“‘‘De gezondheid van de oceaan hangt af van onze verstandige keuzes’’

‘Na bijna 100 jaar op deze planeet te hebben gewoond, begrijp ik nu dat de belangrijkste plek op aarde niet op het land is, maar in zee’, vertelt David Attenborough in zijn nieuwe documentaire Ocean. Wij zijn het daar volledig mee eens. En we dringen er bij regeringen, die volgende maand in Frankrijk bijeenkomen voor de derde Oceaanconferentie van de Verenigde Naties, op aan om te onthouden dat het leven onder water diep gaat.

Alles onder de 200 meter – de diepzee – werkt in alle stilte om de aarde bewoonbaar te houden. Het is het grootste onvertelde verhaal van onze planeet: een levend archief van evolutie, aanpassing en veerkracht. De verborgen wereld van de diepzee is niet alleen een wetenschappelijk wonder; het is een hoeksteen van het leven op aarde.

Onbekend

De diepzee vangt een kwart van de CO2 op die we uitstoten, reguleert de wereldwijde temperaturen en stimuleert zeestromingen. En ze ondersteunt de biodiversiteit die de gezondheid van de oceaan bevordert en maakt de visserij mogelijk die miljarden mensen voedt.

Maar ondanks het enorme belang ervan is de diepzee nog grotendeels onbekend. Uit een recente studie blijkt dat de mens amper 0,001% van de diepe zeebodem heeft gezien – een gebied dat ongeveer een tiende is van de grootte van België.

Toch zijn de ontdekkingen, zelfs met onze beperkte blik, nu al verbluffend. Slechts enkele maanden geleden ontdekten wetenschappers voor de Canadese kust duizenden eieren van goudroggen, verzameld naast een actieve onderwatervulkaan – een buitenaardse kraamkamer die nog nooit eerder is gezien. De onderzeese berg is een geothermische warmtebron en fungeert zo als een natuurlijke broedplaats voor de roggen die, net als alle andere dieren in de diepte, zijn aangepast aan verpletterende druk en een totale afwezigheid van zonlicht, en die ons begrip van de grenzen van het leven blijven uitdagen.

Maar, zelfs nu we een glimp van de mysteries te zien krijgen, staat de diepzee voor vernietiging.

Onbekend gebied belegerd

Onderzeese bergen, abyssale vlaktes, hydrothermale bronnen en nog veel meer – de thuisbasis van enkele van de meest buitengewone aanpassingen van de natuur – worden vernietigd voordat we hun bewoners zelfs maar hebben gecatalogiseerd, begrepen of gewaardeerd.

De diepte herbergt gemeenschappen die nergens anders op aarde bestaan; levende tijdcapsules die de sleutel zouden kunnen zijn tot ons begrip van de oorsprong van het leven of oplossingen voor enkele van de grootste uitdagingen van de mensheid.

Geen wonder dat veel van deze ecosystemen in wereldwijde overeenkomsten worden erkend als kwetsbare ecosystemen, plekken waar speciale zorg het meest nodig is om een gezonde oceaan te behouden.

Al meer dan zeventig jaar richten destructieve visserijpraktijken grote schade aan in de diepte, inclusief onderzeese bergen. Bodemtrawlers slepen netten, verzwaard met zware rollen, over de zeebodem en vernielen alles op hun pad in de jacht op diepzeevissen met een buitengewone leeftijd en veerkracht – sommige meer dan 250 jaar oud.

Ecologische kathedralen

Die praktijken vernietigen koraalbossen en sponzentuinen die zich gedurende eeuwen of zelfs millennia hebben ontwikkeld – ecologische kathedralen die mogelijk nooit meer terugkeren. Zo’n vernietiging wist niet alleen ecosystemen uit, maar ontrafelt ook de fundamenten van complexe en onderling verbonden oceaansystemen, waardoor vitale broed- en voedselgebieden verdwijnen.

Ondertussen voert een opkomende diepzeemijnbouwsector de druk op om de oceaanbodem open te stellen voor commerciële winning. Elke operatie kan duizenden vierkante kilometers beschadigen, kwetsbaar leven verpletteren en sedimentwolken creëren die de ademhaling, communicatie of voedselopname tot ver buiten de mijnbouwlocatie kunnen belemmeren. Zo vernietigen we habitats die zich in de loop van duizenden tot miljoenen jaren hebben ontwikkeld.

De vernieling van deze grotendeels onzichtbare ecosystemen betekent niet alleen het verlies van buitengewone en onontdekte soorten en ecosystemen. Het betekent ook dat we de processen ondermijnen die het leven op aarde mogelijk maken: van klimaatregulering tot voedselzekerheid. En, zoals bij veel milieucrises, zullen degenen die al het kwetsbaarst zijn waarschijnlijk de zwaarste lasten dragen.

Domino-effecten

Al sinds 2004 luiden wetenschappers de alarmbel over de vernietiging van ecosystemen in de diepzee en de mogelijke domino-effecten, eerst door bodemtrawlvisserij en nu door diepzeemijnbouw. Hun boodschap blijft consistent en urgent: we moeten de diepte begrijpen voordat we beslissen om ze tot de ondergang te veroordelen.

Vandaag is die waarschuwing een wereldwijde oproep tot actie geworden. Meer dan negenhonderd mariene wetenschappers en beleidsdeskundigen steunen een moratorium op diepzeemijnbouw. Ze krijgen de steun van een ongekende alliantie van 33 landen – waaronder Frankrijk, Palau, Brazilië, Duitsland, Canada en Samoa – en parlementariërs, beroemdheden, jeugdleiders, grote bedrijven zoals BMW, Google en Volvo, naast toonaangevende financiële instellingen zoals Credit Suisse, Lloyd's en NatWest.

Die groeiende coalitie onderstreept een simpele waarheid: de diepzee is te belangrijk, te kwetsbaar en te slecht begrepen om ermee te gokken.

Het One Ocean Science Congres en de UNOC3-top in Nice bieden landen cruciale kansen om tot actie over te gaan. De officiële focus van UNOC3 ligt op Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling 14: “Leven onder water”, maar dat moet veel dieper gaan... letterlijk.

Overheden moeten dit moment aangrijpen om gedurfde, blijvende toezeggingen te doen:

1. Onderzeese bergen en andere kwetsbare diepzee-ecosystemen beschermen tegen destructieve visserijpraktijken zoals bodemtrawlvisserij.

2. Een moratorium invoeren op diepzeemijnbouw totdat onafhankelijke studies de volledige ecologische kosten ervan in kaart kunnen brengen.

3. Investeren in diepzeewetenschap die losstaat van extractieve belangen.

De keuze die voor ons ligt

De wetenschap is ondubbelzinnig: de diepzee levert essentiële diensten die van cruciaal belang zijn voor al het leven op aarde. Wat we kunnen winnen door deze wereld te begrijpen, weegt veel zwaarder dan wat we zouden verdienen als we hem vernietigen.

Nu de regeringen van de wereld in Nice bijeenkomen, staan we voor een simpele keuze: de meest mysterieuze en vitale grens van onze planeet respecteren, of de diepzee blindelings uitbuiten voordat we ook maar enigszins beginnen te begrijpen wat we kunnen verliezen.

De gezondheid van onze oceaan – en ons eigen welzijn – hangt af van onze verstandige keuzes.