De circulaire economie in Vlaanderen draait vierkant

Het artikel over Catalisti dat MO* op 18 februari publiceerde - Vlaanderen voor duurzaamheid in de petrochemische sector - maakt nog maar eens pijnlijk duidelijk dat de circulaire economie in Vlaanderen vierkant draait. Zoals Didier Pierre en Geerdt Magiels het schrijven in hun nieuwe boek Eeuwige winst: ‘Circulariteit staat sinds 2015 expliciet vermeld in Europese beleidsplannen. Dat is mooi, maar de werkelijkheid in het veld loopt achter. De overheden in de diverse landen zelf bewegen nog niet hard. Als we blijven wachten op de “vrije markt” is de circulaire economie een kapot wiel voor het goed en wel aan het rollen gegaan is. Gevestigde belangen en grote organisaties blijken inert.’

Dat wordt helaas schitterend geïllustreerd door Catalisti. Wat een onzin vertelt Jan Van Haverbergh hier allemaal, niet toevallig met een bureau in het hart van de petrochemie (de Antwerpse haven). Jammer, pijnlijk, betreurenswaardig… Net zoals de conferentie in Leuven (20/02/2018) over “Circular & Smart Cities” waar Jiska Verhulst van Vlaanderen Circulair het in haar hoofd haalt om Agoria een forum te geven om een inpakmachine voor plastic verpakking als circulair voor te stellen, omdat de machine in een leasingformule zit.

Over terugname van het plastic of recycled content zelf geen woord. Deeleconomie staat helaas al maar meer voor neokapitalisme en sociale afbraak. Niet alleen hebben ze de term circulair al een tijdje gekaapt, ze verneuken nu ook nog eens het mooie idee van “product/material as a service” van Thomas Rau, in Material Matters.

Cataclysme

De petrochemie krijgt met belastingcenten een gouden podium aangereikt en sturen een totaal onnuttige en overbodige “matchmaker” Catalisti als oogverblinding het veld in om heel hard te doen alsof men iets nieuws doet. Dit is gebakken lucht voorzien van een synthetisch geurtje. Oude wijn in nieuwe zakken, alleen de “verpakking” is anders.

Jan van Havenbergh heeft zelfs geen kennis van chemie, of hoopt dat weinig anderen die hebben als hij stelt: ‘Eigenlijk is het aandeel van de chemische sector in de fossiele industrie beperkter dan de meeste mensen denken’… ‘Van de totale wereldvoorraad aan petroleum, wordt er slechts zo’n vijf procent door de chemie verwerkt. Wat daaruit voortkomt zijn hoogwaardige, moeilijk te vervangen stoffen, bijvoorbeeld bestanddelen voor geneesmiddelen of voor hoogwaardige kunststoffen of textielen.’

Dat we ons niet druk moeten maken over dat klein beetje chemie. Dit is het licht van de zon ontkennen.

Wat een onzin! De match die hij wil maken, waar hij voor betaald wordt, is: dat we ons niet druk moeten maken over dat klein beetje chemie. Dit is het licht van de zon ontkennen.

Laten we er even een basiscursus chemie  bijhalen. Wat klopt is dat slechts 5% van de petroleum aangewend kan (let op “kan”) worden voor de chemie, de rest is onbruikbaar: het zijn bitumen (asfalt), zware vervuilende stookolie en de meer gekende benzine en kerosine. Na het kraken en raffineren blijven er een paar procenten nafta over waar de chemie mee aan de slag kan. Met die 95% “andere” kan de chemie niets. Dus als we morgen stoppen met alles asfalteren, met schadelijke stookolie en kerosine te verstoken enz. is de (petro)chemie onbetaalbaar want dan zitten ze met 95% afval.

Ik moet toegeven, wat ze van die 5% maken is hallucinant: miljarden, wat zeg ik, duizenden miljarden stukken wegwerpplastics… Die zijn bovendien zo “hoogwaardig” dat ze die zelf niet meer terug willen (sic!). Wat nochtans perfect zou kunnen, het maken van kunststoffen (plastic), het polymeriseren kan perfect omgedraaid worden: de-polymeriseren. Alleen vraagt dat ongeveer even veel energie als het eerste proces en kan je die energiekosten niet meer afschrijven (kosten verdelen) over de asfalt, de stookolie, de kerosine… Hier moet je de volle pot voor betalen en dat willen ze duidelijk niet, tenzij met zwaar (Europees) gesubsidieerde programma’s natuurlijk. En daar trapt Vlaanderen circulair weer met open ogen in. Dat is niet Catalisti dat is afstevenen op een cataclysme.

Gezond

En echt alle misleidingen worden gebruikt. Eigenlijk maken we vooral geneesmiddelen wordt geïnsinueerd. Dat klinkt goed natuurlijk, daarmee wil hij de psychologische match maken dat we die petrochemie zelfs nodig hebben voor onze gezondheid! 

Terwijl de petrochemie de lucht, het water en het land op nog geen eeuw tijd in grote mate verknoeid heeft. De mensen die we ziek gemaakt hebben (en nog steeds flink mee bezig zijn) moeten natuurlijk nog eens langs de kassa passeren. Terwijl er voor veel van die chemische geneesmiddelen natuurlijke producten bestaan. Maar die hebben die goedkope afvalstroom van de petroleum niet, zijn duurder omdat ze meer manuele handelingen vragen. Jobs dus? Neen dat wil de petrochemie niet, dat matchen ze alleen als er weer een nieuwe fabriek of nog eens een havenuitbreiding moet verkocht worden. Kleinschalige tewerkstelling, dicht bij huis,… stel je voor dat we het mobiliteitsprobleem ook nog oplossen zo, dan kunnen we geen tunnels en bruggen meer bouwen ook.

Hoe lang gaan we dergelijke onzin nog pikken? Dit is niet alleen greenwashing, dit is planet bashing.

Hoe lang gaan we dergelijke onzin nog pikken? Dit is niet alleen greenwashing, dit is planet bashing.

Wat Jan Van Haverbergh over bioplastics zegt lijkt op het eerste zicht verstandiger. ‘Hoewel dat misschien onlogisch lijkt, zijn vele bio-based producten niet per se biologisch afbreekbaar of gemakkelijk recycleerbaar. Goed afbreekbare stoffen zorgen ervoor dat producten vlot deel kunnen uitmaken van de circulaire economie.’ 

Ik zou dan willen weten wat een goed afbreekbare stof is, ik vrees dat het een vlucht vooruit is. Een groene wasmachine om te kunnen blijven produceren wat men nu produceert, want dat zegt hij eigenlijk ook bijna letterlijk:  ‘Volgens mij is het wijzer om op dit moment in te zetten op alternatieven voor fossiele energie, dan het volledig bannen van fossiele stoffen uit chemie.’ Lees, al het voorgaande is oogverblinding, eigenlijk willen wij gewoon klassieke petrochemie blijven doen. Dat zal toch een slip of the tongue geweest zijn waar hij geen extra bonus voor gaat krijgen.

Nog los van het feit dat met een PET-fles uit maïs de problemen van microplastics niet opgelost zijn. Integendeel. Bio-plastics heb ik in eerdere opinie en interview (Plastic afval vindt weg naar ons voedsel) besproken.

Wat doet Cataclisti nog? ‘streven we er als vierde strategisch punt naar, biomassa naar voren te schuiven als hernieuwbare grondstof.’

Over biomassa was er met de koudegolf in februari even een moment van helderheid in de smog. Het is niet omdat een boom kan aangeplant worden en kan groeien dat massaal hout (biomassa) stoken goed is. Dat hebben we onszelf wijsgemaakt of we hebben het maar al te graag geloofd, zoals we vroeger geloofd hebben dat gas een propere verbranding was en asbest de ultieme isolatie…

Schrap “circulaire”

Wat blijft er over van de activiteiten van Cataclisti: “het hergebruik van afval- en nevenstromen in een circulaire economie”. Positief is dat afval- en nevenstromen hergebruikt worden. Als dat evenwel is om wegwerpplastic te maken, dat maak je gewoon goedkoper je plastics maar dat heeft niets, helemaal niets met circulaire economie te maken, dat is glad business doen. Schrap dus ook hier de term circulaire economie want daar heb ik nog geen zinnig voorbeeld van gezien in de petrochemie.

Als Vlaanderen en de rest van de wereld circulair wil worden zal het via een andere economie zijn.

Uitsmijter: op internet kan je lezen: ‘Met de start van Catalisti, de Speerpuntcluster Chemie en Kunststoffen, maakt de Vlaamse regering duidelijk dat zij kiest voor de ondersteuning van de chemie en kunststofsector. In het nieuwe clusterbeleid wordt gekozen voor strategische domeinen die aansluiten bij de sterkten van de Vlaamse industrie en kennisinstellingen. Deze nieuwe speerpuntcluster is een triple helix partnerschap tussen de Vlaamse industrie, de Vlaamse overheid en de Vlaamse onderzoeksinstellingen. De cluster neemt zo de draad op van de aflopende initiatieven FISCH, Flanders Innovation hub for Sustainable Chemistry, en FPV, Flanders’ PlasticVision.’ Hebt u dit helemaal ten einde doorgelezen, proficiat! Of hoe je met heel dure woorden niets kan zeggen en vooral gewoon wil verder doen met wat je bezig bent. Het klinkt wel bijzonder professioneel niet?

Wat we missen en broodnodig is, is onafhankelijk denken, diepgaand onderzoek, deskundigheid, telkens weer alles in vraag durven stellen… Er is natuurlijk vrije meningsuiting in dit land, maar soms heb ik het er toch moeilijk mee dat mensen en organisaties klinkklare leugens kunnen blijven debiteren. Ik heb het nog moeilijker mee dat overheidsinstellingen als Vlaanderen Circulair die ons op de weg zouden moeten zetten naar het zelfbehoud, ons zouden moeten redden van de verdrinking in de wegwerpplastics, niet eens de grootste nonsens van de plasticindustrie doorziet en er nog hopen belastingcenten tegen aan gooit om ons nog meer raderen voor de ogen te draaien.

De sense of urgency wordt niet aangevoeld, men morrelt in de marge, blaast mistgordijnen en braakt gebakken lucht, en het cataclysme wordt onafwendbaar.

Als Vlaanderen en de rest van de wereld circulair wil worden zal het via een andere economie zijn. Maar daar durft Vlaanderen Circulair zelfs niet hardop over nadenken want dan verliezen ze hun sponsors. Nu verliezen we met zijn allen de toekomst.