouwden tussen Brusselse gemeenschappen, met het Nederlands als verbindende taal.

Kuumba groeide uit van een veilige ruimte voor Afrikaanse cultuur tot een open Vlaams huis dat een gedeeld verleden, heden en toekomst belicht vanuit een multicultureel perspectief. Studio Globo ontwikkelde sterke educatieve tools voor scholen, met een uitgesproken inclusieve visie. Ze groeiden niet dankzij, maar ondanks de gevestigde instellingen, en worden nu, precies daarom, gestraft. 

Deze besparing is geen louter financiële keuze, maar een ideologische. Behoudende instellingen blijven onaangetast, terwijl jonge, dynamische initiatieven de deuren moeten sluiten. Brussel heeft nochtans dringend nood aan progressieve stemmen, aan projecten die werken rond participatie, identiteit en samenleven. Want de vraag wie  de Brusselaar is, en welke instituten hij of zij nodig heeft, wordt actueler dan ooit. 

Met de schrapping van de subsidies voor Kuumba en Studio Globo haalt de Vlaamse regering de zuurstof uit het Brusselse weefsel. In de plaats kiest men voor een enge invulling van Vlaamse identiteit en een cultuurbeleid dat superioriteit boven dialoog stelt.

Dit beleid zaait verdeeldheid, opent oude taalstrijdwonden, en laat ruimte voor radicalisering van alle kanten. En zo klinkt het in de straten van Molenbeek opnieuw: ‘Brussel is van ons.’ Maar van wie is Brussel écht? En wie beslist dat?